เมนู

4. กาณมาตาสิกฺขาปทวณฺณนา

จตุตฺเถ ปูเวหีติ ปเหณกตฺถาย ปฏิยตฺเตหิ อติรสกโมทกสกฺขลิกาทีหิ เยหิ เกหิจิ ขชฺชเกหิฯ มนฺเถหีติ ปาเถยฺยตฺถาย ปฏิยตฺเตหิ เยหิ เกหิจิ สตฺตุติลตณฺฑุลาทีหิฯ ทฺวตฺติปตฺตปูราติ มุขวฏฺฏิยา เหฏฺฐิมเลขํ อนติกฺกนฺตา ทฺเว วา ตโย วา ปตฺตปูราฯ ตโต เจ อุตฺตรีติ สเจปิ ตติยํ ปตฺตํ ถูปีกตํ คณฺหาติ, มุขวฏฺฏิยา เหฏฺฐิมเลขโต อุปริฏฺฐิตปูวคณนาย ปาจิตฺติยํฯ ทฺวตฺติปตฺตปูเร ปฏิคฺคเหตฺวาติ เอตฺถ เยน ทฺเว คหิตา โหนฺติ, เตน พหิ ภิกฺขุํ ทิสฺวา ‘‘เอตฺถ มยา ทฺเว ปตฺตปูรา คหิตา, ตฺวํ เอกํ คณฺเหยฺยาสี’’ติ วตฺตพฺพํ, เตนาปิ อญฺญํ ปสฺสิตฺวา ‘‘ปฐมํ อาคเตน ทฺเว ปตฺตปูรา คหิตา, มยา เอโก คหิโต, ตฺวํ มา คณฺหี’’ติ วตฺตพฺพํฯ เยน ปฐมํ เอโก คหิโต , ตสฺสาปิ ปรมฺปราโรจเน เอเสว นโยฯ เยน ปน สยเมว ตโย คหิตา, เตน อญฺญํ ทิสฺวา ‘‘มา โข ตฺวํ เอตฺถ ปฏิคฺคณฺหีติ วตฺตพฺพํ, อวทนฺตสฺส ทุกฺกฏํ, ตํ สุตฺวา คณฺหนฺตสฺสาปิ ทุกฺกฏเมวฯ ตโต นีหริตฺวา ภิกฺขูหิ สทฺธิํ สํวิภชิตพฺพนฺติ ลทฺธฏฺฐานโต สพฺพาสนฺนํ อาสนสาลํ วา วิหารํ วา ยตฺถ วา ปน นิพทฺธํ ปฏิกฺกมติ, ตตฺถ คนฺตฺวา เอกํ ปตฺตปูรํ อตฺตโน ฐเปตฺวา เสสํ ภิกฺขุสงฺฆสฺส ทาตพฺพํฯ ยถามิตฺตํ ปน ทาตุํ น ลพฺภติฯ เยน เอโก คหิโต, น เตน กิญฺจิ อกามา ทาตพฺพํ, ยถารุจิ กาตพฺพํฯ

สาวตฺถิยํ สมฺพหุเล ภิกฺขู อารพฺภ น มตฺตํ ชานิตฺวา ปฏิคฺคหณวตฺถุสฺมิํ ปญฺญตฺตํ, สาธารณปญฺญตฺติ, อนาณตฺติกํ, ติกปาจิตฺติยํ, อูนกทฺวตฺติปตฺตปูเร อติเรกสญฺญิสฺส เวมติกสฺส วา ทุกฺกฏํฯ อูนกสญฺญิสฺส ปน, น ปเหณกตฺถาย น ปาเถยฺยตฺถาย วา ปฏิยตฺตํ, ตทตฺถาย ปฏิยตฺตเสสกํ วา, คมเน วา ปฏิปฺปสฺสทฺเธ, ญาตกปฺปวาริตานํ วา เทนฺตานํ, อตฺตโน ธเนน คณฺหนฺตสฺส, อุมฺมตฺตกาทีนญฺจ อนาปตฺติฯ วุตฺตลกฺขณปูวมนฺถตา, อเสสกตา, อปฺปฏิปฺปสฺสทฺธคมนตา, อนญฺญาตกาทิตา, อติเรกปฺปฏิคฺคหณนฺติ อิมาเนตฺถ ปญฺจ องฺคานิ, สมุฏฺฐานาทีนิ สญฺจริตฺตสทิสาเนวาติฯ

กาณมาตาสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

5. ปฐมปวารณาสิกฺขาปทวณฺณนา

ปญฺจเม ภุตฺตาวีติ ภุตฺตวา, เยน ปญฺจนฺนํ โภชนานํ สาสปมตฺตมฺปิ อชฺโฌหริตํ, โส เอวํ วุจฺจติฯ ปวาริโตติ ‘‘อสนํ ปญฺญายติ, โภชนํ ปญฺญายติ, หตฺถปาเส ฐิโต อภิหรติ, ปฏิกฺเขโป ปญฺญายตี’’ติ (ปาจิ. 239) เอวํ ปาฬิยํ วุตฺตปญฺจงฺควเสน กตปฺปวารโณ, กตปฺปฏิกฺเขโปติ อตฺโถฯ ตตฺถ ยสฺมา ‘‘อสนํ ปญฺญายตี’’ติ อิมินา วิปฺปกตโภชโน ‘ปวาริโต’ติ วุตฺโตฯ โย จ วิปฺปกตโภชโน, เตน กิญฺจิ ภุตฺตํ, กิญฺจิ อภุตฺตํ, ยญฺจ ภุตฺตํ, ตํ สนฺธาย ‘ภุตฺตาวี’ติปิ สงฺขํ คจฺฉติฯ ตสฺมา ‘ภุตฺตาวี’ติวจเนน วิสุํ กิญฺจิ อตฺถสิทฺธิํ น ปสฺสาม, ‘‘ทิรตฺตติรตฺต’’นฺติอาทีสุ (ปาจิ. 52) ปน ทิรตฺตาทิวจนํ วิย ปวาริตปทสฺส ปริวารภาเวน พฺยญฺชนสิลิฏฺฐตาย เจตํ วุตฺตนฺติ เวทิตพฺพํฯ

ปวารณงฺเคสุ ปน อสนํ ปญฺญายตีติ วิปฺปกตโภชนํ ทิสฺสติ, ตํ ภุญฺชมาโน เจส ปุคฺคโล โหตีติ อตฺโถฯ

โภชนํ ปญฺญายตีติ ปวารณปฺปโหนกํ โภชนํ ทิสฺสติ, โอทนาทีนํ เจ อญฺญตรํ ปฏิกฺขิปิตพฺพํ โภชนํ โหตีติ อตฺโถฯ หตฺถปาเส ฐิโตติ ปวารณปฺปโหนกํ เจ โภชนํ คณฺหิตฺวา ทายโก อฑฺฒเตยฺยหตฺถปฺปมาเณ โอกาเส ฐิโต โหตีติ อตฺโถ อภิหรตีติ โส เจ ทายโก ตสฺส ตํ โภชนํ กาเยน อภิสํหรตีติ อตฺโถฯ ปฏิกฺเขโป ปญฺญายตีติ ปฏิกฺเขโป ทิสฺสติ, ตํ เจ อภิหฏํ โส ภิกฺขุ กาเยน วา วาจาย วา ปฏิกฺขิปตีติ อตฺโถฯ เอวํ ปญฺจนฺนํ องฺคานํ วเสน ปวาริโต โหติฯ

