อพฺโพหาริกตฺตาติ ‘‘อตฺเถสา, ภิกฺขเว, เจตนา, สา จ โข อพฺโพหาริกา’’ติ (ปารา. 235) วจนโต โมจนสฺสาทเจตนาย อุปกฺกมนสฺส จ วิชฺชมานตฺเตปิ ถินมิทฺเธน อภิภูตตาย อวสตฺเตน อพฺโพหาริกตฺตา, อาปตฺติการณโวหาราภาวาติ อตฺโถฯ วา-สทฺโท เจตฺถ สมุจฺจยตฺโถ ทฏฺฐพฺโพ, ‘‘อพฺโพหาริกตฺตา จา’’ติ วา ปาโฐฯ วุตฺตาติ ทุวิธาปิ เจสา อนุปญฺญตฺติ อนาปตฺติกรา วุตฺตาติ อธิปฺปาโยฯ

อกเต วีติกฺกเมติ อาปทาสุปิ ภิกฺขูหิ สิกฺขาปทวีติกฺกเม อกเต, กุกฺกุจฺจา น ภุญฺชิํสูติอาทีสุ วิย วีติกฺกมํ อกตฺวา ภิกฺขูหิ อตฺตโน ทุกฺขุปฺปตฺติยา อาโรจิตายาติ อตฺโถฯ สิถิลํ กโรนฺตีติ ปฐมํ สามญฺญโต พทฺธสิกฺขาปทํ โมเจตฺวา อตฺตโน วิสเย อนาปตฺติกรณวเสน สิถิลํ กโรนฺตีฯ ทฺวารํ ททมานาติ อนาปตฺติยา ทฺวารํ ททมานาฯ อปราปรมฺปิ อนาปตฺติํ กุรุมานาติ ทินฺเนน เตน ทฺวาเรน อุปรูปริ อนาปตฺติภาวํ ทีเปนฺตีฯ ปญฺญตฺเตปิ สิกฺขาปเท อุทายินา ‘‘มุหุตฺติกาย เวสิยา น โทโส’’ติ เลเสน วีติกฺกมิตฺวา สญฺจริตฺตาปชฺชนวตฺถุสฺมิํ (ปารา. 296 อาทโย) ปญฺญตฺตตฺตา ‘‘กเต วีติกฺกเม’’ติ วุตฺตํฯ ปญฺญตฺติคติกาติ อตฺถโต มูลปญฺญตฺติเยวาติ อธิปฺปาโยฯ

มกฺกฏีวตฺถุกถาวณฺณนานโย นิฏฺฐิโตฯ

สนฺถตภาณวาโร

วชฺชิปุตฺตกวตฺถุกถาวณฺณนา

[43-44] วชฺชิปุตฺตกวตฺถุกถาย ปาฬิยํ ‘‘เวสาลิกา…เป.… เมถุนํ ธมฺมํ ปฏิเสวิํสู’’ติ เอตฺถ เต ญาติกุลํ คนฺตฺวา คิหิลิงฺคํ คเหตฺวา ‘‘คิหิภูตา มย’’นฺติ สญฺญาย เมถุนํ ปฏิเสวิํสูติ คเหตพฺพํ, เตนาห ญาติพฺยสเนนปิ ผุฏฺฐาติอาทิฯ ญาตีนํ วินาโส ราชทณฺฑาทิการเณน โหตีติ อาห ราชทณฺฑอิจฺจาทิฯ ธญฺญหิรญฺญทาสิทาสโคมหิํสาทิธนานิ โภคา นาม, เตสมฺปิ ราชทณฺฑาทินาว วินาโสติ อาห ‘‘เอส นโย ทุติยปเทปี’’ติฯ น สพฺพญฺญุพุทฺโธติอาทินา ตีสุ วตฺถูสุ อปฺปสนฺนาว สาสเน อภพฺพาติ สญฺญาย อตฺตโน ภพฺพตํ ปกาเสนฺตา น มยนฺติอาทิมาหํสูติ เวทิตพฺพํฯ ‘‘อฏฺฐติํสารมฺมเณสู’’ติ ปาฬิยํ อนาคเต อาโลกากาสกสิเณ วชฺเชตฺวา วุตฺตํ, เตหิ ปน สทฺธิํ จตฺตาลีส โหนฺติฯ วิภตฺตา กุสลา ธมฺมาติ ‘‘อิมสฺมิํ อารมฺมเณ อิทํ โหตี’’ติ วิภาคโส ทสฺสิตา สอุปจารชฺฌานา มหคฺคตกุสลา ธมฺมาฯ คิหิปลิโพธนฺติ สหโสกิตาทิวเสน คิหีสุ พฺยาวฏตํฯ อาวาสปลิโพธนฺติ เสนาสเนสุ นวกมฺมาทิวเสน นิจฺจพฺยาวฏตํฯ ทุปฺปริจฺจาคานํ อิเมสํ ทฺวินฺนํ ปลิโพธานํ วเสน สพฺเพปิ ปลิโพธา สงฺคหิตา เอวาติ เวทิตพฺพํฯ

เยนาติ การเณนฯ อสํวาโสติ อิทํ ตสฺมิํ อตฺตภาเว เกนจิปิ ปริยาเยน ภิกฺขุ หุตฺวา ภิกฺขูหิ สทฺธิํ สํวาสํ นารหตีติ อิมมตฺถํ สนฺธาย วุตฺตนฺติ อาห ‘‘อสํวาโส’’ติฯ ปญฺญตฺตํ สมูหเนยฺยาติ ‘‘โส อาคโต น ปพฺพาเชตพฺโพ’’ติ อวตฺวา ‘‘น อุปสมฺปาเทตพฺโพ’’ติ เอตฺตกสฺเสว วุตฺตตฺตา ปาราชิกสฺส สามเณรภูมิ อนุญฺญาตาติ วิญฺญายติ, เตนาห สามเณรภูมิยํ ปน ฐิโตติอาทิฯ ‘‘โย ปน ภิกฺขู’’ติ วุตฺตตฺตา (ปารา. 39) ปจฺจกฺขาตสิกฺโข ยสฺมา ภิกฺขุ น โหติ, เมถุนเสวเน จ ปาราชิกํ นาปชฺชติ, ตสฺมาสฺส ‘‘อาคโต อุปสมฺปาเทตพฺโพ’’ติ อุปสมฺปทํ อนุชานนฺโต ปาราชิกํ น สมูหนติ นาม, เตนาห ‘‘ภิกฺขุภาเว ฐตฺวา อวิปนฺนสีลตายา’’ติฯ อุตฺตมตฺถํ อรหตฺตํ, นิพฺพานเมว วาฯ