เมนู

ฯ นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสฯ

ขุทฺทกนิกาเย

จูฬนิทฺเทส-อฏฺฐกถา

ปารายนวคฺคนิทฺเทโส

1. อชิตมาณวสุตฺตนิทฺเทสวณฺณนา

ปารายนวคฺคสฺส ปฐเม อชิตสุตฺตนิทฺเทเส –

[1]

‘‘เกนสฺสุ นิวุโต โลโก, (อิจฺจายสฺมา อชิโต,)

เกนสฺสุ นปฺปกาสติ;

กิสฺสาภิเลปนํ พฺรูสิ, กิํสุ ตสฺส มหพฺภย’’นฺติฯ –

อชิตมาณวสฺส ปุจฺฉิเต ปฐมปญฺเห จ อุปรูปริปญฺเห จ นิทฺเทเสสุ จ วุตฺตญฺจ อุตฺตานญฺจ วชฺเชตฺวา วิเสสเมว วกฺขามฯ ตตฺถ นิวุโตติ ปฏิจฺฉาทิโตฯ กิสฺสาภิเลปนํ พฺรูสีติ กิํ อสฺส โลกสฺส อภิเลปนํ วเทสิ?

อาวุโตติ อาวริโตฯ นิวุโตติ ปฏิจฺฉาทิโตฯ โอวุโตติ เหฏฺฐา ปฏิจฺฉาทิโตฯ ปิหิโตติ อุปริภาเคน ฉาทิโตฯ ปฏิจฺฉนฺโนติ อวิวโฏฯ ปฏิกุชฺชิโตติ อโธมุขํ ฉาทิโตฯ

นปฺปกาสตีติ นปฺปกาโส โหติฯ นปฺปภาสตีติ ญาณปฺปภาสํ น กโรติฯ น ตปตีติ ญาณตปํ น กโรติฯ น วิโรจตีติ ญาณวิโรจนํ น กโรติฯ น ญายตีติ น ชานียติฯ น ปญฺญายตีติ นปฺปญฺญายเตฯ

เกน ลิตฺโตติ เกน ลิมฺปิโตฯ สํลิตฺโต อุปลิตฺโตติ อุปสคฺเคน ปทํ วฑฺฒิตํฯ อาจิกฺขสิ นิทฺเทสวเสนฯ เทเสสิ ปฏินิทฺเทสวเสน ปญฺญเปสิ เตน เตน ปกาเรนฯ อตฺถํ โพเธนฺโต ปฏฺฐเปสิฯ ตสฺสตฺถสฺส การณํ ทสฺเสนฺโต วิวรสิฯ พฺยญฺชนภาวํ ทสฺเสนฺโต วิภชสิฯ นิกุชฺชิตภาวํ คมฺภีรภาวญฺจ หริตฺวา โสตูนํ ญาณสฺส ปติฏฺฐํ ชนยนฺโต อุตฺตานีกโรสิฯ สพฺเพหิปิ อิเมหิ อากาเรหิ โสตูนํ อญฺญาณนฺธการํ วิธเมนฺโต ปกาเสสีติ เอวํ อตฺโถ ทฏฺฐพฺโพฯ

[2] เววิจฺฉา ปมาทา นปฺปกาสตีติ มจฺฉริยเหตุ จ ปมาทเหตุ จ นปฺปกาสติฯ มจฺฉริยํ หิสฺส ทานาทีหิ คุเณหิ ปกาสิตุํ น เทติ, ปมาโท สีลาทีหิฯ ชปฺปาภิเลปนนฺติ ตณฺหา อสฺส โลกสฺส มกฺกฏเลโป วิย มกฺกฏสฺส อภิเลปนํฯ ทุกฺขนฺติ ชาติอาทิกํ ทุกฺขํฯ

เยสํ ธมฺมานนฺติ เยสํ รูปาทิธมฺมานํฯ อาทิโต สมุทาคมนํ ปญฺญายตีติ ปฐมโต อุปฺปาโท ปญฺญายติฯ อตฺถงฺคมโต นิโรโธ ปญฺญายตีติ ภงฺคโต นิรุชฺฌนํ ปญฺญายติฯ กมฺมสนฺนิสฺสิโต วิปาโกติ กุสลากุสลวิปาโก กมฺมํ อมุญฺจิตฺวา ปวตฺตนโต กมฺมสนฺนิสฺสิโต วิปาโกติ วุจฺจติฯ วิปากสนฺนิสฺสิตํ กมฺมนฺติ กุสลากุสลํ กมฺมํ วิปากสฺส โอกาสํ กตฺวา ฐิตตฺตา วิปากสนฺนิสฺสิตํ กมฺมนฺติ วุจฺจติฯ นามสนฺนิสฺสิตํ รูปนฺติ ปญฺจโวกาเร รูปํ นามํ อมุญฺจิตฺวา ปวตฺตนโต นามสนฺนิสฺสิตํ รูปนฺติ วุจฺจติฯ รูปสนฺนิสฺสิตํ นามนฺติ ปญฺจโวกาเร นามํ รูปํ อมุญฺจิตฺวา ปวตฺตนโต รูปสนฺนิสฺสิตํ นามนฺติ วุจฺจติฯ

[3] สวนฺติ สพฺพธิ โสตาติ สพฺเพสุ รูปาทิอายตเนสุ ตณฺหาทิกา โสตา สนฺทนฺติฯ กิํ นิวารณนฺติ เตสํ กิํ อาวรณํ กา รกฺขาฯ สํวรํ พฺรูหีติ ตํ เตสํ นิวารณสงฺขาตํ สํวรํ พฺรูหิฯ เอเตน สาวเสสปฺปหานํ ปุจฺฉติฯ เกน โสตา ปิธียเรติ เกน ธมฺเมน เอเต โสตา ปิธียนฺติ ปจฺฉิชฺชนฺติฯ เอเตน อนวเสสปฺปหานํ ปุจฺฉติฯ

สวนฺตีติ อุปฺปชฺชนฺติฯ อาสวนฺตีติ อโธคามิโน หุตฺวา สวนฺติฯ สนฺทนฺตีติ นิรนฺตรคามิโน หุตฺวา สนฺทมานา ปวตฺตนฺติฯ ปวตฺตนฺตีติ ปุนปฺปุนํ วตฺตนฺติฯ