เมนู

[128] เย เอวญฺจ ทฬฺหวาทา, เตสุ โย โกจิ ติตฺถิโย สกายเน วาปิ ทฬฺหํ วทาโน กเมตฺถ พาโลติ ปรํ ทเหยฺย, สงฺเขปโต ตตฺถ สสฺสตุจฺเฉทสงฺขาเต วิตฺถารโต นตฺถิกอิสฺสรการกนิยติอาทิเภเท สเก อยเน ‘‘อิทเมว สจฺจ’’นฺติ ทฬฺหํ วทาโน กํ ปรํ เอตฺถ ทิฏฺฐิคเต ‘‘พาโล’’ติ สห ธมฺเมน ปสฺเสยฺย, นนุ สพฺโพปิ ตสฺส มเตน ปณฺฑิโต เอว สุปฺปฏิปนฺโน เอว จฯ เอวํ สนฺเต สยเมว โส เมธคมาวเหยฺย, ปรํ วทํ พาลมสุทฺธิธมฺมํฯ โสปิ ปรํ ‘‘พาโล จ อสุทฺธิธมฺโม จ อย’’นฺติ วทนฺโต อตฺตนาว กลหํ อาวเหยฺยฯ กสฺมา? ยสฺมา สพฺโพปิ ตสฺส มเตน ปณฺฑิโตเยว สุปฺปฏิปนฺโนเยว จฯ

[129] เอวํ สพฺพถาปิ วินิจฺฉเย ฐตฺวา สยํ ปมาย, อุทฺธํ ส โลกสฺมิํ วิวาทเมตีติ ทิฏฺฐิยา ฐตฺวา สยญฺจ สตฺถาราทิํ มินิตฺวา โส ภิยฺโย วิวาทเมตีติฯ เอวํ ปน วินิจฺฉเยสุ อาทีนวํ ญตฺวา อริยมคฺเคน หิตฺวาน สพฺพานิ วินิจฺฉยานิ, น เมธคํ กุพฺพติ ชนฺตุ โลเกติ อรหตฺตนิกูเฏน เทสนํ นิฏฺฐาเปสิฯ

สยํ ปมายาติ อตฺตนา มินิตฺวาฯ ปมินิตฺวาติ ปมาณํ กตฺวาฯ ‘‘ปวิเนตฺวา’’ติปิ ปาโฐ, ตํ น สุนฺทรํฯ อุทฺธํ วาเทน สทฺธินฺติ อตฺตโน อุปริ กเถนฺเตน สหฯ เทสนาปริโยสาเน ปุราเภทสุตฺเต (มหานิ. 83) วุตฺตสทิโส เอว อภิสมโย อโหสีติฯ

สทฺธมฺมปฺปชฺโชติกาย มหานิทฺเทสฏฺฐกถาย

จูฬพฺยูหสุตฺตนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

13. มหาพฺยูหสุตฺตนิทฺเทสวณฺณนา

[130] เตรสเม มหาพฺยูหสุตฺตนิทฺเทเส เย เกจิเม ทิฏฺฐิปริพฺพสานาติ อิทมฺปิ ‘‘กิํ นุ โข อิเม ทิฏฺฐิปริพฺพสานา วิญฺญูนํ สนฺติกา นินฺทเมว ลภนฺติ, อุทาหุ ปสํสมฺปี’’ติ อุปฺปนฺนจิตฺตานํ เอกจฺจานํ เทวตานํ ตมตฺถํ อาวิกาตุํ ปุริมนเยเนว นิมฺมิตพุทฺเธน อตฺตานํ ปุจฺฉาเปตฺวา วุตฺตํฯ ตตฺถ อนฺวานยนฺตีติ อนุ อานยนฺติ ปุนปฺปุนํ อาหรนฺติฯ

