เมนู

‘‘สามิกสฺส เต สนฺตกํ, เทวิ, น อปฺปปุญฺญา เอวรูปํ สมฺปตฺติํ ลภนฺติ, มหาปุญฺญตาย เต อยํ ลทฺธา’’ติฯ ธตรฏฺโฐปิ ปญฺจโยชนสติเก นาคภวเน เภริํ จราเปสิ ‘‘โย สมุทฺทชาย สปฺปวณฺณํ ทสฺเสติ, ตสฺส ราชทณฺโฑ ภวิสฺสตี’’ติฯ ตสฺมา เอโกปิ ตสฺสา สปฺปวณฺณํ ทสฺเสตุํ สมตฺโถ นาม นาโหสิฯ สา มนุสฺสโลกสญฺญาย เอว ตตฺถ เตน สทฺธิํ สมฺโมทมานา ปิยสํวาสํ วสิฯ

นครกณฺฑํ นิฏฺฐิตํฯ

อุโปสถกณฺฑํ

สา อปรภาเค ธตรฏฺฐํ ปฏิจฺจ คพฺภํ ปฏิลภิตฺวา ปุตฺตํ วิชายิ, ตสฺส ปิยทสฺสนตฺตา ‘‘สุทสฺสโน’’ติ นามํ กริํสุฯ ปุนาปรํ ปุตฺตํ วิชายิ, ตสฺส ‘‘ทตฺโต’’ติ นามํ อกํสุฯ โส ปน โพธิสตฺโตฯ ปุเนกํ ปุตฺตํ วิชายิ, ตสฺส ‘‘สุโภโค’’ติ นามํ กริํสุฯ อปรมฺปิ ปุตฺตํ วิชายิ, ตสฺส ‘‘อริฏฺโฐ’’ติ นามํ กริํสุฯ อิติ สา จตฺตาโร ปุตฺเต วิชายิตฺวาปิ นาคภวนภาวํ น ชานาติฯ อเถกทิวสํ ตรุณนาคา อริฏฺฐสฺส อาจิกฺขิํสุ ‘‘ตว มาตา มนุสฺสิตฺถี, น นาคินี’’ติฯ อริฏฺโฐ ‘‘วีมํสิสฺสามิ น’’นฺติ เอกทิวสํ ถนํ ปิวนฺโตว สปฺปสรีรํ มาเปตฺวา นงฺคุฏฺฐขณฺเฑน มาตุ ปิฏฺฐิปาเท ฆฏฺเฏสิฯ สา ตสฺส สปฺปสรีรํ ทิสฺวา ภีตตสิตา มหารวํ รวิตฺวา ตํ ภูมิยํ ขิปนฺตี นเขน ตสฺส อกฺขิํ ภินฺทิฯ ตโต โลหิตํ ปคฺฆริฯ ราชา ตสฺสา สทฺทํ สุตฺวา ‘‘กิสฺเสสา วิรวตี’’ติ ปุจฺฉิตฺวา อริฏฺเฐน กตกิริยํ สุตฺวา ‘‘คณฺหถ, นํ ทาสํ คเหตฺวา ชีวิตกฺขยํ ปาเปถา’’ติ ตชฺเชนฺโต อาคจฺฉิฯ ราชธีตา ตสฺส กุทฺธภาวํ ญตฺวา ปุตฺตสิเนเหน ‘‘เทว, ปุตฺตสฺส เม อกฺขิ ภินฺนํ, ขมเถตสฺสาปราธ’’นฺติ อาหฯ ราชา เอตาย เอวํ วทนฺติยา ‘‘กิํ สกฺกา กาตุ’’นฺติ ขมิฯ ตํ ทิวสํ สา ‘‘อิทํ นาคภวน’’นฺติ อญฺญาสิฯ ตโต จ ปฏฺฐาย อริฏฺโฐ กาณาริฏฺโฐ นาม ชาโตฯ จตฺตาโรปิ ปุตฺตา วิญฺญุตํ ปาปุณิํสุฯ

อถ เนสํ ปิตา โยชนสติกํ โยชนสติกํ กตฺวา รชฺชมทาสิ, มหนฺโต ยโส อโหสิฯ โสฬส โสฬส นาคกญฺญาสหสฺสานิ ปริวารยิํสุฯ ปิตุ เอกโยชนสติกเมว รชฺชํ อโหสิฯ

