ปทภาชนียวณฺณนา

โย วิย ทิสฺสตีติ ยาทิโส, ยํ-สทฺทตฺเถ ยถา-สทฺโท วตฺตตีติ อาห ‘‘เยน วา เตน วา ยุตฺโต’’ติฯ เยน เตนาติ หิ ปททฺวเยน อนิยมโต ยํ-สทฺทตฺโถว ทสฺสิโตฯ วาสธุรยุตฺโตติ วิปสฺสนาธุรยุตฺโตฯ ยา ชาติ อสฺสาติ ยํชาติ, ปุคฺคโล, โสว ยํชจฺโจ สกตฺเถ ยปจฺจยํ กตฺวาฯ โคตฺตวเสน เยน วา เตน วา โคตฺเตน ยถาโคตฺโต วา ตถาโคตฺโต วา โหตูติ สมฺพนฺโธฯ สีเลสูติ ปกตีสุฯ อถ โขติ อิทํ กินฺตูติ อิมสฺมิํ อตฺเถฯ กิํ วุตฺตํ โหตีติ อตฺโถฯ อิมสฺมิํ อตฺเถติ อิมสฺมิํ ปาราชิกวิสเยฯ เอโสติ ยถาวุตฺเตหิ ปกาเรหิ ยุตฺโตฯ อริยายาติ ‘‘อุทฺทิสฺส อริยา ติฏฺฐนฺติ, เอสา อริยานํ ยาจนา’’ติ เอวํ วุตฺตาย, น, ‘‘เทหิ เม’’ติ กปณายฯ ลิงฺคสมฺปฏิจฺฉเนนาติ ‘‘ภิกฺขํ จริสฺสามี’’ติ จิตฺตาภาเวปิ ภิกฺขาหารนิสฺสิตปพฺพชฺชาลิงฺคสฺส สมฺปฏิจฺฉเนนฯ กาชภตฺตนฺติ กาเชหิ อานีตภตฺตํฯ อธมฺมิกายาติ อธิสีลสิกฺขาทิภิกฺขุคุณาภาวโต วุตฺตํ, เตนาห ‘‘อภูตายา’’ติฯ ‘‘มยํ ภิกฺขู’’ติ วทนฺตา ปฏิญฺญามตฺเตเนว ภิกฺขู, น อตฺถโตติ อตฺโถฯ อิทญฺจ ‘‘มยํ ภิกฺขู’’ติ ปฏิชานนสฺสาปิ สมฺภวโต วุตฺตํฯ ‘‘มยํ ภิกฺขู’’ติ อปฺปฏิชานนฺตาปิ หิ ภิกฺขุโวหารนิมิตฺตสฺส ลิงฺคสฺส คหเณน เจว ภิกฺขูนํ ทินฺนปจฺจยภาคคฺคหณาทินา จ ภิกฺขุปฏิญฺญา เอว นาม โหนฺติฯ ตถา หิ วุตฺตํ ปุคฺคลปญฺญตฺติอฏฺฐกถายํ –

‘‘‘อพฺรหฺมจารี พฺรหฺมจาริปฏิญฺโญ’ติ อญฺเญ พฺรหฺมจาริโน สุนิวตฺเถ สุปารุเต สุมฺภกปตฺตธเร คามนิคมชนปทราชธานีสุ ปิณฺฑาย จริตฺวา ชีวิกํ กปฺเปนฺเต ทิสฺวา สยมฺปิ ตาทิเสน อากาเรน ตถา ปฏิปชฺชนโต ‘อหํ พฺรหฺมจารี’ติ ปฏิญฺญํ เทนฺโต วิย โหติฯ ‘อหํ ภิกฺขู’ติ วตฺวา อุโปสถคฺคาทีนิ ปวิสนฺโต ปน พฺรหฺมจาริปฏิญฺโญ โหติเยว, ตถา สงฺฆิกํ ลาภํ คณฺหนฺโต’’ติ (ปุ. ป. อฏฺฐ. 91)ฯ

ตสฺมา เอวรูเปหิ ปฏิญฺญาย ภิกฺขูหิ โคตฺรภุปริโยสาเนหิ สทฺธิํ สมฺโภคปริโภโค น วฏฺฏติ, อลชฺชีปริโภโคว โหติฯ