นินฺทเมว อนฺเวนฺตีติ ครหเมว อุปคจฺฉนฺติฯ

[131] อิทานิ ยสฺมา เต ‘‘อิทเมว สจฺจ’’นฺติ วทนฺตาปิ ทิฏฺฐิคติกวาทิโน กทาจิ กตฺถจิ ปสํสมฺปิ ลภนฺติ, ยํ เอตํ ปสํสาสงฺขาตํ วาทผลํ, ตํ อปฺปํ, ราคาทีนํ สมาย สมตฺถํ น โหติ, โก ปน วาโท ทุติเย นินฺทาผเล, ตสฺมา เอตมตฺถํ ทสฺเสนฺโต อิมํ ตาว วิสฺสชฺชนคาถํ อาห ‘‘อปฺปญฺหิ เอตํ น อลํ สมาย, ทุเว วิวาทสฺส ผลานิ พฺรูมี’’ติฯ ตตฺถ ทุเว วิวาทสฺส ผลานีติ นินฺทา จ ปสํสา จ ชยปราชยาทีนิ วา ตํสภาคานิฯ เอตมฺปิ ทิสฺวาติ ‘‘นินฺทา อนิฏฺฐา เอว, ปสํสา นาลํ สมายา’’ติ เอตมฺปิ วิวาทผเล อาทีนวํ ทิสฺวาฯ เขมาภิปสฺสํ อวิวาทภูมินฺติ อวิวาทภูมิํ นิพฺพานํ เขมนฺติ ปสฺสมาโนฯ

อปฺปกนฺติ มนฺทํฯ ปริตฺตกนฺติ โถกํฯ โอมกนฺติ เหฏฺฐิมกํฯ ลามกนฺติ ปาปกํฯ สมายาติ ราคาทีนํ สมนตฺถายฯ อุปสมายาติ อุปรูปริ สมนตฺถายฯ วูปสมายาติ สนฺนิสีทาปนตฺถายฯ นิพฺพานายาติ อมตมหานิพฺพานตฺถายฯ ปฏินิสฺสคฺคายาติ มคฺเคน กิเลสานํ นิสฺสชฺชนตฺถายฯ ปฏิปสฺสทฺธิยาติ ผเลน ปฏิปสฺสทฺธานํ อนุปฺปชฺชนตฺถาย นาลํฯ

[132] เอวญฺหิ อวิวาทมาโน – ยา กาจิมาติ คาถาฯ ตตฺถ สมฺมุติโยติ ทิฏฺฐิโยฯ ปุถุชฺชาติ ปุถุชฺชนสมฺภวาฯ โส อุปยํ กิเมยฺยาติ โส อุปคนฺตพฺพฏฺเฐน อุปยํ รูปาทีสุ เอกมฺปิ ธมฺมํ กิํ อุเปยฺย, เกน วา การเณน อุเปยฺยฯ ทิฏฺเฐ สุเต ขนฺติมกุพฺพมาโนติ ทิฏฺฐสุตสุทฺธีสุ เปมํ อกโรนฺโตฯ

ปุถุชฺชเนหิ ชนิตาติ ปุถุชฺชเนหิ อุปฺปาทิตาฯ สมฺมุติโยติ ทิฏฺฐิโยฯ ปุถุ นานาชเนหิ ชนิตา วาติ อเนกวิเธหิ ทิฏฺฐิคติเกหิ อุปฺปาทิตา วาฯ เนตีติ น เอติฯ น อุเปตีติ สมีปํ น เอติฯ น อุปคจฺฉตีติ นิวตฺตติฯ นาภินิวิสตีติ ปวิสิตฺวา นปฺปติฏฺฐติฯ

[133] อิโต พาหิรา ปน – สีลุตฺตมาติ คาถา ตสฺสตฺโถ – สีลํเยว ‘‘อุตฺตม’’นฺติ มญฺญมานา สีลุตฺตมาติ เอเก โภนฺโต สํยมมตฺเตน สุทฺธิํ วทนฺติ, หตฺถิวตาทิญฺจ วตํ สมาทาย อุปฏฺฐิตาเสฯ อิเธว ทิฏฺฐิยํ อสฺส สตฺถุโน สุทฺธิํ ภวูปนีตา ภวชฺโฌสิตา สมานา วทนฺติ, อปิ จ เต กุสลาวทานา ‘‘กุสลา มย’’นฺติ เอวํวาทาฯ