ตโย ปุตฺตา มาเส มาเส มาตาปิตโร ปสฺสิตุํ อาคจฺฉนฺติ, โพธิสตฺโต ปน อนฺวทฺธมาสํ อาคจฺฉติฯ นาคภวเน สมุฏฺฐิตํ ปญฺหํ โพธิสตฺโตว กเถติฯ ปิตรา สทฺธิํ วิรูปกฺขมหาราชสฺสปิ อุปฏฺฐานํ คจฺฉติ, ตสฺส สนฺติเก สมุฏฺฐิตํ ปญฺหมฺปิ โสว กเถติฯ อเถกทิวสํ วิรูปกฺเข นาคปริสาย สทฺธิํ ติทสปุรํ คนฺตฺวา สกฺกํ ปริวาเรตฺวา นิสินฺเน เทวานํ อนฺตเร ปญฺโห สมุฏฺฐาสิฯ ตํ โกจิ กเถตุํ นาสกฺขิ, ปลฺลงฺกวรคโต ปน หุตฺวา มหาสตฺโตว กเถสิฯ อถ นํ เทวราชา ทิพฺพคนฺธปุปฺเผหิ ปูเชตฺวา ‘‘ทตฺต, ตฺวํ ปถวิสมาย วิปุลาย ปญฺญาย สมนฺนาคโต, อิโต ปฏฺฐาย ภูริทตฺโต นาม โหหี’’ติ ‘‘ภูริทตฺโต’’ ติสฺส นามํ อกาสิฯ โส ตโต ปฏฺฐาย สกฺกสฺส อุปฏฺฐานํ คจฺฉนฺโต อลงฺกตเวชยนฺตปาสาทํ เทวจฺฉราหิ อากิณฺณํ อติมโนหรํ สกฺกสฺส สมฺปตฺติํ ทิสฺวา เทวโลเก ปิยํ กตฺวา ‘‘กิํ เม อิมินา มณฺฑูกภกฺเขน อตฺตภาเวน, นาคภวนํ คนฺตฺวา อุโปสถวาสํ วสิตฺวา อิมสฺมิํ เทวโลเก อุปฺปตฺติการณํ กริสฺสามี’’ติ จินฺเตตฺวา นาคภวนํ คนฺตฺวา มาตาปิตโร อาปุจฺฉิ ‘‘อมฺมตาตา, อหํ อุโปสถกมฺมํ กริสฺสามี’’ติฯ ‘‘สาธุ, ตาต, กโรหิ, กโรนฺโต ปน พหิ อคนฺตฺวา อิมสฺมิญฺเญว นาคภวเน เอกสฺมิํ สุญฺญวิมาเน กโรหิ, พหิคตานํ ปน นาคานํ มหนฺตํ ภย’’นฺติฯ

โส ‘‘สาธู’’ติ ปฏิสฺสุณิตฺวา ตตฺเถว สุญฺญวิมาเน ราชุยฺยาเน อุโปสถวาสํ วสติฯ อถ นํ นานาตูริยหตฺถา นาคกญฺญา ปริวาเรนฺติฯ โส ‘‘น มยฺหํ อิธ วสนฺตสฺส อุโปสถกมฺมํ มตฺถกํ ปาปุณิสฺสติ, มนุสฺสปถํ คนฺตฺวา กริสฺสามี’’ติ จินฺเตตฺวา นิวารณภเยน มาตาปิตูนํ อนาโรเจตฺวา อตฺตโน ภริยาโย อามนฺเตตฺวา ‘‘ภทฺเท, อหํ มนุสฺสโลกํ คนฺตฺวา ยมุนาตีเร นิคฺโรธรุกฺโข อตฺถิ, ตสฺสาวิทูเร วมฺมิกมตฺถเก โภเค อาภุชิตฺวา จตุรงฺคสมนฺนาคตํ อุโปสถํ อธิฏฺฐาย นิปชฺชิตฺวา อุโปสถกมฺมํ กริสฺสามิฯ

มยา สพฺพรตฺติํ นิปชฺชิตฺวา อุโปสถกมฺเม กเต อรุณุคฺคมนเวลายเมว ตุมฺเห ทส ทส อิตฺถิโย อาทาย วาเรน วาเรน ตูริยหตฺถา มม สนฺติกํ อาคนฺตฺวา มํ คนฺเธหิ จ ปุปฺเผหิ จ ปูเชตฺวา คายิตฺวา นจฺจิตฺวา มํ อาทาย นาคภวนเมว อาคจฺฉถา’’ติ วตฺวา ตตฺถ คนฺตฺวา วมฺมิกมตฺถเก โภเค อาภุชิตฺวา ‘‘โย มม จมฺมํ วา นฺหารุํ วา อฏฺฐิํ วา รุหิรํ วา อิจฺฉติ, โส อาหรตู’’ติ จตุรงฺคสมนฺนาคตํ อุโปสถํ อธิฏฺฐาย นงฺคลสีสปฺปมาณํ สรีรํ มาเปตฺวา นิปนฺโน อุโปสถกมฺมมกาสิฯ อรุเณ อุฏฺฐหนฺเตเยว ตํ นาคมาณวิกา อาคนฺตฺวา ยถานุสิฏฺฐํ ปฏิปชฺชิตฺวา นาคภวนํ อาเนนฺติฯ ตสฺส อิมินา นิยาเมน อุโปสถํ กโรนฺตสฺส ทีโฆ อทฺธา วีติวตฺโตฯ

