เมนู

ตสฺส เม เอวํ ชานโต เอวํ ปสฺสโต กามาสวาปิ จิตฺตํ วิมุจฺจิตฺถ, ภวาสวาปิ จิตฺตํ วิมุจฺจิตฺถ, อวิชฺชาสวาปิ จิตฺตํ วิมุจฺจิตฺถः วิมุตฺตสฺมิํ วิมุตฺตมิติ ญาณํ อโหสิฯ ขีณา ชาติ, วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ, กตํ กรณียํ, นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ อพฺภญฺญาสิํฯ เอวํ โข เม, อาวุโส, ชานโต เอวํ ปสฺสโต อิมสฺมิญฺจ สวิญฺญาณเก กาเย พหิทฺธา จ สพฺพนิมิตฺเตสุ อหํการมมํการมานานุสยา สมูหตา’’ติ ฯ ‘‘ตสฺส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุโน ‘สาธู’ติ ภาสิตํ อภินนฺทิตพฺพํ อนุโมทิตพฺพํฯ ‘สาธู’ติ ภาสิตํ อภินนฺทิตฺวา อนุโมทิตฺวา เอวมสฺส วจนีโย – ‘ลาภา โน, อาวุโส, สุลทฺธํ โน, อาวุโส, เย มยํ อายสฺมนฺตํ ตาทิสํ สพฺรหฺมจาริํ สมนุปสฺสามา’’’ติ [ปสฺสามาติ (สี.)]

อิทมโวจ ภควาฯ อตฺตมนา เต ภิกฺขู ภควโต ภาสิตํ อภินนฺทุนฺติฯ

ฉพฺพิโสธนสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ ทุติยํฯ

3. สปฺปุริสสุตฺตํ

[105] เอวํ เม สุตํ – เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเมฯ ตตฺร โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘ภิกฺขโว’’ติฯ ‘‘ภทนฺเต’’ติ เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํฯ ภควา เอตทโวจ – ‘‘สปฺปุริสธมฺมญฺจ โว, ภิกฺขเว, เทเสสฺสามิ อสปฺปุริสธมฺมญฺจฯ ตํ สุณาถ, สาธุกํ มนสิ กโรถ; ภาสิสฺสามี’’ติฯ ‘‘เอวํ, ภนฺเต’’ติ โข เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํฯ ภควา เอตทโวจ –

‘‘กตโม จ, ภิกฺขเว, อสปฺปุริสธมฺโม? อิธ, ภิกฺขเว, อสปฺปุริโส อุจฺจากุลา ปพฺพชิโต โหติฯ โส อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ – ‘อหํ โขมฺหิ อุจฺจากุลา ปพฺพชิโต, อิเม ปนญฺเญ ภิกฺขู น อุจฺจากุลา ปพฺพชิตา’ติฯ โส ตาย อุจฺจากุลีนตาย อตฺตานุกฺกํเสติ, ปรํ วมฺเภติฯ อยํ [อยมฺปิ (สี. ปี.)], ภิกฺขเว, อสปฺปุริสธมฺโมฯ

สปฺปุริโส จ โข, ภิกฺขเว, อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ – ‘น โข อุจฺจากุลีนตาย โลภธมฺมา วา ปริกฺขยํ คจฺฉนฺติ, โทสธมฺมา วา ปริกฺขยํ คจฺฉนฺติ , โมหธมฺมา วา ปริกฺขยํ คจฺฉนฺติฯ โน เจปิ อุจฺจากุลา ปพฺพชิโต โหติ; โส จ โหติ ธมฺมานุธมฺมปฺปฏิปนฺโน สามีจิปฺปฏิปนฺโน อนุธมฺมจารี , โส ตตฺถ ปุชฺโช, โส ตตฺถ ปาสํโส’ติฯ โส ปฏิปทํเยว อนฺตรํ กริตฺวา ตาย อุจฺจากุลีนตาย เนวตฺตานุกฺกํเสติ น ปรํ วมฺเภติฯ อยํ, ภิกฺขเว, สปฺปุริสธมฺโมฯ

‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, อสปฺปุริโส มหากุลา ปพฺพชิโต โหติ…เป.… [ยถา อุจฺจากุลวาเร ตถา วิตฺถาเรตพฺพํ] มหาโภคกุลา ปพฺพชิโต โหติ…เป.… อุฬารโภคกุลา ปพฺพชิโต โหติฯ โส อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ – ‘อหํ โขมฺหิ อุฬารโภคกุลา ปพฺพชิโต, อิเม ปนญฺเญ ภิกฺขู น อุฬารโภคกุลา ปพฺพชิตา’ติฯ โส ตาย อุฬารโภคตาย อตฺตานุกฺกํเสติ, ปรํ วมฺเภติฯ อยมฺปิ, ภิกฺขเว, อสปฺปุริสธมฺโมฯ สปฺปุริโส จ โข, ภิกฺขเว, อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ – ‘น โข อุฬารโภคตาย โลภธมฺมา วา ปริกฺขยํ คจฺฉนฺติ, โทสธมฺมา วา ปริกฺขยํ คจฺฉนฺติ, โมหธมฺมา วา ปริกฺขยํ คจฺฉนฺติฯ โน เจปิ อุฬารโภคกุลา ปพฺพชิโต โหติ; โส จ โหติ ธมฺมานุธมฺมปฺปฏิปนฺโน สามีจิปฺปฏิปนฺโน อนุธมฺมจารี, โส ตตฺถ ปุชฺโช, โส ตตฺถ ปาสํโส’ติฯ โส ปฏิปทํเยว อนฺตรํ กริตฺวา ตาย อุฬารโภคตาย เนวตฺตานุกฺกํเสติ, น ปรํ วมฺเภติฯ อยมฺปิ, ภิกฺขเว, สปฺปุริสธมฺโมฯ

[106] ‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, อสปฺปุริโส ญาโต โหติ ยสสฺสีฯ โส อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ – ‘อหํ โขมฺหิ ญาโต ยสสฺสี, อิเม ปนญฺเญ ภิกฺขู อปฺปญฺญาตา อปฺเปสกฺขา’ติฯ โส เตน ญตฺเตน [ญาเตน (สี. ก.), ญาตตฺเตน (สฺยา. กํ. ปี.)] อตฺตานุกฺกํเสติ, ปรํ วมฺเภติฯ อยมฺปิ, ภิกฺขเว, อสปฺปุริสธมฺโมฯ สปฺปุริโส จ โข, ภิกฺขเว, อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ – ‘น โข ญตฺเตน โลภธมฺมา วา ปริกฺขยํ คจฺฉนฺติ, โทสธมฺมา วา ปริกฺขยํ คจฺฉนฺติ, โมหธมฺมา วา ปริกฺขยํ คจฺฉนฺติฯ โน เจปิ ญาโต โหติ ยสสฺสี; โส จ โหติ ธมฺมานุธมฺมปฺปฏิปนฺโน สามีจิปฺปฏิปนฺโน อนุธมฺมจารี, โส ตตฺถ ปุชฺโช , โส ตตฺถ ปาสํโส’ติฯ โส ปฏิปทํเยว อนฺตรํ กริตฺวา เตน ญตฺเตน เนวตฺตานุกฺกํเสติ, น ปรํ วมฺเภติฯ อยมฺปิ, ภิกฺขเว, สปฺปุริสธมฺโมฯ

‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, อสปฺปุริโส ลาภี โหติ จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปฺปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารานํฯ

โส อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ – ‘อหํ โขมฺหิ ลาภี จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปฺปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารานํ, อิเม ปนญฺเญ ภิกฺขู น ลาภิโน จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปฺปจฺจยเภสชฺชปริกฺขาราน’นฺติฯ โส เตน ลาเภน อตฺตานุกฺกํเสติ, ปรํ วมฺเภติฯ อยมฺปิ, ภิกฺขเว, อสปฺปุริสธมฺโมฯ สปฺปุริโส จ โข, ภิกฺขเว, อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ – ‘น โข ลาเภน โลภธมฺมา วา ปริกฺขยํ คจฺฉนฺติ, โทสธมฺมา วา ปริกฺขยํ คจฺฉนฺติ, โมหธมฺมา วา ปริกฺขยํ คจฺฉนฺติฯ โน เจปิ ลาภี โหติ จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปฺปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารานํ; โส จ โหติ ธมฺมานุธมฺมปฺปฏิปนฺโน สามีจิปฺปฏิปนฺโน อนุธมฺมจารี, โส ตตฺถ ปุชฺโช, โส ตตฺถ ปาสํโส’ติฯ โส ปฏิปทํเยว อนฺตรํ กริตฺวา เตน ลาเภน เนวตฺตานุกฺกํเสติ, น ปรํ วมฺเภติฯ อยมฺปิ, ภิกฺขเว, สปฺปุริสธมฺโมฯ

‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, อสปฺปุริโส พหุสฺสุโต โหติฯ โส อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ – ‘อหํ โขมฺหิ พหุสฺสุโต, อิเม ปนญฺเญ ภิกฺขู น พหุสฺสุตา’ติฯ โส เตน พาหุสจฺเจน อตฺตานุกฺกํเสติ, ปรํ วมฺเภติฯ อยมฺปิ, ภิกฺขเว, อสปฺปุริสธมฺโมฯ สปฺปุริโส จ โข, ภิกฺขเว , อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ – ‘น โข พาหุสจฺเจน โลภธมฺมา วา ปริกฺขยํ คจฺฉนฺติ , โทสธมฺมา วา ปริกฺขยํ คจฺฉนฺติ, โมหธมฺมา วา ปริกฺขยํ คจฺฉนฺติฯ โน เจปิ พหุสฺสุโต โหติ; โส จ โหติ ธมฺมานุธมฺมปฺปฏิปนฺโน สามีจิปฺปฏิปนฺโน อนุธมฺมจารี, โส ตตฺถ ปุชฺโช, โส ตตฺถ ปาสํโส’ติฯ โส ปฏิปทํเยว อนฺตรํ กริตฺวา เตน พาหุสจฺเจน เนวตฺตานุกฺกํเสติ, น ปรํ วมฺเภติฯ อยมฺปิ, ภิกฺขเว, สปฺปุริสธมฺโมฯ

‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, อสปฺปุริโส วินยธโร โหติฯ โส อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ – ‘อหํ โขมฺหิ วินยธโร, อิเม ปนญฺเญ ภิกฺขู น วินยธรา’ติฯ โส เตน วินยธรตฺเตน อตฺตานุกฺกํเสติ, ปรํ วมฺเภติฯ อยมฺปิ, ภิกฺขเว, อสปฺปุริสธมฺโมฯ สปฺปุริโส จ โข, ภิกฺขเว, อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ – ‘น โข วินยธรตฺเตน โลภธมฺมา วา ปริกฺขยํ คจฺฉนฺติ, โทสธมฺมา วา ปริกฺขยํ คจฺฉนฺติ, โมหธมฺมา วา ปริกฺขยํ คจฺฉนฺติฯ โน เจปิ วินยธโร โหติ; โส จ โหติ ธมฺมานุธมฺมปฺปฏิปนฺโน สามีจิปฺปฏิปนฺโน อนุธมฺมจารี, โส ตตฺถ ปุชฺโช, โส ตตฺถ ปาสํโส’ติฯ โส ปฏิปทํเยว อนฺตรํ กริตฺวา เตน วินยธรตฺเตน เนวตฺตานุกฺกํเสติ, น ปรํ วมฺเภติฯ อยมฺปิ, ภิกฺขเว, สปฺปุริสธมฺโมฯ

‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, อสปฺปุริโส ธมฺมกถิโก โหติฯ โส อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ – ‘อหํ โขมฺหิ ธมฺมกถิโก, อิเม ปนญฺเญ ภิกฺขู น ธมฺมกถิกา’ติฯ โส เตน ธมฺมกถิกตฺเตน อตฺตานุกฺกํเสติ, ปรํ วมฺเภติฯ อยมฺปิ, ภิกฺขเว, อสปฺปุริสธมฺโมฯ สปฺปุริโส จ โข, ภิกฺขเว, อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ – ‘น โข ธมฺมกถิกตฺเตน โลภธมฺมา วา ปริกฺขยํ คจฺฉนฺติ, โทสธมฺมา วา ปริกฺขยํ คจฺฉนฺติ, โมหธมฺมา วา ปริกฺขยํ คจฺฉนฺติฯ โน เจปิ ธมฺมกถิโก โหติ; โส จ โหติ ธมฺมานุธมฺมปฺปฏิปนฺโน สามีจิปฺปฏิปนฺโน อนุธมฺมจารี, โส ตตฺถ ปุชฺโช, โส ตตฺถ ปาสํโส’ติฯ โส ปฏิปทํเยว อนฺตรํ กริตฺวา เตน ธมฺมกถิกตฺเตน เนวตฺตานุกฺกํเสติ, น ปรํ วมฺเภติฯ อยมฺปิ, ภิกฺขเว, สปฺปุริสธมฺโมฯ

[107] ‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, อสปฺปุริโส อารญฺญิโก โหติฯ โส อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ – ‘อหํ โขมฺหิ อารญฺญิโก อิเม ปนญฺเญ ภิกฺขู น อารญฺญิกา’ติฯ โส เตน อารญฺญิกตฺเตน อตฺตานุกฺกํเสติ, ปรํ วมฺเภติฯ อยมฺปิ, ภิกฺขเว, อสปฺปุริสธมฺโมฯ สปฺปุริโส จ โข, ภิกฺขเว, อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ – ‘น โข อารญฺญิกตฺเตน โลภธมฺมา วา ปริกฺขยํ คจฺฉนฺติ, โทสธมฺมา วา ปริกฺขยํ คจฺฉนฺติ, โมหธมฺมา วา ปริกฺขยํ คจฺฉนฺติฯ โน เจปิ อารญฺญิโก โหติ; โส จ โหติ ธมฺมานุธมฺมปฺปฏิปนฺโน สามีจิปฺปฏิปนฺโน อนุธมฺมจารี, โส ตตฺถ ปุชฺโช, โส ตตฺถ ปาสํโส’ติฯ โส ปฏิปทํเยว อนฺตรํ กริตฺวา เตน อารญฺญิกตฺเตน เนวตฺตานุกฺกํเสติ, น ปรํ วมฺเภติฯ อยมฺปิ, ภิกฺขเว, สปฺปุริสธมฺโมฯ

‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, อสปฺปุริโส ปํสุกูลิโก โหติฯ โส อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ – ‘อหํ โขมฺหิ ปํสุกูลิโก, อิเม ปนญฺเญ ภิกฺขู น ปํสุกูลิกา’ติฯ โส เตน ปํสุกูลิกตฺเตน อตฺตานุกฺกํเสติ, ปรํ วมฺเภติ ฯ อยมฺปิ, ภิกฺขเว, อสปฺปุริสธมฺโมฯ สปฺปุริโส จ โข, ภิกฺขเว, อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ – ‘น โข ปํสุกูลิกตฺเตน โลภธมฺมา วา ปริกฺขยํ คจฺฉนฺติ, โทสธมฺมา วา ปริกฺขยํ คจฺฉนฺติ, โมหธมฺมา วา ปริกฺขยํ คจฺฉนฺติฯ โน เจปิ ปํสุกูลิโก โหติ; โส จ โหติ ธมฺมานุธมฺมปฺปฏิปนฺโน สามีจิปฺปฏิปนฺโน อนุธมฺมจารี, โส ตตฺถ ปุชฺโช, โส ตตฺถ ปาสํโส’ติฯ โส ปฏิปทํเยว อนฺตรํ กริตฺวา เตน ปํสุกูลิกตฺเตน เนวตฺตานุกฺกํเสติ, น ปรํ วมฺเภติฯ อยมฺปิ, ภิกฺขเว, สปฺปุริสธมฺโมฯ

‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, อสปฺปุริโส ปิณฺฑปาติโก โหติฯ โส อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ – ‘อหํ โขมฺหิ ปิณฺฑปาติโก, อิเม ปนญฺเญ ภิกฺขู น ปิณฺฑปาติกา’ติฯ โส เตน ปิณฺฑปาติกตฺเตน อตฺตานุกฺกํเสติ, ปรํ วมฺเภติฯ อยมฺปิ, ภิกฺขเว, อสปฺปุริสธมฺโมฯ สปฺปุริโส จ โข, ภิกฺขเว, อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ – ‘น โข ปิณฺฑปาติกตฺเตน โลภธมฺมา วา ปริกฺขยํ คจฺฉนฺติ, โทสธมฺมา วา ปริกฺขยํ คจฺฉนฺติ, โมหธมฺมา วา ปริกฺขยํ คจฺฉนฺติฯ โน เจปิ ปิณฺฑปาติโก โหติ; โส จ โหติ ธมฺมานุธมฺมปฺปฏิปนฺโน สามีจิปฺปฏิปนฺโน อนุธมฺมจารี, โส ตตฺถ ปุชฺโช, โส ตตฺถ ปาสํโส’ติฯ โส ปฏิปทํเยว อนฺตรํ กริตฺวา เตน ปิณฺฑปาติกตฺเตน เนวตฺตานุกฺกํเสติ, น ปรํ วมฺเภติฯ อยมฺปิ, ภิกฺขเว, สปฺปุริสธมฺโมฯ

‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, อสปฺปุริโส รุกฺขมูลิโก โหติฯ โส อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ – ‘อหํ โขมฺหิ รุกฺขมูลิโก, อิเม ปนญฺเญ ภิกฺขู น รุกฺขมูลิกา’ติฯ โส เตน รุกฺขมูลิกตฺเตน อตฺตานุกฺกํเสติ, ปรํ วมฺเภติฯ อยมฺปิ, ภิกฺขเว, อสปฺปุริสธมฺโมฯ สปฺปุริโส จ โข, ภิกฺขเว, อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ – ‘น โข รุกฺขมูลิกตฺเตน โลภธมฺมา วา ปริกฺขยํ คจฺฉนฺติ, โทสธมฺมา วา ปริกฺขยํ คจฺฉนฺติ, โมหธมฺมา วา ปริกฺขยํ คจฺฉนฺติฯ โน เจปิ รุกฺขมูลิโก โหติ; โส จ โหติ ธมฺมานุธมฺมปฺปฏิปนฺโน สามีจิปฺปฏิปนฺโน อนุธมฺมจารี, โส ตตฺถ ปุชฺโช, โส ตตฺถ ปาสํโส’ติฯ โส ปฏิปทํเยว อนฺตรํ กริตฺวา เตน รุกฺขมูลิกตฺเตน เนวตฺตานุกฺกํเสติ, น ปรํ วมฺเภติฯ อยมฺปิ, ภิกฺขเว, สปฺปุริสธมฺโมฯ

‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, อสปฺปุริโส โสสานิโก โหติ…เป.… อพฺโภกาสิโก โหติ… เนสชฺชิโก โหติ… ยถาสนฺถติโก โหติ… เอกาสนิโก โหติฯ โส อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ – ‘อหํ โขมฺหิ เอกาสนิโก, อิเม ปนญฺเญ ภิกฺขู น เอกาสนิกา’ติฯ โส เตน เอกาสนิกตฺเตน อตฺตานุกฺกํเสติ, ปรํ วมฺเภติฯ อยมฺปิ, ภิกฺขเว, อสปฺปุริสธมฺโมฯ สปฺปุริโส จ โข, ภิกฺขเว, อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ – ‘น โข เอกาสนิกตฺเตน โลภธมฺมา วา ปริกฺขยํ คจฺฉนฺติ, โทสธมฺมา วา ปริกฺขยํ คจฺฉนฺติ, โมหธมฺมา วา ปริกฺขยํ คจฺฉนฺติฯ โน เจปิ เอกาสนิโก โหติ; โส จ โหติ ธมฺมานุธมฺมปฺปฏิปนฺโน สามีจิปฺปฏิปนฺโน อนุธมฺมจารี, โส ตตฺถ ปุชฺโช, โส ตตฺถ ปาสํโส’ติฯ