[134] เอวํ สีลุตฺตเมสุ จ เตสุ ตถา ปฏิปนฺโน โย โกจิ – สเจ จุโตติ คาถาฯ ตสฺสตฺโถ – สเจ ตโต สีลวตโต ปรวิจฺฉินฺทเนน วา อนภิสมฺภุณนฺโต วา จุโต โหติ, โส ตํ สีลพฺพตกมฺมํ ปุญฺญาภิสงฺขาราทิกมฺมํ วา วิราธยิตฺวา เวธตี

น เกวลญฺจ เวธติ , อปิ จ โข ตํ สีลพฺพตสุทฺธิํ ปชปฺปตี จ วิปฺปลปติ จ ปตฺถยตี จฯ กิมิว? สตฺถาว หีโน ปวสํ ฆรมฺหา, ฆรมฺหา ปวสนฺโต สตฺถโต หีโน ยถา ตํ ฆรํ วา สตฺถํ วา ปตฺถยตีติฯ

ปรวิจฺฉินฺทนาย วาติ ปเรน วาริยมาโน วาฯ อนภิสมฺภุณนฺโต วาติ ตํ ปฏิปตฺติํ อสมฺปาเทนฺโต วาฯ

อญฺญาย อปรทฺโธติ นิพฺพาเนน ปริหีโน มคฺคโต วาฯ ตํ วา สตฺถํ อนุพนฺธตีติ ตํ วา สตฺถํ สพฺพตฺถ ปจฺฉโต คจฺฉติฯ

[135] เอวํ ปน สีลุตฺตมานํ ปเวธนการณํ อริยสาวโก สีลพฺพตํ วาปิ ปหาย สพฺพนฺติ คาถาฯ ตตฺถ สาวชฺชานวชฺชนฺติ สพฺพากุสลํ โลกิยกุสลญฺจฯ เอตํ สุทฺธิํ อสุทฺธินฺติ อปตฺถยาโนติ ปญฺจกามคุณาทิเภทํ สุทฺธิํ อกุสลาทิเภทํ อสุทฺธิญฺจ อปตฺถยมาโนฯ วิรโต จเรติ สุทฺธิยา อสุทฺธิยา จ วิรโต จเรยฺยฯ สนฺติ มนุคฺคหายาติ ทิฏฺฐิํ อคฺคเหตฺวาฯ

กณฺหํ กณฺหวิปากนฺติ อกุสลกมฺมํ อกุสลวิปากทายกํฯ สุกฺกํ สุกฺกวิปากนฺติ โลกิยกุสลํ อตฺตนา สทิสํ สุกฺกวิปากทายกํฯ

นิยามาวกฺกนฺตินฺติ มคฺคปวิสนํฯ เสกฺขาติ สตฺต เสกฺขาฯ อคฺคธมฺมนฺติ อุตฺตมธมฺมํ, อรหตฺตผลํฯ

[136] เอวํ อิโต พาหิรเก สีลุตฺตเม สํยเมน วิสุทฺธิวาเท เตสญฺจ วิปากํ สีลพฺพตปหายิโน อรหโต จ ปฏิปตฺติํ ทสฺเสตฺวา อิทานิ อญฺญถาปิ สุทฺธิวาเท พาหิรเก ทสฺเสนฺโต ‘‘ตมูปนิสฺสายา’’ติ คาถมาหฯ ตสฺสตฺโถ – สนฺตญฺเญปิ สมณพฺราหฺมณา, เต ชิคุจฺฉิตํ อมรนฺตปํ วา ทิฏฺฐสุทฺธิอาทีสุ วา อญฺญตรญฺญตรํ อุปนิสฺสายอกิริยทิฏฺฐิยา วา อุทฺธํสรา หุตฺวา ภวาภเวสุ อวีตตณฺหา สุทฺธิ’มนุตฺถุนนฺติ วทนฺติ กเถนฺตีติฯ