ตตฺรายํ วินิจฺฉโย – ‘อสน’นฺติอาทีสุ ตาว ยญฺจ อสฺนาติ, ยญฺจ โภชนํ หตฺถปาเส ฐิเตน อภิหฏํ ปฏิกฺขิปติ, ตํ โอทโน กุมฺมาโส สตฺตุ มจฺโฉ มํสนฺติ อิเมสํ อญฺญตรเมว เวทิตพฺพํฯ ตตฺถ โอทโน นาม สาลิ วีหิ ยโว โคธุโม กงฺคุ วรโก กุทฺรูสโกติ อิเมสํ สตฺตนฺนํ ธญฺญานํ ตณฺฑุเล คเหตฺวา ‘‘ภตฺตํ ปจามา’’ติ วา ‘‘ยาคุํ ปจามา’’ติ วา ยํกิญฺจิ สนฺธาย ปจนฺตุ, สเจ อุณฺหํ วา สีตลํ วา ภุญฺชนฺตานํ โภชนกาเล คหิตคหิตฏฺฐาเน โอธิ ปญฺญายติ, โอทโน โหติ, ปวารณํ ชเนติฯ โย ปน ปายาโส วา อมฺพิลยาคุ วา อุทฺธนโต โอตาริตมตฺตา อพฺภุณฺหา สกฺกา โหติ อาวิชฺฌิตฺวา ปิวิตุํ, สา ยสฺส หตฺเถน คหิโตกาเสปิ โอธิ น ปญฺญายติ, ปวารณํ น ชเนติฯ สเจ ปน อุสุมาย วิคตาย ฆนภาวํ คจฺฉติ, โอธิํ ทสฺเสติ, ปุน ปวารณํ ชเนติ, ปุพฺเพ ตนุกภาโว น รกฺขติฯ สเจปิ พหู ปณฺณผลกฬีเร ปกฺขิปิตฺวา มุฏฺฐิมตฺตาปิ ตณฺฑุลา ปกฺขิตฺตา โหนฺติ, โภชนกาเล เจ โอธิ ปญฺญายติ, ปวารณํ ชเนติฯ อยาคุเก นิมนฺตเน ‘‘ยาคุํ ทสฺสามา’’ติ ภตฺเต อุทกกญฺชิกขีราทีนิ อากิริตฺวา ‘‘ยาคุํ คณฺหถา’’ติ เทนฺติ, กิญฺจาปิ ตนุกา โหติ, ปวารณํ ชเนติเยวฯ สเจ ปน ปกฺกุถิเตสุ อุทกาทีสุ ปกฺขิปิตฺวา ปจิตฺวา เทนฺติ, ยาคุสงฺคหเมว คจฺฉติฯ สเจ ยาคุยาปิ สาสปมตฺตมฺปิ มจฺฉมํสกฺขณฺฑํ วา นฺหารุ วา ปกฺขิตฺตํ โหติ, ปวารณํ ชเนติฯ ฐเปตฺวา สานุโลมานํ วุตฺตธญฺญานํ ตณฺฑุเล อญฺเญหิ เวฬุตณฺฑุลาทีหิ วา กนฺทมูลผเลหิ วา เยหิ เกหิจิ กตภตฺตํ ปวารณํ น ชเนติฯ กุมฺมาโส นาม ยเวหิ กโตฯ อญฺเญหิ ปน มุคฺคาทีหิ กตกุมฺมาโส ปวารณํ น ชเนติฯ สตฺตุ นาม สตฺต ธญฺญานิ ภชฺชิตฺวา กโตฯ

อนฺตมโส ขรปากภชฺชิตานํ วีหีนํ ตณฺฑุเล โกฏฺเฏตฺวา กตจุณฺณมฺปิ กุณฺฑกมฺปิ สตฺตุสงฺคหเมว คจฺฉติฯ สมปากภชฺชิตานํ ปน อาตปสุกฺขานํ กุณฺฑกํ วา, เย เกจิ ตณฺฑุลา วา ลาชา วา, ลาเชหิ กตภตฺตสตฺตุอาทีนิ วา น ปวาเรนฺติฯ มจฺฉมํเสสุ สเจ ยาคุํ ปิวนฺตสฺส ยาคุสิตฺถมตฺตาเนว ทฺเว มจฺฉกฺขณฺฑานิ วา มํสกฺขณฺฑานิ วา เอกภาชเน วา นานาภาชเน วา เทนฺติ, ตานิ เจ อขาทนฺโต อญฺญํ ปวารณปฺปโหนกํ ยํกิญฺจิ ปฏิกฺขิปติ, น ปวาเรติฯ ตโต เอกํ ขาทิตํ, เอกํ หตฺเถ วา ปตฺเต วา โหติ, สเจ อญฺญํ ปฏิกฺขิปติ ปวาเรติฯ ทฺเวปิ ขาทิตานิ โหนฺติ, มุเข สาสปมตฺตมฺปิ อวสิฏฺฐํ นตฺถิ, สเจปิ อญฺญํ ปฏิกฺขิปติ, น ปวาเรติฯ โย ปน อกปฺปิยมํสํ กุลทูสนเวชฺชกมฺมอุตฺตริมนุสฺสธมฺมาโรจนสาทิตรูปิยาทีหิ นิพฺพตฺตํ อกปฺปิยโภชนญฺจ อญฺญํ กปฺปิยํ วา อกปฺปิยํ วา ขาทนฺโต ปฏิกฺขิปติ, น ปวาเรติฯ

