7. วิกาลโภชนสิกฺขาปทวณฺณนา

สตฺตเม วิกาเลติ วิคเต กาเล, มชฺฌนฺหิกาติกฺกมนโต ยาว อรุณุคฺคมนาติ อธิปฺปาโยฯ ตสฺมา โย ภิกฺขุ เอตสฺมิํ อนฺตเร ยํกิญฺจิ วนมูลผลํ อุปาทาย อามํ วา ปกฺกํ วา อามิสสงฺเขปคตํ ขาทนียํ วา โภชนียํ วา อชฺโฌหรณตฺถาย ปฏิคฺคณฺหาติ, ตสฺส ปฏิคฺคหเณ ทุกฺกฏํ, อชฺโฌหาเร อชฺโฌหาเร ปาจิตฺติยํฯ

ราชคเห สตฺตรสวคฺคิเย ภิกฺขู อารพฺภ วิกาเล โภชนวตฺถุสฺมิํ ปญฺญตฺตํ, สาธารณปญฺญตฺติ, อนาณตฺติกํ, ติกปาจิตฺติยํ, ยามกาลิกาทีนิ อาหารตฺถาย ปฏิคฺคหณอชฺโฌหาเรสุ, กาเล วิกาลสญฺญิสฺส, เวมติกสฺส จ ทุกฺกฏํ, กาเล กาลสญฺญิสฺส ยามกาลิกาทีนิ สติ ปจฺจเย ปริภุญฺชนฺตสฺส อุมฺมตฺตกาทีนญฺจ อนาปตฺติฯ ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, โรมฏฺฐกสฺส โรมฏฺฐํ, น จ ภิกฺขเว พหิมุขทฺวารา นีหริตฺวา อชฺโฌหริตพฺพ’’นฺติ (จูฬว. 273) อนุญฺญาตนเยน โรมฏฺฐกสฺสาปิ อนาปตฺติฯ วิกาลตา, ยาวกาลิกตา, อชฺโฌหรณนฺติ อิมาเนตฺถ ตีณิ องฺคานิฯ สมุฏฺฐานาทีนิ เอฬกโลมสทิสานีติฯ

วิกาลโภชนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8. สนฺนิธิการกสิกฺขาปทวณฺณนา

อฏฺฐเม สนฺนิธิการกนฺติ กาโร กรณํ กิริยาติ อตฺถโต เอกํ, สนฺนิธิ กาโร อสฺสาติ สนฺนิธิการํ , สนฺนิธิการเมว สนฺนิธิการกํ, ปฏิคฺคเหตฺวา เอกรตฺติํ วีตินามิตสฺเสตํ นามํฯ ตสฺมา เอวํ สนฺนิธิกตํ ยํกิญฺจิ ยาวกาลิกํ วา ยามกาลิกํ วา ‘อชฺโฌหริสฺสามี’ติ คณฺหนฺตสฺส ปฏิคฺคหเณ ทุกฺกฏํ, อชฺโฌหาเร อชฺโฌหาเร ปาจิตฺติยํฯ สเจปิ ปตฺโต ทุทฺโธโต โหติ, ยํ องฺคุลิยา ฆํสนฺตสฺส เลขา ปญฺญายติ, คณฺฐิกปตฺตสฺส วา คณฺฐิกนฺตเร สฺเนโห ปวิฏฺโฐ โหติ, โย อุณฺเห โอตาเปนฺตสฺส ปคฺฆรติ, อุณฺหยาคุยา วา คหิตาย สนฺทิสฺสติ, ตาทิเส ปตฺเตปิ ปุนทิวเส ภุญฺชนฺตสฺส ปาจิตฺติยํฯ ยํ ปน ภิกฺขุ นิรเปกฺโข สามเณรานํ ปริจฺจชิตฺวา เตหิ นิหิตํ ลภิตฺวา ภุญฺชติ, ตํ วฏฺฏติ ฯ สยํ ปฏิคฺคเหตฺวา อปริจฺจตฺตเมว หิ ทุติยทิวเส กปฺปิยโภชนํ ภุญฺชนฺตสฺส ปาจิตฺติยํฯ อกปฺปิเยสุ ปน มนุสฺสมํเส ถุลฺลจฺจเยน สทฺธิํ ปาจิตฺติยํ, เสเสสุ ปน ทุกฺกเฏน สทฺธิํฯ ยามกาลิกํ สติ ปจฺจเย อชฺโฌหรโต ปาจิตฺติยํ, อาหารตฺถาย อชฺโฌหรโต ทุกฺกเฏน สทฺธิํฯ โย ปน ปวาริโต หุตฺวา อนติริตฺตกตํ อชฺโฌหรติ, ตสฺส สพฺพวิกปฺเปสุ อปรมฺปิ ปาจิตฺติยํ วฑฺฒติฯ สเจ วิกาเล อชฺโฌหรติ, อนติริตฺตปจฺจยา สพฺพวิกปฺเปสุ อนาปตฺติ, สติ ปจฺจเย วิกาลปจฺจยา ยามกาลิกาทีสุ จ อนาปตฺติฯ อวเสเสสุ วิกาลปจฺจยา ปาจิตฺติยํ วฑฺฒติเยวฯ ภิกฺขุสฺส ปน สนฺนิธิ ภิกฺขุนิยา วฏฺฏติ, ภิกฺขุนิยา จ สนฺนิธิ ภิกฺขุสฺส วฏฺฏติ, ภิกฺขุนิกฺขนฺธเก (จูฬว. 421-422) อนุญฺญาตตฺตา วฏฺฏตีติฯ