โส ปฏิปทํเยว อนฺตรํ กริตฺวา เตน เอกาสนิกตฺเตน เนวตฺตานุกฺกํเสติ, น ปรํ วมฺเภติฯ อยมฺปิ, ภิกฺขเว, สปฺปุริสธมฺโมฯ

[108] ‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, อสปฺปุริโส วิวิจฺเจว กาเมหิ วิวิจฺจ อกุสเลหิ ธมฺเมหิ สวิตกฺกํ สวิจารํ วิเวกชํ ปีติสุขํ ปฐมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติฯ โส อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ – ‘อหํ โขมฺหิ ปฐมชฺฌานสมาปตฺติยา ลาภี, อิเม ปนญฺเญ ภิกฺขู ปฐมชฺฌานสมาปตฺติยา น ลาภิโน’ติฯ โส ตาย ปฐมชฺฌานสมาปตฺติยา อตฺตานุกฺกํเสติ, ปรํ วมฺเภติฯ อยมฺปิ, ภิกฺขเว, อสปฺปุริสธมฺโมฯ สปฺปุริโส จ โข, ภิกฺขเว, อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ – ‘ปฐมชฺฌานสมาปตฺติยาปิ โข อตมฺมยตา วุตฺตา ภควตาฯ เยน เยน หิ มญฺญนฺติ ตโต ตํ โหติ อญฺญถา’ติฯ โส อตมฺมยตญฺเญว อนฺตรํ กริตฺวา ตาย ปฐมชฺฌานสมาปตฺติยา เนวตฺตานุกฺกํเสติ, น ปรํ วมฺเภติฯ อยมฺปิ, ภิกฺขเว, สปฺปุริสธมฺโมฯ

‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, อสปฺปุริโส วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา อชฺฌตฺตํ สมฺปสาทนํ เจตโส เอโกทิภาวํ อวิตกฺกํ อวิจารํ สมาธิชํ ปีติสุขํ ทุติยํ ฌานํ…เป.… ตติยํ ฌานํ… จตุตฺถํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติฯ โส อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ – ‘อหํ โขมฺหิ จตุตฺถชฺฌานสมาปตฺติยา ลาภี, อิเม ปนญฺเญ ภิกฺขู จตุตฺถชฺฌานสมาปตฺติยา น ลาภิโน’ติฯ โส ตาย จตุตฺถชฺฌานสมาปตฺติยา อตฺตานุกฺกํเสติ, ปรํ วมฺเภติฯ อยมฺปิ, ภิกฺขเว, อสปฺปุริสธมฺโมฯ สปฺปุริโส จ โข , ภิกฺขเว, อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ – ‘จตุตฺถชฺฌานสมาปตฺติยาปิ โข อตมฺมยตา วุตฺตา ภควตาฯ เยน เยน หิ มญฺญนฺติ ตโต ตํ โหติ อญฺญถา’ติฯ โส อตมฺมยตญฺเญว อนฺตรํ กริตฺวา ตาย จตุตฺถชฺฌานสมาปตฺติยา เนวตฺตานุกฺกํเสติ, น ปรํ วมฺเภติฯ อยมฺปิ, ภิกฺขเว, สปฺปุริสธมฺโมฯ

‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, อสปฺปุริโส สพฺพโส รูปสญฺญานํ สมติกฺกมา ปฏิฆสญฺญานํ อตฺถงฺคมา นานตฺตสญฺญานํ อมนสิการา ‘อนนฺโต อากาโส’ติ อากาสานญฺจายตนํ อุปสมฺปชฺช วิหรติฯ โส อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ – ‘อหํ โขมฺหิ อากาสานญฺจายตนสมาปตฺติยา ลาภี, อิเม ปนญฺเญ ภิกฺขู อากาสานญฺจายตนสมาปตฺติยา น ลาภิโน’ติฯ โส ตาย อากาสานญฺจายตนสมาปตฺติยา อตฺตานุกฺกํเสติ, ปรํ วมฺเภติฯ อยมฺปิ, ภิกฺขเว, อสปฺปุริสธมฺโมฯ

สปฺปุริโส จ โข, ภิกฺขเว, อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ – ‘อากาสานญฺจายตนสมาปตฺติยาปิ โข อตมฺมยตา วุตฺตา ภควตาฯ เยน เยน หิ มญฺญนฺติ ตโต ตํ โหติ อญฺญถา’ติฯ โส อตมฺมยตญฺเญว อนฺตรํ กริตฺวา ตาย อากาสานญฺจายตนสมาปตฺติยา เนวตฺตานุกฺกํเสติ, น ปรํ วมฺเภติฯ อยมฺปิ, ภิกฺขเว, สปฺปุริสธมฺโมฯ

‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, อสปฺปุริโส สพฺพโส อากาสานญฺจายตนํ สมติกฺกมฺม ‘อนนฺตํ วิญฺญาณ’นฺติ วิญฺญาณญฺจายตนํ อุปสมฺปชฺช วิหรติฯ โส อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ – ‘อหํ โขมฺหิ วิญฺญาณญฺจายตนสมาปตฺติยา ลาภี, อิเม ปนญฺเญ ภิกฺขู วิญฺญาณญฺจายตนสมาปตฺติยา น ลาภิโน’ติฯ โส ตาย วิญฺญาณญฺจายตนสมาปตฺติยา อตฺตานุกฺกํเสติ, ปรํ วมฺเภติฯ อยมฺปิ, ภิกฺขเว, อสปฺปุริสธมฺโมฯ สปฺปุริโส จ โข, ภิกฺขเว, อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ – ‘วิญฺญาณญฺจายตนสมาปตฺติยาปิ โข อตมฺมยตา วุตฺตา ภควตาฯ เยน เยน หิ มญฺญนฺติ ตโต ตํ โหติ อญฺญถา’ติฯ โส อตมฺมยตญฺเญว อนฺตรํ กริตฺวา ตาย วิญฺญาณญฺจายตนสมาปตฺติยา เนวตฺตานุกฺกํเสติ, น ปรํ วมฺเภติฯ อยมฺปิ, ภิกฺขเว, สปฺปุริสธมฺโมฯ

‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, อสปฺปุริโส สพฺพโส วิญฺญาณญฺจายตนํ สมติกฺกมฺม ‘นตฺถิ กิญฺจี’ติ อากิญฺจญฺญายตนํ อุปสมฺปชฺช วิหรติฯ โส อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ – ‘อหํ โขมฺหิ อากิญฺจญฺญายตนสมาปตฺติยา ลาภี, อิเม ปนญฺเญ ภิกฺขู อากิญฺจญฺญายตนสมาปตฺติยา น ลาภิโน’ติฯ โส ตาย อากิญฺจญฺญายตนสมาปตฺติยา อตฺตานุกฺกํเสติ, ปรํ วมฺเภติฯ อยมฺปิ, ภิกฺขเว, อสปฺปุริสธมฺโมฯ สปฺปุริโส จ โข, ภิกฺขเว, อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ – ‘อากิญฺจญฺญายตนสมาปตฺติยาปิ โข อตมฺมยตา วุตฺตา ภควตาฯ เยน เยน หิ มญฺญนฺติ ตโต ตํ โหติ อญฺญถา’ติฯ โส อตมฺมยตญฺเญว อนฺตรํ กริตฺวา ตาย อากิญฺจญฺญายตนสมาปตฺติยา เนวตฺตานุกฺกํเสติ, น ปรํ วมฺเภติฯ อยมฺปิ, ภิกฺขเว, สปฺปุริสธมฺโมฯ

‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, อสปฺปุริโส สพฺพโส อากิญฺจญฺญายตนํ สมติกฺกมฺม เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ อุปสมฺปชฺช วิหรติฯ โส อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ – ‘อหํ โขมฺหิ เนวสญฺญานาสญฺญายตนสมาปตฺติยา ลาภี, อิเม ปนญฺเญ ภิกฺขู เนวสญฺญานาสญฺญายตนสมาปตฺติยา น ลาภิโน’ติฯ

โส ตาย เนวสญฺญานาสญฺญายตนสมาปตฺติยา อตฺตานุกฺกํเสติ , ปรํ วมฺเภติฯ อยมฺปิ, ภิกฺขเว, อสปฺปุริสธมฺโมฯ สปฺปุริโส จ โข, ภิกฺขเว , อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ – ‘เนวสญฺญานาสญฺญายตนสมาปตฺติยาปิ โข อตมฺมยตา วุตฺตา ภควตาฯ เยน เยน หิ มญฺญนฺติ ตโต ตํ โหติ อญฺญถา’ติฯ โส อตมฺมยตญฺเญว อนฺตรํ กริตฺวา ตาย เนวสญฺญานาสญฺญายตนสมาปตฺติยา เนวตฺตานุกฺกํเสติ, น ปรํ วมฺเภติฯ อยมฺปิ, ภิกฺขเว, สปฺปุริสธมฺโมฯ

‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, สปฺปุริโส สพฺพโส เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ สมติกฺกมฺม สญฺญาเวทยิตนิโรธํ อุปสมฺปชฺช วิหรติฯ ปญฺญาย จสฺส ทิสฺวา อาสวา [เอกจฺเจ อาสวา (ก.)] ปริกฺขีณา โหนฺติฯ อยํ [อยํ โข (สฺยา. กํ.)], ภิกฺขเว, ภิกฺขุ น กิญฺจิ มญฺญติ, น กุหิญฺจิ มญฺญติ, น เกนจิ มญฺญตี’’ติฯ

อิทมโวจ ภควาฯ อตฺตมนา เต ภิกฺขู ภควโต ภาสิตํ อภินนฺทุนฺติฯ

สปฺปุริสสุตฺตํ นิฏฺฐิตํ ตติยํฯ

4. เสวิตพฺพาเสวิตพฺพสุตฺตํ

[109] เอวํ เม สุตํ – เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเมฯ ตตฺร โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘ภิกฺขโว’’ติฯ ‘‘ภทนฺเต’’ติ เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํฯ ภควา เอตทโวจ – ‘‘เสวิตพฺพาเสวิตพฺพํ โว, ภิกฺขเว, ธมฺมปริยายํ เทเสสฺสามิฯ ตํ สุณาถ, สาธุกํ มนสิ กโรถ; ภาสิสฺสามี’’ติฯ ‘‘เอวํ, ภนฺเต’’ติ โข เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํฯ ภควา เอตทโวจ –

‘‘กายสมาจารํปาหํ [ปหํ (สพฺพตฺถ)], ภิกฺขเว, ทุวิเธน วทามิ – เสวิตพฺพมฺปิ, อเสวิตพฺพมฺปิ; ตญฺจ อญฺญมญฺญํ กายสมาจารํฯ วจีสมาจารํปาหํ, ภิกฺขเว, ทุวิเธน วทามิ – เสวิตพฺพมฺปิ, อเสวิตพฺพมฺปิ; ตญฺจ อญฺญมญฺญํ วจีสมาจารํฯ มโนสมาจารํปาหํ, ภิกฺขเว, ทุวิเธน วทามิ – เสวิตพฺพมฺปิ, อเสวิตพฺพมฺปิ; ตญฺจ อญฺญมญฺญํ มโนสมาจารํฯ จิตฺตุปฺปาทํปาหํ, ภิกฺขเว, ทุวิเธน วทามิ – เสวิตพฺพมฺปิ, อเสวิตพฺพมฺปิ; ตญฺจ อญฺญมญฺญํ จิตฺตุปฺปาทํฯ