1. ปตฺตสิกฺขาปทวณฺณนา

ปตฺตวคฺคสฺส ปฐเม อติเรกปตฺโตติ อนธิฏฺฐิโต จ อวิกปฺปิโต จ, โส จ โข อุกฺกฏฺฐมชฺฌิโมมกานํ อญฺญตโร ปมาณยุตฺโตว, ตสฺส ปมาณํ ‘‘อฑฺฒาฬฺหโกทนํ คณฺหาตี’’ติอาทินา (ปารา 602) นเยน ปาฬิยํ วุตฺตํฯ ตตฺรายํ วินิจฺฉโย – อนุปหตปุราณสาลิตณฺฑุลานํ สุโกฏฺฏิตปริสุทฺธานํ ทฺเว มคธนาฬิโย คเหตฺวา เตหิ ตณฺฑุเลหิ อนุตฺตณฺฑุลมกิลินฺนมปิณฺฑิกํ สุวิสทํ กุนฺทมกุฬราสิสทิสํ อวสฺสาวิโตทนํ ปจิตฺวา นิรวเสสํ ปตฺเต ปกฺขิปิตฺวา ตสฺส โอทนสฺส จตุตฺถภาคปฺปมาโณ นาติฆโน นาติตนุโก หตฺถหาริโย สพฺพสมฺภารสงฺขโต มุคฺคสูโป ปกฺขิปิตพฺโพ, ตโต อาโลปสฺส อนุรูปํ ยาวจริมาโลปปฺปโหนกํ มจฺฉมํสาทิพฺยญฺชนํ ปกฺขิปิตพฺพํ, สปฺปิเตลตกฺกรสกญฺชิยาทีนิ ปน คณนูปคานิ น โหนฺติฯ ตานิ หิ โอทนคติกาเนว, เนว หาเปตุํ, น วฑฺเฒตุํ สกฺโกนฺติ, เอวเมตํ สพฺพมฺปิ ปกฺขิตฺตํ สเจ ปตฺตสฺส มุขวฏฺฏิยา เหฏฺฐิมราชิสมํ ติฏฺฐติ, สุตฺเตน วา หีเรน วา ฉินฺทนฺตสฺส สุตฺตสฺส วา หีรสฺส วา เหฏฺฐิมนฺตํ ผุสติ, อยํ อุกฺกฏฺโฐ นาม ปตฺโตฯ สเจ ตํ ราชิํ อติกฺกมฺม ถูปีกตํ ติฏฺฐติ, อยํ อุกฺกฏฺโฐมโก นาม ปตฺโตฯ สเจ ตํ ราชิํ น สมฺปาปุณาติ, อนฺโตคธเมว โหติ, อยํ อุกฺกฏฺฐุกฺกฏฺโฐ นาม ปตฺโตฯ อุกฺกฏฺฐโต อุปฑฺฒปฺปมาโณ มชฺฌิโมฯ มชฺฌิมปตฺตโต อุปฑฺฒปฺปมาโณ โอมโกฯ เตสมฺปิ วุตฺตนเยเนว เภโท เวทิตพฺโพฯ อิจฺเจเตสุ นวสุ อุกฺกฏฺฐุกฺกฏฺโฐ จ โอมโกมโก จาติ ทฺเว อปตฺตา, เสสา สตฺต ปตฺตา ปมาณยุตฺตา นาม, อยเมตฺถสงฺเขโป, วิตฺถาโร ปน สมนฺตปาสาทิกายํ (ปารา. อฏฺฐ. 2.598 อาทโย) วุตฺโต, ตสฺมา เอวํ ปมาณยุตฺตํ สมณสารุปฺเปน ปกฺกํ อโยปตฺตํ วา มตฺติกาปตฺตํ วา ลภิตฺวา ปุราณปตฺตํ ปจฺจุทฺธริตฺวา อนฺโตทสาเห อธิฏฺฐาตพฺโพฯ สเจ ปนสฺส มูลโต กากณิกมตฺตมฺปิ ทาตพฺพํ อวสิฏฺฐํ โหติ, อธิฏฺฐานุปโค น โหติ, อปฺปจฺจุทฺธรนฺเตน วิกปฺเปตพฺโพฯ ตตฺถ ปจฺจุทฺธรณาธิฏฺฐานลกฺขณํ จีวรวคฺเค วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํ, วิกปฺปนลกฺขณํ ปรโต วกฺขามฯ