5. ทุติยเสนาสนสิกฺขาปทวณฺณนา

ปญฺจเม วิหาเรติ คพฺเภ วา อญฺญตรสฺมิํ วา สพฺพปริจฺฉนฺเน วุตฺตเสนาสเนฯ เสยฺยนฺติ เสยฺยา นาม ภิสี จิมิลิกา อุตฺตรตฺถรณํ ภูมตฺถรณํ ตฏฺฏิกา จมฺมกฺขณฺโฑ นิสีทนํ ปจฺจตฺถรณํ ติณสนฺถาโร ปณฺณสนฺถาโรติ วุตฺตํฯ ตตฺถ จิมิลิกา นาม ปริกมฺมกตาย ภูมิยา วณฺณานุรกฺขณตฺถํ กตาฯ อุตฺตรตฺถรณํ นาม มญฺจปีฐาทีนํ อุปริ อตฺถริตพฺพยุตฺตกํ ปจฺจตฺถรณํฯ ภูมตฺถรณํ นาม จิมิลิกาย สติ ตสฺสา อุปริ, อสติ สุทฺธภูมิยํ อตฺถริตพฺพา กฏสารกาทิ วิกติฯ ตฏฺฏิกา นาม ตาลปณฺณาทีหิ กตตฏฺฏิกาฯ จมฺมกฺขณฺโฑ นาม ยํกิญฺจิ จมฺมํ, สีหจมฺมาทีนญฺหิ ปริหรเณเยว ปริกฺเขโป, เสนาสนปริโภเค ปน อกปฺปิยจมฺมํ นาม นตฺถิฯ ปจฺจตฺถรณํ นาม ปาวาโร โกชโวติ เอตฺตกเมว, เสสํ ปากฏเมวฯ อิติ อิมาสุ ทสสุ เสยฺยาสุ เอกมฺปิ เสยฺยํ อตฺตโน วสฺสคฺเคน คเหตฺวา วุตฺตลกฺขเณ วิหาเร สนฺถริตฺวา วา สนฺถราเปตฺวา วา โย ภิกฺขุ ทิสํคมิโก ยถา ฐปิตํ อุปจิกาหิ น ขชฺชติ, ตถา ฐปนวเสน เนว อุทฺธเรยฺย, น อุทฺธราเปยฺย, ปุริมสิกฺขาปเท วุตฺตนเยน อนาปุจฺฉํ วา คจฺเฉยฺย, ตสฺส ปริกฺขิตฺตสฺส อารามสฺส ปริกฺเขปํ, อปริกฺขิตฺตสฺส อุปจารํ อติกฺกมนฺตสฺส ปฐมปาเท ทุกฺกฏํ, ทุติยปาเท ปาจิตฺติยํฯ ยตฺถ ปน อุปจิกาสงฺกา นตฺถิ, ตโต อนาปุจฺฉาปิ คนฺตุํ วฏฺฏติ, อาปุจฺฉนํ ปน วตฺตํฯ

สาวตฺถิยํ สตฺตรสวคฺคิเย ภิกฺขู อารพฺภ สงฺฆิเก วิหาเร เสยฺยํ สนฺถริตฺวา อนุทฺธริตฺวา อนาปุจฺฉา ปกฺกมนวตฺถุสฺมิํ ปญฺญตฺตํ, สาธารณปญฺญตฺติ, อนาณตฺติกํ, ติกปาจิตฺติยํ, ปุคฺคลิเก ติกทุกฺกฏํ, วุตฺตลกฺขณสฺส ปน วิหารสฺส อุปจาเร พหิ อาสนฺเน อุปฏฺฐานสาลาย วา อปริจฺฉนฺนมณฺฑเป วา ปริจฺฉนฺเน วาปิ พหูนํ สนฺนิปาตภูเต รุกฺขมูเล วา สนฺถริตฺวา วา สนฺถราเปตฺวา วา, มญฺจปีฐญฺจ วิหาเร วา วุตฺตปฺปกาเร วิหารูปจาเร วา สนฺถริตฺวา วา สนฺถราเปตฺวา วา อุทฺธรณาทีนิ อกตฺวา คจฺฉนฺตสฺส ทุกฺกฏเมวฯ อตฺตโน สนฺตเก, วิสฺสาสิกปุคฺคลิเก, อุทฺธรณาทีนิ กตฺวา, ปุริมนเยเนว ปลิพุทฺธํ ฉฑฺเฑตฺวา คมเน, โย จ ‘‘อชฺเชว อาคนฺตฺวา ปฏิชคฺคิสฺสามี’’ติ เอวํ สาเปกฺโข นทิปารํ วา คามนฺตรํ วา คนฺตฺวา ยตฺถสฺส คมนจิตฺตํ อุปฺปนฺนํ, ตตฺเถว ฐิโต กญฺจิ เปเสตฺวา วา อาปุจฺฉติ, นทิปูรราชโจราทีสุ วา เกนจิ ปลิพุทฺโธ น สกฺโกติ ปจฺจาคนฺตุํ, ตสฺส จ, อาปทาสุ จ, อุมฺมตฺตกาทีนญฺจ อนาปตฺติฯ

