เมนู

2. รตนสิกฺขาปทวณฺณนา

ทุติเย รตนนฺติ มุตฺตาทิทสวิธํฯ รตนสมฺมตนฺติ ยํกิญฺจิ มนุสฺสานํ อุปโภคปริโภคํฯ อชฺฌาราเม วาติ ปริกฺขิตฺตสฺส อนฺโตปฏิกฺเขเป อปริกฺขิตฺตสฺส ทฺวินฺนํ เลฑฺฑุปาตานํ อนฺโตฯ อชฺฌาวสเถติ ปริกฺขิตฺตสฺส อนฺโตปฏิกฺเขเป, อปริกฺขิตฺตสฺส มุสลปาตพฺภนฺตเรฯ อยํ ปเนตฺถ วินิจฺฉโย – ชาตรูปรชตํ อตฺตโน อตฺถาย อุคฺคณฺหนฺตสฺส วา อุคฺคณฺหาเปนฺตสฺส วา นิสฺสคฺคิยํ ปาจิตฺติยํ ฯ สงฺฆคณปุคฺคลเจติยนวกมฺมานํ อตฺถาย ทุกฺกฏํ, อวเสเส มุตฺตาทิรตเน สพฺเพสมฺปิ อตฺถาย ทุกฺกฏเมวฯ กปฺปิยวตฺถุํ วา อกปฺปิยวตฺถุํ วา อนฺตมโส มาตุสนฺตกมฺปิ ภณฺฑาคาริกสีเสน ปฏิสาเมนฺตสฺส ปาจิตฺติยํ, ตาทิสํ ปน อตฺตโน สนฺตกํ กตฺวา ปฏิสาเมตุํ วฏฺฏติฯ ‘‘อิทํ ปฏิสาเมถา’’ติ วุตฺเต ปน ‘‘น วฏฺฏตี’’ติ ปฏิกฺขิปิตพฺพํฯ สเจ กุปิตา ปาเตตฺวา คจฺฉนฺติ, ปลิโพโธ นาม โหติ, ปฏิสาเมตพฺพํฯ วิหาเร กมฺมํ กโรนฺตา วฑฺฒกีอาทโย วา ราชวลฺลภา วา ‘‘ยํกิญฺจิ อุปกรณํ วา สยนภณฺฑํ วา ปฏิสาเมตฺวา เทถา’’ติ วทนฺติ, ฉนฺเทนปิ ภเยนปิ น กาตพฺพเมว, คุตฺตฏฺฐานํ ปน ทสฺเสตุํ วฏฺฏติฯ

อชฺฌารามอชฺฌาวสเถสุปิ ยาทิเส ฐาเน ‘‘ภิกฺขูหิ วา สามเณเรหิ วา คหิตํ ภวิสฺสตี’’ติ อาสงฺกา อุปฺปชฺชติ, ตาทิเสเยว ฐาเน อุคฺคเหตฺวา วา อุคฺคหาเปตฺวา วา สญฺญาณํ กตฺวา นิกฺขิปิตพฺพํ, ‘‘ยสฺส ภณฺฑํ นฏฺฐํ, โส อาคจฺฉตู’’ติ จ อาจิกฺขิตพฺพํฯ อถ โย อาคจฺฉติ, โส ‘‘กีทิสํ เต ภณฺฑํ นฏฺฐ’’นฺติ ปุจฺฉิตพฺโพ, สเจ สญฺญาเณน สมฺปาเทติ, ทาตพฺพํฯ โน เจ, ‘วิจินาหี’ติ วตฺตพฺโพฯ ตมฺหา อาวาสา ปกฺกมนฺเตน ปติรูปานํ ภิกฺขูนํ หตฺเถ, เตสุ อสติ ปติรูปานํ คหปติกานํ หตฺเถ นิกฺขิปิตฺวา ปกฺกมิตพฺพํฯ โย ปน เนว ปกฺกมติ, น สามิกํ ปสฺสติ, เตน ถาวรํ เสนาสนํ วา เจติยํ วา โปกฺขรณิํ วา กาเรตพฺโพฯ สเจ ทีฆสฺส อทฺธุโน อจฺจเยน สามิโก อาคจฺฉติ, ตํ ทสฺเสตฺวา ‘อนุโมทาหี’ติ วตฺตพฺโพฯ สเจ นานุโมทติ, ‘‘เทหิ เม ธน’’นฺติ โจเทติ, สมาทเปตฺวา ทาตพฺพํฯ

สาวตฺถิยํ อญฺญตรํ ภิกฺขุํ อารพฺภ รตนอุคฺคณฺหนวตฺถุสฺมิํ ปญฺญตฺตํ, ‘‘อญฺญตฺร อชฺฌารามา วา, อชฺฌาวสถา วา’’ติ อยเมตฺถ ทุวิธา อนุปญฺญตฺติ, สาธารณปญฺญตฺติ, สาณตฺติกํ, อนุญฺญาตฏฺฐาเน อนาทริเยน อุคฺคเหตฺวา อนิกฺขิปนฺตสฺส ทุกฺกฏํฯ อนุญฺญาตฏฺฐาเน คเหตฺวา นิกฺขิปนฺตสฺส, ยํ โหติ อามาสํ รตนสมฺมตํ, ตํ วิสฺสาสํ วา ตาวกาลิกํ วา อุคฺคณฺหนฺตสฺส, ปํสุกูลสญฺญาย คณฺหโต, อุมฺมตฺตกาทีนญฺจ อนาปตฺติฯ อนนุญฺญาตกรณํ, ปรสนฺตกตา, วิสฺสาสคฺคาหปํสุกูลสญฺญานํ อภาโว, อุคฺคหณํ วา อุคฺคหาปนํ วาติ อิมาเนตฺถ จตฺตาริ องฺคานิฯ สมุฏฺฐานาทีนิ สญฺจริตฺตสทิสานีติฯ

รตนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