ตโปชิคุจฺฉวาทาติ กายปีฬนาทิตเปน ปาปหิรียนวาทาฯ ตโปชิคุจฺฉสาราติ เตเนว ตเปน หิรียนสารวนฺโตฯ อุทฺธํสราวาทาติ สํสาเรน สุทฺธิํ กถยนฺตาฯ

[137] เอวํ เตสํ อวีตตณฺหานํ สุทฺธิํ อนุตฺถุนนฺตานํ โยปิ สุทฺธิปฺปตฺตเมว อตฺตานํ มญฺเญยฺย, ตสฺสาปิ อวีตตณฺหตฺตา ภวาภเวสุ ตํ ตํ วตฺถุํ ปตฺถยมานสฺส หิ ชปฺปิตานิ ปุนปฺปุนํ โหนฺติเยวาติ อธิปฺปาโยฯ ตณฺหา หิ อาเสวิตา ตณฺหํ วฑฺฒยเตว, น เกวลญฺจ ชปฺปิตานิ, ปเวธิตํ วาปิ ปกปฺปิเตสุ, ตณฺหาทิฏฺฐีหิ จสฺส ปกปฺปิเตสุ วตฺถูสุ ปเวธิตมฺปิ โหตีติ วุตฺตํ โหติฯ ภวาภเวสุ ปน วีตตณฺหตฺตา อายติํ จุตูปปาโต อิธ ยสฺส นตฺถิ, ส เกน เวเธยฺย กุหิํ ว ชปฺเปติ อยเมติสฺสา คาถาย สมฺพนฺโธฯ

อาคมนนฺติ ปุน อาคมนํฯ คมนนฺติ อิโต อญฺญตฺถ คมนํ คมนาคมนนฺติ อิโต คนฺตฺวา ปุน นิวตฺตนํฯ กาลนฺติ มรณํฯ คตีติ คมนวเสน คติยา คนฺตพฺพํฯ

[138] ยมาหุ ธมฺมนฺติ ปุจฺฉาคาถาฯ

[139] อิทานิ ยสฺมา เอโกปิ เอตฺถ วาโท สจฺโจ นตฺถิ, เกวลํ ทิฏฺฐิมตฺตเกน หิ เต วทนฺติ, ตสฺมา ตมตฺถํ ทสฺเสนฺโต ‘‘สกํ หี’’ติ อิมํ ตาว วิสฺสชฺชนคาถมาหฯ ตตฺถ สมฺมุตินฺติ ทิฏฺฐิํฯ อโนมนฺติ อนูนํฯ

[140] เอวเมเตสุ สกํ ธมฺมํ ปริปุณฺณํ พฺรูวนฺเตสุ อญฺญสฺส ธมฺมํ ปน หีนนฺติ วทนฺเตสุ ยสฺส กสฺสจิ – ปรสฺส เจ วมฺภยิเตน หีโนติ คาถาฯ ตสฺสตฺโถ – ยทิ ปรสฺส นินฺทิตการณา หีโน ภเวยฺย, น โกจิ ธมฺเมสุ วิเสสิ อคฺโค ภเวยฺยฯ กิํการณา? ปุถู หิ อญฺญสฺส วทนฺติ ธมฺมํ นิหีนโต สพฺเพว เต สมฺหิ ทฬฺหํ วทานาสกธมฺเม ทฬฺหวาทา เอวฯ

วมฺภยิตการณาติ ธํสิตการณาฯ ครหิตการณาติ ลามกกตการณาฯ อุปวทิตการณาติ อกฺโกสิตการณาฯ สกายนนฺติ สกมคฺคํฯ

[141] กิญฺจ ภิยฺโย – สทฺธมฺมปูชาติ คาถาฯ ตสฺสตฺโถ – เต จ ติตฺถิยา ยถา ปสํสนฺติ สกายนานิ, สทฺธมฺมปูชาปิ เนสํ ตเถว วตฺตติฯ เต หิ อติวิย สตฺถาราทีนิ สตฺตโรนฺติฯ ตตฺถ ยทิ เต ปมาณา สิยุํ, เอวํ สนฺเต สพฺเพว วาทา ตถิยา ภเวยฺยุํ

