4. อตฺตกามสิกฺขาปทวณฺณนา

จตุตฺเถ โอติณฺณตา จ วิปริณตจิตฺตตา จ อตฺตกามปาริจริยาวเสน เวทิตพฺพาฯ มาตุคามสฺส สนฺติเกติ ทุฏฺฐุลฺโลภาสเน วุตฺตปฺปการาย อิตฺถิยา สมีเปฯ อตฺตกามปาริจริยายาติ เมถุนธมฺมสงฺขาเตน กาเมน ปาริจริยา กามปาริจริยา, อตฺตโน อตฺถาย กามปาริจริยา อตฺตกามปาริจริยา, อตฺตนา วา กามิตา อิจฺฉิตาติ อตฺตกามา, สยํ เมถุนราควเสน ปตฺถิตาติ อตฺโถ, อตฺตกามา จ สา ปาริจริยา จาติ อตฺตกามปาริจริยา, ตสฺสา อตฺตกามปาริจริยายฯ วณฺณํ ภาเสยฺยาติ คุณํ อานิสํสํ ปกาเสยฺยฯ เอตทคฺคนฺติอาทิ ตสฺสา อตฺตกามปาริจริยาย วณฺณภาสนาการนิทสฺสนํฯ ตตฺรายํ ปทสมฺพนฺธวเสเนว สงฺเขปตฺโถ – ยา มาทิสํ ปาณาติปาตาทีหิ วิรหิตตฺตา สีลวนฺตํ เมถุนธมฺมา วิรหิตตฺตา พฺรหฺมจาริํ ตทุภเยนาปิ กลฺยาณธมฺมํ เอเตน ธมฺเมน ปริจเรยฺย อภิรเมยฺย, ตสฺสา เอวํ มาทิสํ ปริจรนฺติยา ยา อยํ ปาริจริยา นาม, เอตทคฺคํ ปาริจริยานนฺติฯ เมถุนุปสํหิเตน สงฺฆาทิเสโสติ เอวํ อตฺตกามปาริจริยาย วณฺณํ ภาสนฺโต จ ‘‘อรหสิ ตฺวํ มยฺหํ เมถุนธมฺมํ ทาตุ’’นฺติอาทินา เมถุนปฺปฏิสํยุตฺเตเนว วจเนน โย ภาเสยฺย, ตสฺส สงฺฆาทิเสโสฯ

สาวตฺถิยํ อุทายิตฺเถรํ อารพฺภ อตฺตกามปาริจริยาย วณฺณภาสนวตฺถุสฺมิํ ปญฺญตฺตํ, อสาธารณปญฺญตฺติ, อนาณตฺติกํ, อิตฺถิยา อิตฺถิสญฺญิโน อนฺตมโส หตฺถมุทฺทายปิ วุตฺตนเยเนว อตฺตกามปาริจริยาย วณฺณํ ภาสนฺตสฺส สเจ สา ตมตฺถํ ตสฺมิํเยว ขเณ ชานาติ, สงฺฆาทิเสโส ฯ โน เจ ชานาติ, ถุลฺลจฺจยํฯ ปณฺฑเก ปณฺฑกสญฺญิโนปิ ถุลฺลจฺจยํฯ ตสฺมิํเยว อิตฺถิสญฺญิโน ทุกฺกฏํฯ จีวราทีหิ วตฺถุกาเมหิ ปาริจริยาย วณฺณํ ภาสนฺตสฺส อุมฺมตฺตกาทีนญฺจ อนาปตฺติฯ สีลวิปตฺติ, มนุสฺสิตฺถี, อิตฺถิสญฺญิตา, อตฺตกามปาริจริยาย ราโค, เตน ราเคน วณฺณภณนํ, ตงฺขณวิชานนนฺติ อิมาเนตฺถ ปญฺจ องฺคานิฯ สมุฏฺฐานาทีนิ ทุฏฺฐุลฺโลภาสเน วุตฺตสทิสาเนวาติฯ

อตฺตกามสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

5. สญฺจริตฺตสิกฺขาปทวณฺณนา

ปญฺจเม สญฺจริตฺตนฺติ อิตฺถิปุริสานํ อนฺตเร สํจรณภาวํฯ สมาปชฺเชยฺยาติ สมฺมา ปฏิคฺคณฺหนวีมํสนปจฺจาหรณานิ กโรนฺโต อาปชฺเชยฺยฯ อิตฺถิยา วาติอาทิ สมาปชฺชนาการทสฺสนํฯ ตตฺถ อิตฺถิยา วา ปุริสมตินฺติ ปุริเสน วา ตสฺส มาตาปิตาทีหิ วา เปสิโต ปุริสสฺส มติํ อธิปฺปายํ อิตฺถิยา อาโรเจยฺยาติ อตฺโถฯ ปุริสสฺส วา อิตฺถิมตินฺติ อิตฺถิยา วา ตสฺสา มาตาปิตาทีหิ วา เปสิโต อิตฺถิยา มติํ อธิปฺปายํ ปุริสสฺส อาโรเจยฺยาติ อตฺโถฯ ชายตฺตเน วา ชารตฺตเน วาติ ชายภาเว วา ชารภาเว วาฯ ปุริสสฺส หิ มติํ อิตฺถิยา อาโรเจนฺโต ชายตฺตเน อาโรเจติ, อิตฺถิยา มติํ ปุริสสฺส อาโรเจนฺโต ชารตฺตเน อาโรเจติฯ อปิจ ปุริสสฺเสว มติํ อิตฺถิยา อาโรเจนฺโต ชายตฺตเน วา อาโรเจติ นิพทฺธภริยภาเว, ชารตฺตเน วา มิจฺฉาจารภาเว, เตเนวสฺส ปทภาชเน (ปารา. 302) ‘‘ชายตฺตเน วาติ ชายา ภวิสฺสสิ, ชารตฺตเน วาติ ชารี ภวิสฺสสี’’ติ วุตฺตํฯ เอเตเนว อุปาเยน อิตฺถิยา มติํ ปุริสสฺส อาโรจเนปิ ‘‘ปติ ภวิสฺสสิ, ชาโร ภวิสฺสสี’’ติ วตฺตพฺพตา เวทิตพฺพาฯ อนฺตมโส ตงฺขณิกายปีติ สพฺพนฺติเมน ปริจฺเฉเทน ยา อยํ ตงฺขเณ มุหุตฺตมตฺเต สํวสิตพฺพโต ‘‘ตงฺขณิกา’’ติ วุจฺจติ, มุหุตฺติกาติ อตฺโถฯ ตสฺสาปิ ‘‘มุหุตฺติกา ภวิสฺสสี’’ติ เอวํ ปุริสสฺส มติํ อาโรเจนฺตสฺส สงฺฆาทิเสโส, เอเตเนว อุปาเยน ‘‘มุหุตฺติโก ภวิสฺสสี’’ติ เอวํ ปุริสสฺส อิตฺถิมติํ อาโรเจนฺโตปิ สงฺฆาทิเสสํ อาปชฺชตีติ เวทิตพฺโพฯ

สาวตฺถิยํ อุทายิตฺเถรํ อารพฺภ สญฺจริตฺตสมาปชฺชนวตฺถุสฺมิํ ปญฺญตฺตํ, ‘‘อนฺตมโส ตงฺขณิกายปี’’ติ อยเมตฺถ อนุปญฺญตฺติ, สาธารณปญฺญตฺติ, ‘‘ปฏิคฺคณฺหาติ, วีมํสติ, อนฺเตวาสิํ ปจฺจาหราเปตี’’ติอิมินา (ปารา. 338) นเยน สาณตฺติกํ, อญฺญตฺร นาลํวจนียาย ยาย กายจิ อิตฺถิยา อนฺตมโส มาตุยาปิ ปุริสมติํ อาโรเจนฺโต ‘‘โหหิ กิร ภริยา ธนกฺกีตา’’ติ วตฺตุกาโม สเจปิ ฉนฺทวาสินีอาทีสุ อญฺญตรากาเรน อาโรเจตฺวา ตาย ‘‘สาธู’’ติ สมฺปฏิจฺฉิเตปิ อสมฺปฏิจฺฉิเตปิ ปุน อาคนฺตฺวา เยน ปหิโต, ตสฺส ตํ ปวตฺติํ อาโรเจติ, สงฺฆาทิเสสํ อาปชฺชติฯ สา ปน ตสฺส ภริยา โหตุ วา, มา วา, อการณเมตํฯ สเจปิ ยสฺสา สนฺติกํ เปสิโต, ตํ อทิสฺวา อญฺญตรสฺส อวสฺสาโรจนกสฺส ‘‘อาโรเจหี’’ติ วตฺวา ปจฺจาหรติ, อาปชฺชติเยวฯ