อุโปสถขณฺฑํ นิฏฺฐิตํฯ

ครุฬขณฺฑํ

ตทา เอโก พาราณสิทฺวารคามวาสี พฺราหฺมโณ โสมทตฺเตน นาม ปุตฺเตน สทฺธิํ อรญฺญํ คนฺตฺวา สูลยนฺตปาสวาคุราทีหิ โอฑฺเฑตฺวา มิเค วธิตฺวา มํสํ กาเชนาหริตฺวา วิกฺกิณนฺโต ชีวิกํ กปฺเปสิฯ โส เอกทิวสํ อนฺตมโส โคธามตฺตมฺปิ อลภิตฺวา ‘‘ตาต โสมทตฺต, สเจ ตุจฺฉหตฺถา คมิสฺสาม, มาตา เต กุชฺฌิสฺสติ, ยํ กิญฺจิ คเหตฺวา คมิสฺสามา’’ติ วตฺวา โพธิสตฺตสฺส นิปนฺนวมฺมิกฏฺฐานาภิมุโข คนฺตฺวา ปานียํ ปาตุํ ยมุนํ โอตรนฺตานํ มิคานํ ปทวลญฺชํ ทิสฺวา ‘‘ตาต, มิคมคฺโค ปญฺญายติ, ตฺวํ ปฏิกฺกมิตฺวา ติฏฺฐาหิ, อหํ ปานียตฺถาย อาคตํ มิคํ วิชฺฌิสฺสามี’’ติ ธนุํ อาทาย มิคํ โอโลเกนฺโต เอกสฺมิํ รุกฺขมูเล อฏฺฐาสิฯ อเถโก มิโค สายนฺหสมเย ปานียํ ปาตุํ อาคโตฯ โส ตํ วิชฺฌิฯ มิโค ตตฺถ อปติตฺวา สรเวเคน ตชฺชิโต โลหิเตน ปคฺฆรนฺเตน ปลายิฯ ปิตาปุตฺตา นํ อนุพนฺธิตฺวา ปติตฏฺฐาเน มํสํ คเหตฺวา อรญฺญา นิกฺขมิตฺวา สูริยตฺถงฺคมนเวลาย ตํ นิคฺโรธํ ปตฺวา ‘‘อิทานิ อกาโล, น สกฺกา คนฺตุํ, อิเธว วสิสฺสามา’’ติ มํสํ เอกมนฺเต ฐเปตฺวา รุกฺขํ อารุยฺห วิฏปนฺตเร นิปชฺชิํสุฯ พฺราหฺมโณ ปจฺจูสสมเย ปพุชฺฌิตฺวา มิคสทฺทสวนาย โสตํ โอทหิฯ

ตสฺมิํ ขเณ นาคมาณวิกาโย อาคนฺตฺวา โพธิสตฺตสฺส ปุปฺผาสนํ ปญฺญาเปสุํฯ โส อหิสรีรํ อนฺตรธาเปตฺวา สพฺพาลงฺการปฏิมณฺฑิตํ ทิพฺพสรีรํ มาเปตฺวา สกฺกลีลาย ปุปฺผาสเน นิสีทิฯ นาคมาณวิกาปิ นํ คนฺธมาลาทีหิ ปูเชตฺวา ทิพฺพตูริยานิ วาเทตฺวา นจฺจคีตํ ปฏฺฐเปสุํฯ พฺราหฺมโณ ตํ สทฺทํ สุตฺวา ‘‘โก นุ โข เอส, ชานิสฺสามิ น’’นฺติ จินฺเตตฺวา ‘‘ปุตฺต, ปุตฺตา’’ติ วตฺวาปิ ปุตฺตํ ปโพเธตุํ อสกฺโกนฺโต ‘‘สยตุ เอส, กิลนฺโต ภวิสฺสติ, อหเมว คมิสฺสามี’’ติ รุกฺขา โอรุยฺห ตสฺส สนฺติกํ อคมาสิฯ นาคมาณวิกา ตํ ทิสฺวา สทฺธิํ ตูริเยหิ ภูมิยํ นิมุชฺชิตฺวา อตฺตโน นาคภวนเมว คตาฯ