เอวํ ยญฺจ อสฺนาติ, ยญฺจ โภชนํ หตฺถปาเส ฐิเตน อภิหฏํ ปฏิกฺขิปนฺโต ปวารณํ ชเนติ, ตํ ญตฺวา อิทานิ ยถา อาปชฺชติ, ตสฺส ชานนตฺถํ อยํ วินิจฺฉโย เวทิตพฺโพ – ‘‘อสนํ โภชน’’นฺติ เอตฺถ ตาว เยน เอกสิตฺถมฺปิ อชฺโฌหฏํ โหติ, โส สเจ ปตฺตมุขหตฺเถสุ ยตฺถกตฺถจิ โภชเน สติ สาเปกฺโขว อญฺญํ วุตฺตลกฺขณํ โภชนํ ปฏิกฺขิปติ, ปวาเรติฯ สเจ ปน นิรเปกฺโข โหติ, ยํ ปตฺตาทีสุ อวสิฏฺฐํ, ตํ น จ อชฺโฌหริตุกาโม, อญฺญสฺส วา ทาตุกาโม, อญฺญตฺร วา คนฺตฺวา ภุญฺชิตุกาโม, โส ปฏิกฺขิปนฺโตปิ น ปวาเรติฯ ‘‘หตฺถปาเส ฐิโต’’ติ เอตฺถ ปน สเจ ภิกฺขุ นิสินฺโน โหติ, อานิสทสฺส ปจฺฉิมนฺตโต ปฏฺฐาย, สเจ ฐิโต, ปณฺหีนํ อนฺตโต ปฏฺฐาย, สเจ นิปนฺโน, เยน ปสฺเสน นิปนฺโน, ตสฺส ปาริมนฺตโต ปฏฺฐาย ทายกสฺส นิสินฺนสฺส วา ฐิตสฺส วา นิปนฺนสฺส วา ฐเปตฺวา ปสาริตหตฺถํ ยํ อาสนฺนตรํ องฺคํ, ตสฺส โอริมนฺเตน ปริจฺฉินฺทิตฺวา อฑฺฒเตยฺยหตฺโถ ‘หตฺถปาโส’ติ เวทิตพฺโพฯ ตสฺมิํ ฐตฺวา อภิหฏํ ปฏิกฺขิปนฺตสฺเสว ปวารณา โหติ, น ตโต ปรํฯ ‘อภิหรตี’ติ หตฺถปาสพฺภนฺตเร ฐิโต คหณตฺถํ อุปนาเมติฯ สเจ ปน อนนฺตรนิสินฺโนปิ ภิกฺขุ หตฺเถ วา อาธารเก วา ฐิตํ ปตฺตํ อนภิหริตฺวาว ‘‘ภตฺตํ คณฺหถา’’ติ วทติ, ตํ ปฏิกฺขิปโต ปวารณา นตฺถิฯ ภตฺตปจฺฉิํ อาเนตฺวา ปุรโต ภูมิยํ ฐเปตฺวา เอวํ วุตฺเตปิ เอเสว นโยฯ