กิํการณา ? สุทฺธี หิ เนสํ ปจฺจตฺตเมวฯ น สา อญฺญตฺถ สิชฺฌติ, นาปิ ปรมตฺถโตฯ อตฺตนิ ทิฏฺฐิคาหมตฺตเมว หิ ตํ เตสํ ปรปจฺจยเนยฺยพุทฺธีนํฯ ปจฺจตฺตเมวาติ ปาเฏกฺกเมวฯ

[142] โย ปน วิปรีตโต พาหิตปาปตฺตา พฺราหฺมโณ, ตสฺส น พฺราหฺมณสฺส ปรเนยฺยมตฺถีติ คาถาฯ ตสฺสตฺโถ – พฺราหฺมณสฺส หิ ‘‘สพฺเพ สงฺขารา อนิจฺจา’’ติอาทินา นเยน สุทิฏฺฐตฺตา ปเรน เนตพฺพํ ญาณํ นตฺถิฯ ทิฏฺฐิธมฺเมสุ ‘‘อิทเมว สจฺจ’’นฺติ นิจฺฉินิตฺวา สุมคฺคหีตมฺปิ นตฺถิฯ ตํการณา โส ทิฏฺฐิกลหานิ อติกฺกนฺโต, น หิ โส เสฏฺฐโต ปสฺสติ ธมฺมมญฺญํ อญฺญตฺร สติปฏฺฐานาทีหิฯ

น ปรเนยฺโยติ ปเรน เนตพฺโพ ชานาเปตพฺโพ น โหติฯ น ปรปตฺติโย น ปรปจฺจโยติ ปเรสํ ปจฺเจตพฺโพ น โหติฯ น ปรปฏิพทฺธคูติ ปเรสํ ปฏิพทฺธคมโน น โหติฯ

[143] ชานามีติ คาถาย สมฺพนฺโธ อตฺโถ จ – เอวํ ตาว ปรมตฺถพฺราหฺมโณ น หิ เสฏฺฐโต ปสฺสติ ธมฺมมญฺญํ, อญฺเญ ปน ติตฺถิยา ปรจิตฺตญาณาทีหิ ชานนฺตาปิ ปสฺสนฺตาปิ ‘‘ชานามิ ปสฺสามิ ตเถว เอต’’นฺติ เอวํ วทนฺตาปิ จ ทิฏฺฐิยา สุทฺธิํ ปจฺเจนฺติฯ กสฺมา? ยสฺมา เตสุ เอโกปิ อทกฺขิ เจ อทฺทส เจปิ เตน ปรจิตฺตญาณาทินา ยถาภูตมตฺถํ, กิญฺหิ ตุมสฺส เตน ตสฺส เตน ทสฺสเนน กิํ กตํ, กิํ ทุกฺขปริญฺญา สาธิตา, อุทาหุ สมุทยปฺปหานาทีนํ อญฺญตรํ, ยโต สพฺพถาปิ อติกฺกมิตฺวา อริยมคฺคํ เต ติตฺถิยา อญฺเญเนว วทนฺติ สุทฺธิํ, อติกฺกมิตฺวา วา เต ติตฺถิเย พุทฺธาทโย อญฺเญเนว วทนฺติ สุทฺธินฺติฯ

[144] ปสฺสํ นโรติ คาถาย สมฺพนฺโธ อตฺโถ จ – กิญฺจ ภิยฺโย? ยฺวายํ ปรจิตฺตญาณาทีหิ อทฺทกฺขิ, โส ปสฺสํ นโร ทกฺขติ นามรูปํ, น ตโต ปรํ, ทิสฺวาน วา ญสฺสติ ตานิเมว นามรูปานิ นิจฺจโต สุขโต วา, น อญฺญถา; โส เอวํ ปสฺสนฺโต กามํ พหุํ ปสฺสตุ อปฺปกํ วา นามรูปํ นิจฺจโต สุขโต จ อถสฺส เอวรูเปน ทสฺสเนน น หิ เตน สุทฺธิํ กุสลา วทนฺติ

