1. ปฐมวคฺควณฺณนา

[121] อิโต ปรํ ขคฺควิสาณสุตฺตนิทฺเทสวณฺณนาย โอกาโส อนุปฺปตฺโตฯ ตตฺถ ‘‘สพฺเพสุ ภูเตสุ นิธาย ทณฺฑ’’นฺติ อิโต ปรํ อติเรกปทมตฺตเมว วณฺณยิสฺสามฯ ตตฺถ สพฺเพสูติ อนวเสเสสุฯ ภูเตสูติ สตฺเตสุฯ เอตฺถ ภูเตสูติ กิญฺจาปิ ภูตสทฺโท ‘‘ภูตสฺมิํ ปาจิตฺติย’’นฺติ เอวมาทีสุ (ปาจิ. 69) วิชฺชมาเน, ‘‘ภูตมิทํ, สาริปุตฺต, สมนุปสฺสสี’’ติ เอวมาทีสุ ขนฺธปญฺจเก, ‘‘จตฺตาโร โข, ภิกฺขุ, มหาภูตา เหตู’’ติ เอวมาทีสุ (ม. นิ. 3.86) จตุพฺพิเธ ปถวีธาตฺวาทิรูเป, ‘‘โย จ กาลฆโส ภูโต’’ติ เอวมาทีสุ (ชา. 1.2.190) ขีณาสเว, ‘‘สพฺเพว นิกฺขิปิสฺสนฺติ, ภูตา โลเก สมุสฺสย’’นฺติ เอวมาทีสุ (ที. นิ. 2.220) สพฺพสตฺเต, ‘‘ภูตคามปาตพฺยตายา’’ติ เอวมาทีสุ (ปาจิ. 90) รุกฺขาทิเก, ‘‘ภูตํ ภูตโต ปชานาตี’’ติ เอวมาทีสุ (ม. นิ. 1.3) จาตุมหาราชิกานํ เหฏฺฐา สตฺตนิกายํ อุปาทาย วตฺตติฯ อิธ ปน อวิเสสโต ปถวีปพฺพตาทีสุ ชาตา สตฺตา ภูตาติ เวทิตพฺพาฯ เตสุ ภูเตสุฯ นิธายาติ นิกฺขิปิตฺวาฯ

ทณฺฑนฺติ กายวจีมโนทณฺฑํ, กายทุจฺจริตาทีนเมตํ อธิวจนํฯ กายทุจฺจริตญฺหิ ทณฺฑยตีติ ทณฺโฑ, พาเธติ อนยพฺยสนํ ปาเปตีติ วุตฺตํ โหติฯ เอวํ วจีทุจฺจริตญฺจ มโนทุจฺจริตญฺจฯ ปหรณทณฺโฑ เอว วา ทณฺโฑ, ตํ นิธายาติปิ วุตฺตํ โหติฯ อวิเหฐยนฺติ อวิเหฐยนฺโตฯ อญฺญตรมฺปีติ ยํ กิญฺจิ เอกมฺปิฯ เตสมฺปีติ เตสํ สพฺพภูตานํฯ น ปุตฺตมิจฺเฉยฺยาติ อตฺรโช เขตฺตโช ทินฺนโก อนฺเตวาสิโกติ อิเมสุ จตูสุ ปุตฺเตสุ ยํ กิญฺจิ ปุตฺตํ น อิจฺเฉยฺยฯ กุโต สหายนฺติ สหายํ ปน อิจฺเฉยฺยาติ กุโต เอว เอตํฯ

เอโกติ ปพฺพชฺชาสงฺขาเตน เอโก, อทุติยฏฺเฐน เอโก, ตณฺหาปหานฏฺเฐน เอโก, เอกนฺตวิคตกิเลโสติ เอโก, เอโก ปจฺเจกสมฺโพธิํ อภิสมฺพุทฺโธติ เอโกฯ