อีสกํ ปน อุทฺธริตฺวา วา อปนาเมตฺวา วา ‘คณฺหถา’ติ วุตฺเต ตํ ปฏิกฺขิปโต ปวารณา โหติฯ ภตฺตปจฺฉิํ คเหตฺวา ปริวิสนฺตสฺส อญฺโญ ‘‘อหํ ธาเรสฺสามี’’ติ คหิตมตฺตเมว กโรติ, ปริเวสโกเยว ปน ตํ ธาเรติ, ตสฺมา สา อภิหฏาว โหติ, ตโต ทาตุกามตาย คณฺหนฺตํ ปฏิกฺขิปนฺตสฺส ปวารณา โหติฯ สเจ ปน ปริเวสเกน ผุฏฺฐมตฺตาว โหติ, อิตโรว นํ ธาเรติ, ตโต ทาตุกามตาย คณฺหนฺตํ ปฏิกฺขิปนฺตสฺส ปวารณา น โหติฯ กฏจฺฉุนา อุทฺธเฏ ปน โหติ, ทฺวินฺนํ สมภาเรปิ ปฏิกฺขิปนฺโต ปวาเรติเยวฯ อนนฺตรสฺส ทิยฺยมาเน อิตโร ปตฺตํ ปิทหติ, อญฺญสฺส อภิหฏํ นาม ปฏิกฺขิตฺตํ โหติ, ตสฺมา ปวารณา นตฺถิฯ ‘ปฏิกฺเขโป’ติ เอตฺถ วาจาย อภิหเฏ ปฏิกฺเขโป น รุหติ, กาเยน อภิหฏํ ปน องฺคุลิจลนาทินา กายวิกาเรน วา ‘‘อลํ, มา เทหี’’ติอาทินา วจีวิกาเรน วา ปฏิกฺขิปโต ปวารณา โหติฯ

เอโก สมํสกํ รสํ อภิหรติ, ‘‘รสํ ปฏิคฺคณฺหถา’’ติ วทติ, ตํ สุตฺวา ปฏิกฺขิปโต ปวารณา นตฺถิฯ ‘มํสรส’นฺติ วุตฺเต ปน ปฏิกฺขิปโต ปวารณา โหติฯ ‘‘อิมํ คณฺหถา’’ติ วุตฺเตปิ โหติเยวฯ มํสํ วิสุํ กตฺวา ‘มํสรส’นฺติ วุตฺเตปิ สเจ สาสปมตฺตมฺปิ ขณฺฑํ อตฺถิ, ปฏิกฺขิปโต ปวารณา โหติฯ สเจ นตฺถิ, วฏฺฏติฯ กฬีรปนสาทีหิ มิสฺเสตฺวา มจฺฉมํสํ ปจนฺติ, ตํ คเหตฺวา ‘‘กฬีรสูปํ คณฺหถ, ปนสพฺยญฺชนํ คณฺหถา’’ติ วทติ, เอวมฺปิ น ปวาเรติฯ กสฺมา? อปวารณารหสฺส นาเมน วุตฺตตฺตาฯ ‘‘มจฺฉมํสํ พฺยญฺชน’’นฺติ วา ‘‘อิมํ คณฺหถา’’ติ วา วุตฺเต ปน ปวาเรติ, อยเมตฺถ สงฺเขโป, วิตฺถาโร ปน สมนฺตปาสาทิกายํ วุตฺโตฯ คมนาทีสุ ปน ยสฺมิํ อิริยาปเถ ปวาเรติ, ตํ อวิโกเปนฺเตเนว ภุญฺชิตพฺพํฯ

อนติริตฺตนฺติ น อติริตฺตํ, น อธิกนฺติ อตฺโถฯ ตํ ปน กปฺปิยกตาทีหิ สตฺตหิ วินยกมฺมากาเรหิ อกตํ วา คิลานสฺส อนธิกํ วา โหติฯ ตสฺมา ปทภาชเน (ปาจิ. 239) ‘อกปฺปิยกต’นฺติอาทิ วุตฺตํ, ตตฺถ ยํ ผลํ วา กนฺทมูลาทิ วา ปญฺจหิ สมณกปฺปิเยหิ กปฺปิยํ อกตํ, ยญฺจ อกปฺปิยมํสํ วา อกปฺปิยโภชนํ วา, เอตํ อกปฺปิยํ นาม, ตํ อกปฺปิยํ ‘‘อลเมตํ สพฺพ’’นฺติ เอวํ อติริตฺตํ กตํ อกปฺปิยกตนฺติ เวทิตพฺพํฯ อปฺปฏิคฺคหิตกตนฺติ ภิกฺขุนา อปฺปฏิคฺคหิตํเยว ปุริมนเยน อติริตฺตํ กตํฯ