[145] นิวิสฺสวาทีติ คาถาย สมฺพนฺโธ อตฺโถ จ – เตน จ ทสฺสเนน สุทฺธิยา อสติยาปิ โย ‘‘ชานามิ ปสฺสามิ ตเถว เอต’’นฺติ เอวํ นิวิสฺสวาที, เอตํ วา ทสฺสนํ ปฏิจฺจ ทิฏฺฐิยา สุทฺธิํ ปจฺเจนฺโต ‘‘อิทเมว สจฺจ’’นฺติ เอวํ นิวิสฺสวาที, โส สุพฺพินโย น โหติ ตํ ตถา ปกปฺปิตํ อภิสงฺขตํ ทิฏฺฐิํ ปุรกฺขราโนฯ โส หิ ยํ สตฺถาราทิํ นิสฺสิโต, ตตฺเถว สุภํ วทาโน สุทฺธิํ วโท, ‘‘ปริสุทฺธิวาโท ปริสุทฺธิทสฺสโน วา อห’’นฺติ อตฺตานํ มญฺญมาโน ตตฺถ ตถทฺทสา โส, ตตฺถ สกาย ทิฏฺฐิยา อวิปรีตเมว โส อทฺทสฯ ยถา สา ทิฏฺฐิ ปวตฺตติ, ตเถว ตํ อทฺทส, น อญฺญถา ปสฺสิตุํ อิจฺฉตีติ อธิปฺปาโยฯ

นิวิสฺสวาทีติ ปติฏฺฐหิตฺวา กเถนฺโตฯ ทุพฺพินโยติ วิเนตุํ ทุกฺโขฯ ทุปฺปญฺญาปโยติ ญาเปตุํ จิตฺเตน ลพฺภาเปตุํ ทุกฺโขฯ ทุนฺนิชฺฌาปโยติ จิตฺเตน วีมํสิตฺวา คหณตฺถํ ปุนปฺปุนํ นิชฺฌาปยิตุํ ทุกฺโขฯ ทุปฺเปกฺขาปโยติ อิกฺขาปยิตุํ ทุกฺโขฯ ทุปฺปสาทโยติ จิตฺเต ปสาทํ อุปฺปาเทตุํ ทุกฺโขฯ

อปฺปสฺสีติ ญาเณน ปฏิเวธํ ปาปุณิฯ ปฏิวิชฺฌีติ จิตฺเตน อวโพธํ ปาปุณิฯ

[146] เอวํ ปกปฺปิตํ ทิฏฺฐิํ ปุรกฺขราเนสุ ติตฺถิเยสุ – น พฺราหฺมโณ กปฺปมุเปติ สงฺขาติ คาถาฯ ตตฺถ สงฺขาติ สงฺขาย, ชานิตฺวาติ อตฺโถฯ นปิ ญาณพนฺธูติ สมาปตฺติญาณาทินา อกตตณฺหาทิฏฺฐิพนฺธุฯ ตตฺถ วิคฺคโห – นาปิ อสฺส ญาเณน กโต พนฺธุ อตฺถีติ นปิ ญาณพนฺธุฯ สมฺมุติโยติ ทิฏฺฐิสมฺมุติโยฯ ปุถุชฺชาติ ปุถุชฺชนสมฺภวาฯ อุคฺคหณนฺติ มญฺเญติ อุคฺคหณนฺติ อญฺเญ, อญฺเญ ตา สมฺมุติโย อุคฺคณฺหนฺตีติ วุตฺตํ โหติฯ

อุเปกฺขตีติ อุปปตฺติโต อปกฺขปติโต หุตฺวา ปสฺสติฯ

[147] กิญฺจ ภิยฺโย – วิสฺสชฺช คนฺถานีติ คาถาฯ ตตฺถ อนุคฺคโหติ อุคฺคหณวิรหิโต, โสปิ นาสฺส อุคฺคโหติ อนุคฺคโหฯ น วา อุคฺคณฺหาตีติ อนุคฺคโหฯ

