อิทานิ ฆฏฺเฏนฺเต ทสฺเสตุํ ‘‘ราชาโนปิ ราชูหิ วิวทนฺตี’’ติอาทินา นเยน วิตฺถาโร วุตฺโตฯ อญฺญมญฺญํ ปาณีหิปิ อุปกฺกมนฺตีติ เอตฺถ อญฺญมญฺญํ หตฺเถหิ ปหรนฺติฯ เลฑฺฑูหีติ กปาลขณฺเฑหิฯ ทณฺเฑหีติ อฑฺฒทณฺฑเกหิฯ สตฺเถหีติ อุภโตธาเรหิ สตฺเถหิฯ

อภิสงฺขารานํ อปฺปหีนตฺตาติ ปุญฺญาทิอภิสงฺขารานํ อปฺปหีนภาเวนฯ คติยา ฆฏฺเฏนฺตีติ คนฺตพฺพาย ปติฏฺฐาภูตาย คติยา ปีเฬนฺติ ฆฏฺฏนํ อาปชฺชนฺติฯ นิรยาทีสุปิ เอเสว นโยฯ เสสเมตฺถ วุตฺตนยตฺตา อุตฺตานเมวฯ

สทฺธมฺมปฺปชฺโชติกาย มหานิทฺเทสฏฺฐกถาย

มาคณฺฑิยสุตฺตนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

10. ปุราเภทสุตฺตนิทฺเทสวณฺณนา

[83] ทสเม ปุราเภทสุตฺตนิทฺเทเส กถํทสฺสีติ อิมสฺส สุตฺตสฺส อิโต ปเรสญฺจ ปญฺจนฺนํ กลหวิวาทจูฬพฺยูหมหาพฺยูหตุวฏกอตฺตทณฺฑสุตฺตานํ สมฺมาปริพฺพาชนียสุตฺตวณฺณนายํ (สุ. นิ. อฏฺฐ. 2.362 อาทโย) วุตฺตนเยเนว สามญฺญโต อุปฺปตฺติ เวทิตพฺพาฯ วิเสสโต ปน ยเถว ตสฺมิํ มหาสมเย ราคจริตเทวตานํ สปฺปายวเสน ธมฺมํ เทเสตุํ นิมฺมิตพุทฺเธน อตฺตานํ ปุจฺฉาเปตฺวา สมฺมาปริพฺพาชนียสุตฺตนฺต- (สุ. นิ. 361 อาทโย) มภาสิ, เอวํ ตสฺมิํเยว มหาสมเย ‘‘กิํ นุ โข ปุรา สรีรเภทา กตฺตพฺพ’’นฺติ อุปฺปนฺนจิตฺตานํ เทวตานํ จิตฺตํ ญตฺวา ตาสํ อนุคฺคหตฺถํ อฑฺฒเตฬสภิกฺขุสตปริวารํ นิมฺมิตพุทฺธํ อากาเสน อาเนตฺวา เตน อตฺตานํ ปุจฺฉาเปตฺวา อิมํ สุตฺตมภาสิฯ

กถํ? พุทฺธา นาม มหนฺตา เอเต สตฺตวิเสสา, ยํ สเทวกสฺส โลกสฺส ทิฏฺฐํ สุตํ มุตํ วิญฺญาตํ ปตฺตํ ปริเยสิตํ อนุวิจริตํ มนสา น กิญฺจิ กตฺถจิ นีลาทิวเสน วิภตฺตรูปารมฺมเณสุ วิภตฺตรูปารมฺมณํ วา, เภริสทฺทาทิวเสน วิภตฺตสทฺทารมฺมณาทีสุ สทฺทาทิอารมฺมณํ วา อตฺถิ, ยํ เอเตสํ ญาณมุเข อาปาถํ นาคจฺฉติฯ