อนุจฺจาริตกตนฺติ กปฺปิยํ กาเรตุํ อาคเตน ภิกฺขุนา อีสกมฺปิ อนุกฺขิตฺตํ วา อนปนามิตํ วา กตํฯ อหตฺถปาเส กตนฺติ กปฺปิยํ กาเรตุํ อาคตสฺส หตฺถปาสโต พหิ ฐิเตน กตํฯ อภุตฺตาวินา กตนฺติ โย อติริตฺตํ กโรติ, เตน ปวารณปฺปโหนกํ โภชนํ อภุตฺเตน กตํฯ ภุตฺตาวินา ปวาริเตน อาสนา วุฏฺฐิเตน กตนฺติ อิทํ อุตฺตานเมวฯ ‘‘อลเมตํ สพฺพ’’นฺติ อวุตฺตนฺติ วจีเภทํ กตฺวา เอวํ อวุตฺตํ โหติฯ อิติ อิเมหิ สตฺตหิ วินยกมฺมากาเรหิ ยํ อติริตฺตํ กปฺปิยํ อกตํ, ยญฺจ ปน น คิลานาติริตฺตํ, ตทุภยมฺปิ อนติริตฺตํฯ อติริตฺตํ ปน ตสฺเสว ปฏิปกฺขนเยน เวทิตพฺพํฯ

อปิเจตฺถ ภุตฺตาวินา กตํ โหตีติ (ปาจิ. 239) อนฺตมโส อนนฺตรนิสินฺนสฺส ปตฺตโต เอกมฺปิ สิตฺถํ วา มํสหีรํ วา ขาทิตฺวา กตมฺปิ ภุตฺตาวินา กตํ โหติ, โย ปาโตว เอวํ ภุตฺตาวี ปวาริโต นิสีทติเยว, โส อุปกฏฺเฐปิ กาเล อภิหฏํ ปิณฺฑํ ภิกฺขุนา อุปนีตํ กปฺปิยํ กาตุํ ลภติฯ สเจ ปน ตสฺมิํ กปฺปิเย กเต ภุญฺชนฺตสฺส อญฺญํ อามิสํ อากิรนฺติ, ตํ โส ปุน กาตุํ น ลภติฯ ยญฺหิ อกตํ, ตํ กาตพฺพํฯ เยน จ อกตํ, เตน จ กาตพฺพนฺติ (ปาจิ. อฏฺฐ. 238-9) วุตฺตํ, ตสฺมา ตสฺมิํ ภาชเน กริยมาเน ปฐมกเตน สทฺธิํ กตํ โหตีติ ตํ กาตุํ น วฏฺฏติฯ อญฺญสฺมิํ ปน ภาชเน เตน วา อญฺเญน วา กาตุํ วฏฺฏติฯ เอวํ กตํ ปฐมกเตน มิสฺเสตฺวาปิ ภุญฺชิตุํ วฏฺฏติ, น เกวลญฺจ ตสฺส เยน ปน กตํ, ตํ ฐเปตฺวา อญฺเญสํ ปวาริตานมฺปิ ภุญฺชิตุํ วฏฺฏติฯ ยถา ปน อกเตน มิสฺสํ น โหติ, เอวํ มุขญฺจ หตฺถญฺจ สุทฺธํ กตฺวา ภุญฺชิตพฺพํฯ คิลานาติริตฺตํ ปน น เกวลํ คิลานสฺส ภุตฺตาวเสสเมว, อถ โข ยํกิญฺจิ คิลานํ อุทฺทิสฺส ‘‘อชฺช วา สฺเว วา ยทา วา อิจฺฉติ, ตทา ขาทิสฺสตี’’ติ อาหฏํ, ตํ สพฺพํ ‘คิลานาติริตฺต’นฺติ เวทิตพฺพํฯ ขาทนียํ วา โภชนียํ วาติ ยํกิญฺจิ ยาวกาลิกํฯ ขาเทยฺย วา ภุญฺเชยฺย วา ปาจิตฺติยนฺติ เอตฺถ วุตฺตนเยน ปวาริตสฺส อนติริตฺตํ ยํกิญฺจิ อามิสํ อชฺโฌหรณตฺถาย ปฏิคฺคณฺหโต คหเณ ทุกฺกฏํ, อชฺโฌหาเร อชฺโฌหาเร ปาจิตฺติยํฯ