วุตฺตลกฺขณเสยฺยา , ตสฺสา สงฺฆิกตา, วุตฺตลกฺขเณ วิหาเร สนฺถรณํ วา สนฺถราปนํ วา, อปลิพุทฺธตา, อาปทาย อภาโว, อนเปกฺขสฺส ทิสาปกฺกมนํ , อุปจารสีมาติกฺกโมติ อิมาเนตฺถ สตฺต องฺคานิฯ สมุฏฺฐานาทีนิ อนนฺตรสิกฺขาปเท วุตฺตนยาเนวาติฯ

ทุติยเสนาสนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

6. อนุปขชฺชสิกฺขาปทวณฺณนา

ฉฏฺเฐ ชานนฺติ ‘‘อนุฏฺฐาปนีโย อย’’นฺติ ชานนฺโต, เตเนวสฺส ปทภาชเน ‘‘วุฑฺโฒ’ติ ชานาติ, ‘คิลาโน’ติ ชานาติ, ‘สงฺเฆน ทินฺโน’ติ ชานาตี’’ติ (ปาจิ. 121) วุตฺตํฯ วุฑฺโฒ หิ อตฺตโน วุฑฺฒตาย อนุฏฺฐาปนีโย, คิลาโน คิลานตาย, สงฺโฆ ปน ภณฺฑาคาริกสฺส วา ธมฺมกถิกวินยธรคณวาจกาจริยานํ วา พหูปการตํ คุณวิสิฏฺฐตญฺจ สลฺลกฺเขตฺวา ธุววาสตฺถาย วิหารํ สลฺลกฺเขตฺวา สมฺมนฺนิตฺวา เทติ, ตสฺมา ยสฺส สงฺเฆน ทินฺโน, โสปิ อนุฏฺฐาปนีโยฯ ปุพฺพุปคตนฺติ ปุพฺพํ อุปคตํฯ อนุปขชฺชาติ มญฺจปีฐานํ วา ตสฺส วา ภิกฺขุโน ปวิสนฺตสฺส วา นิกฺขมนฺตสฺส วา อุปจารํ อนุปวิสิตฺวาฯ ตตฺถ มญฺจปีฐานํ ตาว มหลฺลเก วิหาเร สมนฺตา ทิยฑฺโฒ หตฺโถ อุปจาโร, ขุทฺทเก ยโต ปโหติ, ตโต ทิยฑฺโฒ หตฺโถ , ตสฺส ปน ปวิสนฺตสฺส ปาทโธวนปาสาณโต ยาว มญฺจปีฐํ, นิกฺขมนฺตสฺส มญฺจปีฐโต ยาว ปสฺสาวฏฺฐานํ, ตาว อุปจาโรฯ เสยฺยํ กปฺเปยฺยาติ ตสฺส สมฺพาธํ กตฺตุกามตาย ตสฺมิํ อุปจาเร ทสสุ เสยฺยาสุ เอกมฺปิ สนฺถรนฺตสฺส วา สนฺถราเปนฺตสฺส วา ทุกฺกฏํ, ตตฺถ นิสีทนฺตสฺส วา นิปชฺชนฺตสฺส วา ปาจิตฺติยํ, ทฺเวปิ กโรนฺตสฺส ทฺเว ปาจิตฺติยานิ, ปุนปฺปุนํ กโรนฺตสฺส ปโยคคณนาย ปาจิตฺติยํฯ

สาวตฺถิยํ ฉพฺพคฺคิเย ภิกฺขู อารพฺภ อนุปขชฺช เสยฺยกปฺปนวตฺถุสฺมิํ ปญฺญตฺตํ, สาธารณปญฺญตฺติ, อนาณตฺติกํ, ติกปาจิตฺติยํ, ปุคฺคลิเก ติกทุกฺกฏํ, วุตฺตูปจารโต วา พหิ, อุปฏฺฐานสาลาทิเก วา, วิหารสฺส อุปจาเร วา, สนฺถรณสนฺถราปเนสุปิ นิสชฺชสยเนสุปิ ทุกฺกฏเมวฯ อตฺตโน วา, วิสฺสาสิกสฺส วา สนฺตเก ปน วิหาเร สนฺถรนฺตสฺส, โย จ คิลาโน วา สีตุณฺหปีฬิโต วา ปวิสติ, ตสฺส จ, อาปทาสุ จ, อุมฺมตฺตกาทีนญฺจ อนาปตฺติฯ