เมนู

นครปเวสนกณฺฑํ

อลมฺปายเนน ปน โพธิสตฺตสฺส คหิตทิวเสเยว มหาสตฺตสฺส มาตา สุปินนฺเต อทฺทส กาเฬน รตฺตกฺขินา ปุริเสน อสินา ทกฺขิณพาหุํ ฉินฺทิตฺวา โลหิเตน ปคฺฆรนฺเตน นียมานํฯ สา ภีตตสิตา อุฏฺฐาย ทกฺขิณพาหุํ ปรามสิตฺวา สุปินภาวํ ชานิฯ อถสฺสา เอตทโหสิ ‘‘มยา กกฺขโฬ ปาปสุปิโน ทิฏฺโฐ, จตุนฺนํ วา เม ปุตฺตานํ ธตรฏฺฐสฺส รญฺโญ วา มม วา ปริปนฺเถน ภวิตพฺพ’’นฺติฯ อปิจ โข ปน มหาสตฺตเมว อารพฺภ อติเรกตรํ จินฺเตสิฯ กิํการณา ? เสสา อตฺตโน นาคภวเน วสนฺติ, อิตโร ปน สีลชฺฌาสยตฺตา มนุสฺสโลกํ คนฺตฺวา อุโปสถกมฺมํ กโรติฯ ตสฺมา ‘‘กจฺจิ นุ โข เม ปุตฺตํ อหิตุณฺฑิโก วา สุปณฺโณ วา คณฺเหยฺยา’’ติ ตสฺเสว อติเรกตรํ จินฺเตสิ ฯ ตโต อฑฺฒมาเส อติกฺกนฺเต ‘‘มม ปุตฺโต อฑฺฒมาสาติกฺกเมน มํ วินา วตฺติตุํ น สกฺโกติ, อทฺธาสฺส กิญฺจิ ภยํ อุปฺปนฺนํ ภวิสฺสตี’’ติ โทมนสฺสปฺปตฺตา อโหสิฯ มาสาติกฺกเมน ปนสฺสา โสเกน อสฺสูนํ อปคฺฆรณกาโล นาม นาโหสิ, หทยํ สุสฺสิ, อกฺขีนิ อุปจฺจิํสุฯ สา ‘‘อิทานิ อาคมิสฺสติ, อิทานิ อาคมิสฺสตี’’ติ ตสฺสาคมนมคฺคเมว โอโลเกนฺตี นิสีทิฯ อถสฺสา เชฏฺฐปุตฺโต สุทสฺสโน มาสจฺจเยน มหติยา ปริสาย สทฺธิํ มาตาปิตูนํ ทสฺสนตฺถาย อาคโต, ปริสํ พหิ ฐเปตฺวา ปาสาทํ อารุยฺห มาตรํ วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺฐาสิฯ สา ภูริทตฺตํ อนุโสจนฺตี เตน สทฺธิํ น กิญฺจิ สลฺลปิฯ โส จินฺเตสิ ‘‘มยฺหํ มาตา มยิ ปุพฺเพ อาคเต ตุสฺสติ, ปฏิสนฺถารํ กโรติ, อชฺช ปน โทมนสฺสปฺปตฺตา, กิํ นุ โข การณ’’นฺติ? อถ นํ ปุจฺฉนฺโต อาห –

[848]

‘‘มมํ ทิสฺวาน อายนฺตํ, สพฺพกามสมิทฺธินํ;

อินฺทฺริยานิ อหฏฺฐานิ, สาวํ ชาตํ มุขํ ตวฯ

[849]

‘‘ปทฺธํ ยถา หตฺถคตํ, ปาณินา ปริมทฺทิตํ;

สาวํ ชาตํ มุขํ ตุยฺหํ, มมํ ทิสฺวาน เอทิส’’นฺติฯ

ตตฺถ อหฏฺฐานีติ น วิปฺปสนฺนานิฯ สาวนฺติ กญฺจนาทาสวณฺณํ เต มุขํ ปีตกาฬกํ ชาตํฯ หตฺถคตนฺติ หตฺเถน ฉินฺทิตํฯ เอทิสนฺติ เอวรูปํ มหนฺเตน สิริโสภคฺเคน ตุมฺหากํ ทสฺสนตฺถาย อาคตํ มํ ทิสฺวาฯ

สา เอวํ วุตฺเตปิ เนว กเถสิฯ สุทสฺสโน จินฺเตสิ ‘‘กิํ นุ โข เกนจิ กุทฺธา วา ปริพทฺธา วา ภเวยฺยา’’ติฯ อถ นํ ปุจฺฉนฺโต อิตรํ คาถมาห –

[850]

‘‘กจฺจิ นุ เต นาภิสสิ, กจฺจิ เต อตฺถิ เวทนา;

เยน สาวํ มุขํ ตุยฺหํ, มมํ ทิสฺวาน อาคต’’นฺติฯ

ตตฺถ กจฺจิ นุ เต นาภิสสีติ กจฺจิ นุ ตํ โกจิ น อภิสสิ อกฺโกเสน วา ปริภาสาย วา วิหิํสีติ ปุจฺฉติฯ ตุยฺหนฺติ ตว ปุพฺเพ มมํ ทิสฺวา อาคตํ เอทิสํ มุขํ น โหติฯ เยน ปน การเณน อชฺช ตว มุขํ สาวํ ชาตํ, ตํ เม อาจิกฺขาติ ปุจฺฉติฯ