8. อริฏฺฐสิกฺขาปทวณฺณนา

อฏฺฐเม สคฺคโมกฺขานํ อนฺตรายํ กโรนฺตีติ อนฺตรายิกา, เต กมฺมกิเลสวิปากอุปวาทปญฺญตฺติวีติกฺกมนวเสน ปญฺจวิธาฯ เตสุ มุทุกานํ อตฺถรณาทีนํ ผสฺโส วิย อิตฺถิสมฺผสฺโสปิ วฏฺฏตีติ เมถุนวีติกฺกมเน โทสํ อทิสฺวา ปญฺญตฺติวีติกฺกมนฺตรายิเก สนฺธาย ‘‘เยเม อนฺตรายิกา ธมฺมา วุตฺตา ภควตา, เต ปฏิเสวโต นาลํ อนฺตรายายา’’ติ วุตฺตํฯ อเนกปริยาเยนาติ ‘‘อฏฺฐิกงฺกลูปมา กามา’’ติอาทีหิ (ม. นิ. 2.42; ปาจิ. 417; จูฬนิ. ขคฺควิสาณสุตฺตนิทฺเทส 147) เนเกหิ การเณหิฯ โส ภิกฺขุ ภิกฺขูหีติ เย ปสฺสนฺติ วา สุณนฺติ วา, เตหิ ติกฺขตฺตุํ เอวํ วตฺตพฺโพ ‘‘มา อายสฺมา เอวํ อวจ…เป.… อลญฺจ ปน เต ปฏิเสวโต อนฺตรายายา’’ติฯ เอวํ วุตฺเต อปฺปฏินิสฺสชฺชนฺตสฺส ทุกฺกฏํ, สุตฺวา อวทนฺตานมฺปิ ทุกฺกฏํฯ ปุน สงฺฆมชฺฌมฺปิ อากฑฺฒิตฺวา ตเถว วตฺตพฺโพ, ตตฺราปิ ตสฺส อปฺปฏินิสฺสชฺชเน, อิตเรสญฺจ อวจเน ทุกฺกฏเมวฯ เอวมฺปิ อปฺปฏินิสฺสชฺชนฺโต ปุน ญตฺติจตุตฺเถน กมฺเมน ยาวตติยํ สมนุภาสิตพฺโพ, อถสฺส อปฺปฏินิสฺสชฺชโต ปุน ญตฺติยา จ ทฺวีหิ จ กมฺมวาจาหิ ทุกฺกฏํ, กมฺมวาจาปริโยสาเน ปาจิตฺติยํฯ

สาวตฺถิยํ อริฏฺฐํ อารพฺภ ปาปิกาย ทิฏฺฐิยา อปฺปฏินิสฺสชฺชนวตฺถุสฺมิํ ปญฺญตฺตํ, สาธารณปญฺญตฺติ, อนาณตฺติกํ, ติกปาจิตฺติยํ, อธมฺมกมฺเม ติกทุกฺกฏํฯ อสมนุภาสิยมานสฺส , ปฏินิสฺสชฺชนฺตสฺส, อุมฺมตฺตกาทีนญฺจ อนาปตฺติฯ ธมฺมกมฺมตา, สมนุภาสนา, อปฺปฏินิสฺสชฺชนนฺติ อิมาเนตฺถ ตีณิ องฺคานิฯ สมุฏฺฐานาทีนิ สมนุภาสนสทิสาเนวาติฯ

อริฏฺฐสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

9. อุกฺขิตฺตสมฺโภคสิกฺขาปทวณฺณนา

นวเม ตถาวาทินาติ ‘‘ตถาหํ ภควตา ธมฺม’’นฺติอาทิวาทินาฯ อกตานุธมฺเมนาติ อนุธมฺโม วุจฺจติ อาปตฺติยา อทสฺสเน วา อปฺปฏิกมฺเม วา ปาปิกาย ทิฏฺฐิยา อปฺปฏินิสฺสคฺเค วา ธมฺเมน วินเยน อุกฺขิตฺตกสฺส อนุโลมวตฺตํ ทิสฺวา กตโอสารณา, โส โอสารณสงฺขาโต อนุธมฺโม ยสฺส น กโต, อยํ อกตานุธมฺโม นาม, ตาทิเสน สทฺธินฺติ อตฺโถฯ สมฺภุญฺเชยฺย วาติ อามิสสมฺโภคํ วา ธมฺมสมฺโภคํ วา กเรยฺยฯ สํวเสยฺย วาติ อุโปสถาทิกํ สงฺฆกมฺมํ กเรยฺย ฯ สห วา เสยฺยํ กปฺเปยฺยาติ นานูปจาเรปิ เอกจฺฉนฺเน นิปชฺเชยฺยฯ ตตฺถ อามิสปริโภเค เอกปฺปโยเคน พหูปิ ททโต วา คณฺหโต วา เอกํ ปาจิตฺติยํ, วิจฺฉินฺทเน สติ ปโยเค ปโยเค ปาจิตฺติยํฯ ธมฺมสมฺโภเค ปทาทีหิ อุทฺทิสนฺตสฺส วา อุทฺทิสาเปนฺตสฺส วา ปทโสธมฺเม วุตฺตนเยน, สํวาเส กมฺมปริโยสานวเสน, สหเสยฺยาย เอกสฺมิํ นิปนฺเน อิตรสฺส นิปชฺชนปฺปโยควเสน อาปตฺติปริจฺเฉโท เวทิตพฺโพฯ

สาวตฺถิยํ ฉพฺพคฺคิเย อารพฺภ อริฏฺเฐน ภิกฺขุนา สทฺธิํ สมฺภุญฺชนวตฺถุสฺมิํ ปญฺญตฺตํ, สาธารณปญฺญตฺติ, อนาณตฺติกํ, อุกฺขิตฺตเก เวมติกสฺส, อนุกฺขิตฺตเก อุกฺขิตฺตกสญฺญิโน เจว เวมติกสฺส จ ทุกฺกฏํฯ อุโภสุ อนุกฺขิตฺตกสญฺญิสฺส, ‘‘โอสาริโต’’ติ วา ‘‘ตํ ทิฏฺฐิํ ปฏินิสฺสฏฺโฐ’’ติ วา ชานนฺตสฺส, อุมฺมตฺตกาทีนญฺจ อนาปตฺติฯ อกตานุธมฺมตา, ชานนา, สมฺโภคาทิกรณนฺติ อิมาเนตฺถ ตีณิ องฺคานิฯ สมุฏฺฐานาทีนิ อทินฺนาทานสทิสานิ, อิทํ ปน ปณฺณตฺติวชฺชํ, ติจิตฺตํ, ติเวทนนฺติฯ

อุกฺขิตฺตสมฺโภคสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