7. อุกฺขิตฺตานุวตฺติกาสิกฺขาปทวณฺณนา

ตติเย อุกฺขิตฺตนฺติ อาปตฺติยา อทสฺสนาทีสุ อุกฺขิตฺตํฯ ธมฺเมนาติ ภูเตน วตฺถุนาฯ วินเยนาติ โจเทตฺวา สาเรตฺวาฯ สตฺถุสาสเนนาติ อิธาปิ โจเทตฺวา สาเรตฺวา กรณเมว สตฺถุสาสนํ นามฯ อนาทรนฺติ เยน สงฺเฆน อุกฺเขปนิยกมฺมํ กตํ, ตสฺมิํ วา, ตตฺถ ปริยาปนฺนคเณ วา เอกปุคฺคเล วา ตสฺมิํ วา กมฺเม อาทรวิรหิตํ, สมฺมาวตฺตนาย อวตฺตมานนฺติ อตฺโถฯ อปฺปฏิการนฺติ ปฏิการรหิตํ, อโนสาริตนฺติ อตฺโถฯ อกตสหายนฺติ เอกกมฺมาทิเก สํวาเส สห อยนภาเวน สมานสํวาสกา ภิกฺขู สหายา นาม, ยสฺส ปน โส สํวาโส เตหิ สทฺธิํ นตฺถิ น เตน เต สหายา กตา โหนฺติ , อิติ โส อกตสหาโย นาม, ตํ อกตสหายํ, สมานสํวาสกภาวํ อนุปคตนฺติ อตฺโถฯ ตมนุวตฺเตยฺยาติ ตํ อุกฺขิตฺตกํ อุกฺขิตฺตกภาเวเยว ฐิตํ ภิกฺขุํ ยา ภิกฺขุนี ยํทิฏฺฐิโก โส โหติ, ตาย ทิฏฺฐิยา คหณภาเวน อนุวตฺเตยฺยฯ สา ภิกฺขุนี ภิกฺขุนีหิ สงฺฆเภทสิกฺขาปทาทีสุ วุตฺตนเยน วิสุํ สงฺฆมชฺเฌ จ วุจฺจมานา ตํ วตฺถุํ อปฺปฏินิสฺสชฺชนฺตี สมนุภาสนกมฺมปริโยสาเน อุกฺขิตฺตานุวตฺติกา นาม ปาราชิกา โหตีติฯ

สาวตฺถิยํ ถุลฺลนนฺทํ อารพฺภ อุกฺขิตฺตานุวตฺตนวตฺถุสฺมิํ ปญฺญตฺตํ, ญตฺติยา ทุกฺกฏํ, ทฺวีหิ กมฺมวาจาหิ ทฺเว ถุลฺลจฺจยา, ‘‘ยสฺสา นกฺขมติ, สา ภาเสยฺยา’’ติ เอวํ ยฺย-การปฺปตฺตาย ตติยกมฺมวาจาย ปาราชิกํ, อธมฺมกมฺเม ติกทุกฺกฏํ, เสสํ สงฺฆเภทสิกฺขาปทาทีสุ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํฯ

อุกฺขิตฺตานุวตฺติกาสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8. อฏฺฐวตฺถุกาสิกฺขาปทวณฺณนา

จตุตฺเถ อวสฺสุตาติ โลกสฺสาทมิตฺตสนฺถววเสน กายสํสคฺคราเคน ตินฺตาฯ อยเมว หิ อตฺโถ สีหฬมาติกาฏฺฐกถายํ วุตฺโต, สมนฺตปาสาทิกายํ (ปาจิ. อฏฺฐ. 675) ปนสฺส วิจารณา กตา, ทุติยปเทปิ เอเสว นโยฯ ปุริสปุคฺคลสฺส หตฺถคฺคหณํ วาติอาทีสุ ปน ยํ ปุริสปุคฺคเลน หตฺเถ คหณํ กตํ, ตํ ‘‘ปุริสปุคฺคลสฺส หตฺถคฺคหณ’’นฺติ วุตฺตํ, เอเสว นโย สงฺฆาฏิกณฺณคฺคหเณปิฯ หตฺถคฺคหณนฺติ เอตฺถ จ ยสฺส กสฺสจิ อปาราชิกกฺเขตฺตภูตสฺส องฺคสฺส คหณํ หตฺถคฺคหณํ, ยสฺส กสฺสจิ นิวตฺถสฺส วา ปารุตสฺส วา คหณํ สงฺฆาฏิกณฺณคฺคหณํฯ สนฺติฏฺเฐยฺย วาติอาทีสุ กายสํสคฺคสงฺขาตสฺส อสทฺธมฺมสฺส ปฏิเสวนตฺถาย ปุริสสฺส หตฺถปาเส สนฺติฏฺเฐยฺย วา, ตตฺถ ฐิตา สลฺลเปยฺย วา, ปุริเสน วา ‘‘อิตฺถนฺนามํ ฐานํ อาคจฺฉา’’ติ วุตฺตา ตํ สงฺเกตํ คจฺเฉยฺย, ตสฺส วา ปุริสสฺส อพฺภาคมนํ สาทิเยยฺย, เยน เกนจิ วา ปฏิจฺฉนฺนํ โอกาสํ ปวิเสยฺย, ปุริสสฺส หตฺถปาเส ฐตฺวา กายํ อุปสํหเรยฺยาติ เอวมตฺโถ ทฏฺฐพฺโพฯ อยมฺปิ ปาราชิกาติ ยถา ปุริมาโย, เอวํ อยมฺปิ ภิกฺขุนี เอตสฺส กายสํสคฺคสงฺขาตสฺส อสทฺธมฺมสฺส ปฏิเสวนตฺถาย เอตานิ อฏฺฐ วตฺถูนิ ปฏิปาฏิยา วา อุปฺปฏิปาฏิยา วา ปูเรตฺวา อฏฺฐวตฺถุกา นาม ปาราชิกา โหตีติฯ