สาวตฺถิยํ อายสฺมนฺตํ เพลฏฺฐสีสํ อารพฺภ สนฺนิธิการกโภชนวตฺถุสฺมิํ ปญฺญตฺตํ, สาธารณปญฺญตฺติ, อนาณตฺติกํ, ติกปาจิตฺติยํ , สตฺตาหกาลิก ยาวชีวิกานํ ปน อาหารตฺถาย ปฏิคฺคหเณ อชฺโฌหาเร จ ทุกฺกฏํฯ ยถา เจตานิ อาหารตฺถาย น กปฺปนฺติ, เอวํ ยาวกาลิกาทีหิ สํสฏฺฐานิปิ, วุตฺตญฺเหตํ ‘‘ยาวกาลิเกน, ภิกฺขเว, ยามกาลิกํ ตทหุปฏิคฺคหิตํ กาเล กปฺปติ, วิกาเล น กปฺปตี’’ติอาทิ (มหาว. 305)ฯ ตสฺมา สเจปิ ตํ ตํ เตน เตน สทฺธิํ สํสฏฺฐํ ลภติ, สเจ อสมฺภินฺนรสํ วา โหติ สุโธตํ วา, ยถา อิตเรน สํสคฺโค น ปญฺญายติ, อตฺตโน กาลานุรูเปน ปริภุญฺชิตุํ วฏฺฏติฯ

สเจ ปน สมฺภินฺนรสํ วา โหติ ทุทฺโธตํ วา, น วฏฺฏติฯ ยาวกาลิกญฺหิ อตฺตนา สทฺธิํ สมฺภินฺนรสานิ ตีณิปิ ยามกาลิกาทีนิ อตฺตโน สภาวํ อุปเนติ, ยามกาลิกํ ทฺเวปิ สตฺตาหกาลิกาทีนิ อตฺตโน สภาวํ อุปเนติ, สตฺตาหกาลิกํ ยาวชีวิกเมว อตฺตโน สภาวํ อุปเนติฯ ตสฺมา เตน ตทหุปฏิคฺคหิเตน สทฺธิํ ตทหุปฏิคฺคหิตํ วา ปุเร ปฏิคฺคหิตํ วา ยาวชีวิกํ สตฺตาหํ กปฺปติ, ทฺวีหปฺปฏิคฺคหิเตน ฉาหํ, ตีหปฺปฏิคฺคหิเตน ปญฺจาหํ…เป.… สตฺตาหปฺปฏิคฺคหิเตน ตทเหว กปฺปตีติ เวทิตพฺพํฯ ตสฺมาเยว หิ ‘‘สตฺตาหกาลิเกน, ภิกฺขเว , ยาวชีวิกํ ตทหุปฏิคฺคหิต’’นฺติ อวตฺวา ‘‘ปฏิคฺคหิตํ สตฺตาหํ กปฺปตี’’ติ วุตฺตํฯ