สาวตฺถิยํ สมฺพหุเล ภิกฺขู อารพฺภ อญฺญตฺร ภุญฺชนวตฺถุสฺมิํ ปญฺญตฺตํ, ‘‘อนติริตฺต’’นฺติ อยเมตฺถ อนุปญฺญตฺติ, อสาธารณปญฺญตฺติ, อนาณตฺติกํ, ติกปาจิตฺติยํ, ยามกาลิกาทีนิ อาหารตฺถาย คณฺหโต, นิรามิสานิ อชฺโฌหรโต จ ทุกฺกฏํ, ตถา อติริตฺเต อนติริตฺตสญฺญิโน เจว เวมติกสฺส จฯ อติริตฺตสญฺญิโน ปน, ‘‘อติริตฺตํ การาเปตฺวา ภุญฺชิสฺสามี’’ติ คณฺหนฺตสฺส, อญฺญสฺสตฺถาย คณฺหนฺตสฺส, ยามกาลิกาทีนิ เตสํ อนุญฺญาตปริโภควเสน นิรามิสานิ ปริภุญฺชนฺตสฺส, อุมฺมตฺตกาทีนญฺจ อนาปตฺติฯ ปวาริตภาโว, อามิสสฺส อนติริตฺตตา, กาเลน อชฺโฌหรณนฺติ อิมาเนตฺถ ตีณิ องฺคานิฯ สมุฏฺฐานาทีนิ ปฐมกถินสทิสาเนว, อิทํ ปน กิริยากิริยนฺติฯ

ปฐมปวารณาสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

6. ทุติยปวารณาสิกฺขาปทวณฺณนา

ฉฏฺเฐ อภิหฏฺฐุํ ปวาเรยฺยาติ อภิหริตฺวา ‘‘หนฺท, ภิกฺขุ ขาท วา ภุญฺช วา’’ติ เอวํ ปวาเรยฺยฯ ชานนฺติ สุตฺวา วา ทิสฺวา วา ตสฺส ปวาริตภาวํ ชานนฺโตฯ อาสาทนาเปกฺโขติ อาสาทนํ โจทนํ มงฺกุกรณภาวํ อเปกฺขมาโนฯ ภุตฺตสฺมิํ ปาจิตฺติยนฺติ เอตฺถ อภิหาเร ตาว ทุกฺกฏํ, สเจ โส ตํ คณฺหาติ, ปุน อภิหารกสฺส ทุกฺกฏํ, ตสฺมิํ ปน ภุญฺชนฺเต อภิหารกสฺส ตสฺส อชฺโฌหาเร อชฺโฌหาเร ทุกฺกฏํ, โภชนปริโยสาเน ปาจิตฺติยํฯ

สาวตฺถิยํ อญฺญตรํ ภิกฺขุํ อารพฺภ อนติริตฺเตน โภชเนน อภิหฏฺฐุํ ปวารณาวตฺถุสฺมิํ ปญฺญตฺตํ, อสาธารณปญฺญตฺติ, อนาณตฺติกํ, ปวาริเต ปวาริตสญฺญิโน ปาจิตฺติยํฯ เวมติกสฺส, ยามกาลิกาทีนิ อาหารตฺถาย อภิหรนฺตสฺส, เตสญฺจ ปฏิคฺคหณอชฺโฌหาเรสุ, อปฺปวาริเต จ ปวาริตสญฺญิโน, เวมติกสฺส จ ทุกฺกฏํฯ อปฺปวาริตสญฺญิสฺส ปน, โย จ อติริตฺตํ การาเปตฺวา เทติ, ‘‘การาเปตฺวา วา ภุญฺชาหี’’ติ เทติ, โย วา ‘‘อญฺญสฺสตฺถาย หรนฺโต คจฺฉาหี’’ติ เทติ, โย จ ยามกาลิกาทีนิ ‘‘สติ ปจฺจเย ปริภุญฺชาหี’’ติ เทติ, ตสฺส, อุมฺมตฺตกาทีนญฺจ อนาปตฺติฯ ปวาริตตา, ปวาริตสญฺญิตา, อาสาทนาเปกฺขตา, อนติริตฺเตน อภิหฏฺฐุํ ปวารณตา, โภชนปริโยสานนฺติ อิมาเนตฺถ ปญฺจ องฺคานิฯ สมุฏฺฐานาทีนิ อทินฺนาทานสทิสานิ, อิทํ ปน ทุกฺขเวทนนฺติฯ

ทุติยปวารณาสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