สาวตฺถิยํ ถุลฺลนนฺทํ อารพฺภ อนนุญฺญาตวุฏฺฐาปนวตฺถุสฺมิํ ปญฺญตฺตํฯ อปโลเกตฺวา วุฏฺฐาเปนฺติยา, เตสํ อตฺถิภาวํ อชานนฺติยา, อุมฺมตฺติกาทีนญฺจ อนาปตฺติฯ อนปโลกนํ, อตฺถิภาวชานนํ, วุฏฺฐาปนนฺติ อิมาเนตฺถ ตีณิ องฺคานิฯ อนนุญฺญาตสมุฏฺฐานํ, กิริยากิริยํ, โนสญฺญาวิโมกฺขํ, อจิตฺตกํ, ปณฺณตฺติวชฺชํ, กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, ติจิตฺตํ, ติเวทนนฺติฯ

อนนุญฺญาตสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

11. ปาริวาสิกสิกฺขาปทวณฺณนา

เอกาทสเม ปาริวาสิกฉนฺททาเนนาติ ปาริวาสิเยน ฉนฺททาเนนฯ ตตฺถ จตุพฺพิธํ ปาริวาสิยํ ปริสปาริวาสิยํ รตฺติปาริวาสิยํ ฉนฺทปาริวาสิยํ อชฺฌาสยปาริวาสิยนฺติฯ

ตตฺถ ปริสปาริวาสิยํ นาม ภิกฺขู เกนจิเทว กรณีเยน สนฺนิปติตา โหนฺติ, อถ เมโฆ วา อุฏฺฐหติ, อุสฺสารณา วา กรียติ, มนุสฺสา วา อชฺโฌตฺถรนฺตา อาคจฺฉนฺติ, ภิกฺขู ‘‘อโนกาสา มยํ, อญฺญตฺร คจฺฉามา’’ติ ฉนฺทํ อวิสฺสชฺชิตฺวาว อุฏฺฐหนฺติ, อิทํ ปริสปาริวาสิยํ นาม, กิญฺจาปิ ปริสปาริวาสิยํ, ฉนฺทสฺส ปน อวิสฺสฏฺฐตฺตา กมฺมํ กาตุํ วฏฺฏติฯ

ปุน ภิกฺขู ‘‘อุโปสถาทีนิ กริสฺสามา’’ติ รตฺติํ สนฺนิปติตฺวา ‘‘ยาว สพฺเพ สนฺนิปตนฺติ, ตาว ธมฺมํ สุณิสฺสามา’’ติ เอกํ อชฺเฌสนฺติ, ตสฺมิํ ธมฺมกถํ กเถนฺเตเยว อรุโณ อุคฺคจฺฉติฯ สเจ ‘‘จาตุทฺทสิกํ อุโปสถํ กริสฺสามา’’ติ นิสินฺนา, ‘‘ปนฺนรโส’’ติ กาตุํ วฏฺฏติฯ สเจ ปนฺนรสิกํ กาตุํ นิสินฺนา, ปาฏิปเท อนุโปสเถ อุโปสถํ กาตุํ น วฏฺฏติฯ อญฺญํ ปน สงฺฆกิจฺจํ กาตุํ วฏฺฏติ, อิทํ รตฺติปาริวาสิยํ นามฯ

ปุน ภิกฺขู ‘‘กิญฺจิเทว อพฺภานาทิสงฺฆกมฺมํ กริสฺสามา’’ติ สนฺนิสินฺนา โหนฺติ, ตตฺเรโก นกฺขตฺตปาฐโก ภิกฺขุ เอวํ วทติ ‘‘อชฺช นกฺขตฺตํ ทารุณํ, มา อิทํ กมฺมํ กโรถา’’ติฯ

เต ตสฺส วจเนน ฉนฺทํ วิสฺสชฺเชตฺวา ตตฺเถว นิสินฺนา โหนฺติ, อถญฺโญ อาคนฺตฺวา ‘‘นกฺขตฺตํ ปติมาเนนฺตํ, อตฺโถ พาลํ อุปชฺฌคา (ชา. 1.1.49), กิํ นกฺขตฺเตน กโรถา’’ติ วทติ, อิทํ ฉนฺทปาริวาสิยญฺเจว อชฺฌาสยปาริวาสิยญฺจฯ เอตสฺมิํ ปาริวาสิเย ปุน ฉนฺทปาริสุทฺธิํ อนาหริตฺวา กมฺมํ กาตุํ น วฏฺฏติ, อิทํ สนฺธาย วุตฺตํ ‘‘ปาริวาสิกฉนฺททาเนนา’’ติฯ ปาจิตฺติยนฺติ เอวํ วุฏฺฐาเปนฺติยา วุตฺตนเยเนว กมฺมวาจาปริโยสาเน ปาจิตฺติยํฯ

ราชคเห ถุลฺลนนฺทํ อารพฺภ เอวํ วุฏฺฐาปนวตฺถุสฺมิํ ปญฺญตฺตํฯ ฉนฺทํ อวิสฺสชฺเชตฺวาว อวุฏฺฐิตาย ปริสาย วุฏฺฐาเปนฺติยา, อุมฺมตฺติกาทีนญฺจ อนาปตฺติฯ ปาริวาสิกฉนฺททานตา, วุฏฺฐาปนนฺติ อิมาเนตฺถ ทฺเว องฺคานิฯ สมุฏฺฐานาทีนิ คมฺภินิสิกฺขาปทสทิสาเนวาติฯ

ปาริวาสิกสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

12. อนุวสฺสสิกฺขาปทวณฺณนา

ทฺวาทสเม อนุวสฺสนฺติ อนุสํวจฺฉรํฯ เอวํ วุฏฺฐาเปนฺติยาปิ วุตฺตนเยเนว ปาจิตฺติยํฯ

สาวตฺถิยํ สมฺพหุลา ภิกฺขุนิโย อารพฺภ อนุวสฺสํ วุฏฺฐาปนวตฺถุสฺมิํ ปญฺญตฺตํฯ เอกนฺตริกํ วุฏฺฐาเปนฺติยา, อุมฺมตฺติกาทีนญฺจ อนาปตฺติฯ อนุวสฺสตา, วุฏฺฐาปนนฺติ อิมาเนตฺถ ทฺเว องฺคานิฯ สมุฏฺฐานาทีนิ เอกาทสเม วุตฺตนยาเนวาติฯ

อนุวสฺสสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

13. เอกวสฺสสิกฺขาปทวณฺณนา

เตรสเม เอกนฺตริกํ เอกํ วุฏฺฐาเปนฺติยา, อุมฺมตฺติกาทีนญฺจ อนาปตฺติฯ เสสํ ทฺวาทสเมน สทิสเมวาติฯ

เอกวสฺสสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

กุมาริภูตวคฺโค อฏฺฐโมฯ

9. ฉตฺตุปาหนวคฺโค