คนฺเถ โวสฺสชฺชิตฺวาติ อภิชฺฌาทิเก คนฺเถ จชิตฺวาฯ วิสฺสชฺชาติ ปุน อนาทิยนวเสน ชหิตฺวาฯ คธิเตติ ฆฏิเตฯ คนฺถิเตติ สุตฺเตน สงฺคหิเต วิย คนฺถิเตฯ พนฺเธติ สุฏฺฐุ พนฺเธฯ วิพนฺเธติ วิวิธา พนฺเธฯ

ปลิพุทฺเธติ สมนฺตโต พนฺธเนน พนฺเธฯ พนฺธเนติ กิเลสพนฺธเนฯ โผฏยิตฺวาติ ปปฺโผเฏตฺวาฯ สจฺจํ วิสฺสชฺชํ กโรนฺตีติ วิสงฺขริตฺวา อปริโภคํ กโรนฺติฯ วิโกเปนฺตีติ จุณฺณวิจุณฺณํ กโรนฺติฯ

[148] กิญฺจ ภิยฺโย – โส เอวรูโป – ปุพฺพาสเวติ คาถาฯ ตตฺถ ปุพฺพาสเวติ อตีตรูปาทีนิ อารพฺภ อุปฺปชฺชนธมฺมกิเลเส นเวติ ปจฺจุปฺปนฺนรูปาทีนิ อารพฺภ อุปฺปชฺชนธมฺเมฯ น ฉนฺทคูติ ฉนฺทาทิวเสน น คจฺฉติฯ อนตฺตครหีติ กตากตวเสน อตฺตานํ อครหนฺโตฯ

[149] เอวํ อนตฺตครหี จ – ส สพฺพธมฺเมสูติ คาถาฯ ตตฺถ สพฺพธมฺเมสูติ ทฺวาสฏฺฐิทิฏฺฐิธมฺเมสุ ‘‘ยํ กิญฺจิ ทิฏฺฐํ วา’’ติ เอวํปเภเทสุฯ ปนฺนภาโรติ ปติตภาโรฯ น กปฺเปตีติ น กปฺปิโย, ทุวิธมฺปิ กปฺปํ น กโรตีติ อตฺโถฯ นูปรโตติ ปุถุชฺชนกลฺยาณกเสกฺขา วิย อุปรติสมงฺคีปิ โน โหติฯ น ปตฺถิโยติ นิตฺตณฺโหฯ ตณฺหา หิ ปตฺถยตีติ ปตฺถิยา, นาสฺส ปตฺถิยาติ น ปตฺถิโยฯ อิโต ปรญฺจ เหฏฺฐา จ ตตฺถ ตตฺถ วุตฺตนยตฺตา อุตฺตานตฺถเมวฯ เอวํ อรหตฺตนิกูเฏเนว เทสนํ นิฏฺฐาเปสิ, เทสนาปริโยสาเน ปุราเภทสุตฺเต (มหานิ. 83) วุตฺตสทิโส เอว อภิสมโย อโหสีติฯ

สทฺธมฺมปฺปชฺโชติกาย มหานิทฺเทสฏฺฐกถาย

มหาพฺยูหสุตฺตนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

14. ตุวฏกสุตฺตนิทฺเทสวณฺณนา

[150] จุทฺทสเม ตุวฏกสุตฺตนิทฺเทเส ปุจฺฉามิ ตนฺติ อิทมฺปิ ตสฺมิํเยว มหาสมเย ‘‘กา นุ โข อรหตฺตปฺปตฺติยา ปฏิปตฺตี’’ติ อุปฺปนฺนจิตฺตานํ เอกจฺจานํ เทวตานํ ตมตฺถํ ปกาเสตุํ ปุริมนเยเนว นิมฺมิตพุทฺเธน อตฺตานํ ปุจฺฉาเปตฺวา วุตฺตํฯ

ตตฺถ อาทิปุจฺฉาคาถาย ตาว ปุจฺฉามีติ เอตฺถ อทิฏฺฐโชตนาทิวเสน ปุจฺฉา วิภชิตาฯ อาทิจฺจพนฺธูติ อาทิจฺจสฺส โคตฺตพนฺธุฯ