เมนู

มชฺฌิมเทโส, อูนกทฺธมาเส นหานํ, สมยานํ วา นทีปารคมนสฺส วา อาปทานํ วา อภาโวติ อิมาเนตฺถ ตีณิ องฺคานิฯ สมุฏฺฐานาทีนิ เอฬกโลมสทิสาเนวาติฯ

นหานสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8. ทุพฺพณฺณกรณสิกฺขาปทวณฺณนา

อฏฺฐเม อลภีติ ลโภ, ลโภ เอว ลาโภ, กิํ อลภิ? จีวรํ, กีทิสํ? นวํ, อิติ ‘‘นวจีวรลาเภนา’’ติ วตฺตพฺเพ อนุนาสิกโลปํ อกตฺวา นวํจีวรลาเภนาติ วุตฺตํ, ปฏิลทฺธนวจีวเรนาติ อตฺโถฯ มชฺเฌ ฐิตปททฺวเย ปนาติ นิปาตมตฺตํฯ ภิกฺขุนาติ เยน ลทฺธํ, ตสฺส นิทสฺสนํ, เสสํ ปทตฺถโต อุตฺตานเมวฯ อยํ ปเนตฺถ วินิจฺฉโย – นิวาสนปารุปนุปคํ จีวรํ ลภิตฺวา ตสฺส นิฏฺฐิตรชนสฺส ยสฺมิํ วา ตสฺมิํ วา ปเทเส กํสนีเลน วา ปตฺตนีเลน วา กทฺทเมน วา เยน เกนจิ กาฬเกน วา โมรกฺขิมณฺฑลมงฺคุลปิฏฺฐีนํ อญฺญตรปฺปมาณํ กปฺปพินฺทุํ อาทิยิตฺวา ตํ จีวรํ ปริภุญฺชิตพฺพํ, อนาทิยิตฺวา ปริภุญฺชนฺตสฺส ปาจิตฺติยํฯ

สาวตฺถิยํ สมฺพหุเล ภิกฺขู อารพฺภ อตฺตโน จีวรอชานนวตฺถุสฺมิํ ปญฺญตฺตํ, สาธารณปญฺญตฺติ, อนาณตฺติกํ, ติกปาจิตฺติยํ, อาทินฺเน อนาทินฺนสญฺญิโน, เวมติกสฺส วา ทุกฺกฏํฯ อาทินฺนสญฺญิสฺส , กปฺเป นฏฺเฐ, กปฺปกโตกาเส ชิณฺเณ, กปฺปกเตน อกปฺปกเต สํสิพฺพิเต, ปจฺฉา อาโรปิเตสุ อคฺคฬอนุวาตปริภณฺเฑสุ ตํ ปริภุญฺชนฺตสฺส, อุมฺมตฺตกาทีนญฺจ อนาปตฺติฯ วุตฺตปฺปการสฺส จีวรสฺส อกตกปฺปกตา, น นฏฺฐจีวราทิตา, นิวาสนํ วา ปารุปนํ วาติ อิมาเนตฺถ ตีณิ องฺคานิฯ สมุฏฺฐานาทีนิ เอฬกโลมสทิสานิ, อิทํ ปน กิริยากิริยนฺติฯ

ทุพฺพณฺณกรณสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

9. วิกปฺปนสิกฺขาปทวณฺณนา

นวเม วิกปฺเปตฺวาติ เอตฺถ ทฺเว วิกปฺปนา สมฺมุขาวิกปฺปนา ปรมฺมุขาวิกปฺปนา จฯ กถํ สมฺมุขาวิกปฺปนา โหติ? จีวรานํ เอกพหุภาวํ สนฺนิหิตาสนฺนิหิตภาวญฺจ ญตฺวา ‘อิมํ จีวร’นฺติ วา ‘อิมานิ จีวรานี’ติ วา ‘เอตํ จีวร’นฺติ วา ‘เอตานิ จีวรานี’ติ วา วตฺวา ‘ตุยฺหํ วิกปฺเปมี’ติ วตฺตพฺพํ, อยเมกา สมฺมุขาวิกปฺปนาฯ เอตฺตาวตา นิเธตุํ วฏฺฏติ, ปริภุญฺชิตุํ ปน วิสฺสชฺเชตุํ วา อธิฏฺฐาตุํ วา น วฏฺฏติฯ ‘‘มยฺหํ สนฺตกํ, มยฺหํ สนฺตกานิ ปริภุญฺช วา วิสฺสชฺเชหิ วา ยถาปจฺจยํ กโรหี’’ติ (ปาจิ. 374) เอวํ ปน วุตฺเต ปจฺจุทฺธาโร นาม โหติ, ตโต ปภุติ ปริโภคาทโยปิ วฏฺฏนฺติฯ อปโร นโย, ตเถว จีวรานํ เอกพหุภาวํ สนฺนิหิตาสนฺนิหิตภาวญฺจ ญตฺวา ตสฺเสว ภิกฺขุโน สนฺติเก ‘อิมํ จีวร’นฺติ วา ‘อิมานิ จีวรานี’ติ วา ‘เอตํ จีวร’นฺติ วา ‘เอตานิ จีวรานี’ติ วา วตฺวา ปญฺจสุ สหธมฺมิเกสุ อญฺญตรสฺส อตฺตนา อภิรุจิตสฺส ยสฺส กสฺสจิ นามํ คเหตฺวา ‘‘ติสฺสสฺส ภิกฺขุโน วิกปฺเปมี’’ติ วา ‘‘ติสฺสาย ภิกฺขุนิยา, สิกฺขมานาย, สามเณรสฺส, ติสฺสาย สามเณริยา วิกปฺเปมี’’ติ วา วตฺตพฺพํ, อยํ อปราปิ สมฺมุขาวิกปฺปนาฯ เอตฺตาวตา นิเธตุํ วฏฺฏติ, ปริโภคาทีสุ เอกมฺปิ น วฏฺฏติฯ เตน ปน ภิกฺขุนา ‘‘ติสฺสสฺส ภิกฺขุโน สนฺตกํ…เป.… ติสฺสาย สามเณริยา สนฺตกํ ปริภุญฺช วา วิสฺสชฺเชหิ วา ยถาปจฺจยํ กโรหี’’ติ วุตฺเต ปจฺจุทฺธาโร นาม โหติ, ตโต ปภุติ ปริโภคาทโยปิ วฏฺฏนฺติฯ

กถํ ปรมฺมุขาวิกปฺปนา โหติ? จีวรานํ ตเถว เอกพหุภาวํ สนฺนิหิตาสนฺนิหิตภาวญฺจ ญตฺวา ‘อิมํ จีวร’นฺติ วา ‘อิมานิ จีวรานี’ติ วา ‘เอตํ จีวร’นฺติ วา ‘เอตานิ จีวรานี’ติ วา วตฺวา ‘‘ตุยฺหํ วิกปฺปนตฺถาย ทมฺมี’’ติ วตฺตพฺพํฯ เตน วตฺตพฺโพ ‘‘โก เต มิตฺโต วา สนฺทิฏฺโฐ วา’’ติฯ ตโต อิตเรน ปุริมนเยเนว ‘ติสฺโส ภิกฺขู’ติ วา…เป.… ‘ติสฺสา สามเณรี’ติ วา วตฺตพฺพํฯ ปุน เตน ภิกฺขุนา ‘‘อหํ ติสฺสสฺส ภิกฺขุโน ทมฺมี’’ติ วา…เป.… ‘‘ติสฺสาย สามเณริยา ทมฺมี’’ติ วา วตฺตพฺพํ , อยํ ปรมฺมุขาวิกปฺปนาฯ เอตฺตาวตา นิเธตุํ วฏฺฏติ, ปริโภคาทีสุ เอกมฺปิ น วฏฺฏติฯ เตน ปน ภิกฺขุนา ทุติยสมฺมุขาวิกปฺปนายํ วุตฺตนเยเนว ‘‘อิตฺถนฺนามสฺส สนฺตกํ ปริภุญฺช วา วิสฺสชฺเชหิ วา ยถาปจฺจยํ กโรหี’’ติ วุตฺเต ปจฺจุทฺธาโร นาม โหติ, ตโต ปภุติ ปริโภคาทโยปิ วฏฺฏนฺตีติฯ ปตฺตวิกปฺปนายมฺปิ เอเสว นโยฯ