10. สงฺฆเภทสิกฺขาปทวณฺณนา

ทสเม สมคฺคสฺส สงฺฆสฺสาติ สหิตสฺส ภิกฺขุสงฺฆสฺส, จิตฺเตน จ สรีเรน จ อวิยุตฺตสฺสาติ อตฺโถฯ เตเนวสฺส ปทภาชเน (ปารา. 412) ‘‘สมคฺโค นาม สงฺโฆ สมานสํวาสโก สมานสีมายํ ฐิโต’’ติ วุตฺตํฯ สมานสํวาสโก หิ สมจิตฺตตาย จิตฺเตน อวิยุตฺโต โหติ, สมานสีมายํ ฐิโต กายสามคฺคิทานโต สรีเรน อวิยุตฺโตฯ เภทาย ปรกฺกเมยฺยาติ ‘‘กถํ นามายํ ภิชฺเชยฺยา’’ติ เภทนตฺถาย วายาเมยฺยฯ เภทนสํวตฺตนิกํ วา อธิกรณนฺติ เภทนสฺส สงฺฆเภทสฺส อตฺถาย สํวตฺตนิกํ การณํฯ อิมสฺมิญฺหิ โอกาเส ‘‘กามเหตุ กามนิทานํ กามาธิกรณ’’นฺติ อาทีสุ (ม. นิ. 1.168, 178) วิย การณํ ‘‘อธิกรณ’’นฺติ อธิปฺเปตํฯ ตํ เภทกรวตฺถุวเสน อฏฺฐารสวิธํฯ สมาทายาติ คเหตฺวาฯ ปคฺคยฺห ติฏฺเฐยฺยาติ ตํ สงฺฆเภทสฺส อตฺถาย สํวตฺตนิกํ สงฺฆเภทนิพฺพตฺติสมตฺถํ การณํ คเหตฺวา ทีเปยฺย เจว นปฺปฏินิสฺสชฺเชยฺย จฯ ภิกฺขูหิ เอวมสฺส วจนีโยติ เย ตํ ปคฺคยฺห ติฏฺฐนฺตํ สมฺมุขา ปสฺสนฺติ, เย วา ‘‘อสุกสฺมิํ นาม วิหาเร’’ติ สุณนฺติ, เตหิ สพฺพนฺติเมน ปริจฺเฉเทน อฑฺฒโยชนมตฺตํ คนฺตฺวาปิ ยฺวายํ อนนฺตเร ‘‘มายสฺมา’’ติอาทิวจนกฺกโม วุตฺโต, เอวมสฺส วจนีโยฯ ทิสฺวา วา สุตฺวา วา อวทนฺตานํ ทุกฺกฏํฯ เอตฺถ จ มาอิติ ปทํ ‘‘ปรกฺกมี’’ติปเทน ‘‘อฏฺฐาสี’’ติปเทน จ สทฺธิํ ‘‘มา ปรกฺกมิ, มา อฏฺฐาสี’’ติ โยเชตพฺพํฯ สเมตายสฺมา สงฺเฆนาติ อายสฺมา สงฺเฆน สทฺธิํ สเมตุ สมาคจฺฉตุ, เอกลทฺธิโก โหตูติ อตฺโถฯ กิํ การณา? สมคฺโค หิ สงฺโฆ…เป.… วิหรตีติฯ ตตฺถ สมฺโมทมาโนติ อญฺญมญฺญสมฺปตฺติยา สุฏฺฐุ โมทมาโนฯ อวิวทมาโนติ ‘‘อยํ ธมฺโม, นายํ ธมฺโม’’ติ เอวํ น วิวทมาโนฯ เอโก อุทฺเทโส อสฺสาติ เอกุทฺเทโส, เอกโต ปวตฺตปาติโมกฺขุทฺเทโสติ อตฺโถฯ ผาสุ วิหรตีติ สุขํ วิหรติฯ เอวํ วิสุมฺปิ สงฺฆมชฺเฌปิ ติกฺขตฺตุํ วุจฺจมานสฺส อปฺปฏินิสฺสชฺชโต ทุกฺกฏํฯ เอวญฺจ โสติอาทิมฺหิ สมนุภาสิตพฺโพติ สมนุภาสนกมฺมํ กาตพฺพํฯ อิจฺเจตํ กุสลนฺติ อิติ เอตํ ปฏินิสฺสชฺชนํ กุสลํ เขมํ โสตฺถิภาโว ตสฺส ภิกฺขุโนฯ