เมนู

15. โมฆราชมาณวสุตฺตนิทฺเทสวณฺณนา

[85] ปนฺนรสเม โมฆราชสุตฺเต – ทฺวาหนฺติ ทฺเว วาเร อหํฯ โส หิ ปุพฺเพ อชิตสุตฺตสฺส (สุ. นิ. 1038 อาทโย) จ ติสฺสเมตฺเตยฺยสุตฺตสฺส (สุ. นิ. 1046 อาทโย) จ อวสาเน ทฺวิกฺขตฺตุํ ภควนฺตํ ปุจฺฉิ, ภควา ปนสฺส อินฺทฺริยปริปากํ อาคมยมาโน น พฺยากาสิฯ เตนาห – ‘‘ทฺวาหํ สกฺกํ อปุจฺฉิสฺส’’นฺติฯ ยาวตติยญฺจ เทวีสิ, พฺยากโรตีติ เม สุตนฺติ ยาวตติยญฺจ สหธมฺมิกํ ปุฏฺโฐ วิสุทฺธิเทวภูโต อิสิ ภควา สมฺมาสมฺพุทฺโธ พฺยากโรตีติ เอวํ เม สุตํฯ โคธาวรีตีเรเยว กิร โส เอวมสฺโสสิฯ เตนาห – ‘‘พฺยากโรตีติ เม สุต’’นฺติฯ อิมิสฺสา คาถาย นิทฺเทเส ยํ วตฺตพฺพํ สิยา, ตํ เหฏฺฐา วุตฺตนยํ เอวฯ

[86] อยํ โลโกติ มนุสฺสโลโกฯ ปโร โลโกติ ตํ ฐเปตฺวา อวเสโสฯ สเทวโกติ พฺรหฺมโลกํ ฐเปตฺวา อวเสโส อุปปตฺติเทวสมฺมุติเทวยุตฺโตฯ ‘‘พฺรหฺมโลโก สเทวโก’’ติ เอตํ วา ‘‘สเทวโก โลโก’’ติอาทินยนิทสฺสนมตฺตํฯ เตน สพฺโพปิ ตถาวุตฺตปฺปการโลโก เวทิตพฺโพฯ

[87] เอวํ อภิกฺกนฺตทสฺสาวินฺติ เอวํ อคฺคทสฺสาวิํ, สเทวกสฺส โลกสฺส อชฺฌาสยาธิมุตฺติคติปรายณาทีนิ ปสฺสิตุํ สมตฺถนฺติ ทสฺเสติฯ

[88] สุญฺญโต โลกํ อเวกฺขสฺสูติ อวสิยปวตฺตสลฺลกฺขณวเสน วา ตุจฺฉสงฺขารสมนุปสฺสนาวเสน วาติ ทฺวีหากาเรหิ สุญฺญโต โลกํ ปสฺสฯ อตฺตานุทิฏฺฐิํ อูหจฺจาติ สกฺกายทิฏฺฐิํ อุทฺธริตฺวาฯ

ลุชฺชตีติ ภิชฺชติฯ จกฺขตีติ จกฺขุฯ ตเทตํ สสมฺภารจกฺขุโน เสตมณฺฑลปริกฺขิตฺตสฺส กณฺหมณฺฑลสฺส มชฺเฌ อภิมุเข ฐิตานํ สรีรสณฺฐานุปฺปตฺติเทสภูเต ทิฏฺฐมณฺฑเล จกฺขุวิญฺญาณาทีนํ ยถารหํ วตฺถุทฺวารภาวํ สาธยมานํ ติฏฺฐติฯ รูปยนฺตีติ รูปา, วณฺณวิการมาปชฺชนฺตา หทยงฺคตภาวํ ปกาเสนฺตีติ อตฺโถฯ จกฺขุโต ปวตฺตํ วิญฺญาณํ , จกฺขุสฺส วา จกฺขุสนฺนิสฺสิตํ วา วิญฺญาณํ จกฺขุวิญฺญาณํฯ จกฺขุโต ปวตฺโต สมฺผสฺโส จกฺขุสมฺผสฺโสฯ จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยาติ จกฺขุวิญฺญาณสมฺปยุตฺตผสฺสปจฺจยาฯ