สาวตฺถิยํ ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขุนิโย อารพฺภ อฏฺฐมํ วตฺถุํ ปริปูรณวตฺถุสฺมิํ ปญฺญตฺตํ, สงฺเกตคมเน ปเท ปเท ทุกฺกฏํ, ปุริสสฺส หตฺถปาสํ โอกฺกนฺตมตฺเต ถุลฺลจฺจยํ, ปุริสสฺส อพฺภาคมนสาทยมาเนปิ ทุกฺกฏํฯ หตฺถปาโสกฺกมเน ถุลฺลจฺจยํ, เสเสสุ เอเกกสฺมิํ ถุลฺลจฺจยเมว, อฏฺฐเม ปริปุณฺเณ ปาราชิกํฯ เอเกกสฺมิํ ปน วตฺถุสฺมิํ สตกฺขตฺตุมฺปิ วีติกฺกนฺเต ตา อาปตฺติโย เทเสตฺวา มุจฺจติ, อปิเจตฺถ คณนูปิกา อาปตฺติ เวทิตพฺพา, ‘‘อิทานิ นาปชฺชิสฺสามี’’ติ หิ ธุรนิกฺเขปํ กตฺวา เทสิตา คณนูปิกา, เทสิตคณนํ อุเปติ, ปาราชิกสฺส องฺคํ น โหติฯ ตสฺมา ยา เอกํ อาปนฺนา ธุรนิกฺเขปํ กตฺวา เทเสตฺวา ปุน กิเลสวเสน อาปชฺชติ, ปุนปิ เทเสติ, เอวํ อฏฺฐมํ ปริปูเรนฺตีปิ ปาราชิกา น โหติฯ ยา ปน อาปชฺชิตฺวา ‘‘ปุนปิ อญฺญํ วตฺถุํ อาปชฺชิสฺสามี’’ติ สอุสฺสาหาว เทเสติ, ตสฺสา สา อาปตฺติ อคณนูปิกา, เทสิตาปิ อเทสิตา โหติ, ปาราชิกสฺส องฺคํ โหติฯ อสญฺจิจฺจ, อสฺสติยา, อชานนฺติยา อสาทิยนฺติยา, อุมฺมตฺติกาทีนญฺจ อนาปตฺติฯ กายสํสคฺคราโค, สอุสฺสาหตา, อฏฺฐมสฺส วตฺถุสฺส ปูรณนฺติ อิมาเนตฺถ ตีณิ องฺคานิฯ สมนุภาสนสมุฏฺฐานํ, กิริยากิริยํ, สญฺญาวิโมกฺขํ, สจิตฺตกํ, โลกวชฺชํ, กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, อกุสลจิตฺตํ, ทฺวิเวทนนฺติฯ

อฏฺฐวตฺถุกาสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

อุทฺทิฏฺฐา โข อยฺยาโย อฏฺฐ ปาราชิกา ธมฺมาติ ภิกฺขู อารพฺภ ปญฺญตฺตา สาธารณา จตฺตาโร, อิเม จตฺตาโรติ เอวํ ปาติโมกฺขุทฺเทสมคฺเคน อฏฺฐ ปาราชิกา ธมฺมา อุทฺทิฏฺฐาติ เอวเมตฺถ อตฺโถ เวทิตพฺโพ, เสสํ ภิกฺขุปาติโมกฺขวณฺณนายํ วุตฺตนยเมวาติฯ

กงฺขาวิตรณิยา ปาติโมกฺขวณฺณนาย

ภิกฺขุนิปาติโมกฺเข

ปาราชิกวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