เมนู

อนนฺโต อากาโสติ เอตฺถ ปญฺญตฺติมตฺตตฺตา นาสฺส อุปฺปาทนฺโต วา วยนฺโต วา ปญฺญายตีติ อนนฺโต, อนนฺตผรณวเสนาปิ อนนฺโตฯ น หิ โส โยคี เอกเทสวเสน ผรติ, สกลวเสเนว ผรติฯ อากาโสติ กสิณุคฺฆาฏิมากาโสฯ อากาสานญฺจายตนาทีนิ วุตฺตตฺถานิฯ อุปสมฺปชฺช วิหรตีติ ตํ ปตฺวา นิปฺผาเทตฺวา ตทนุรูเปน อิริยาปเถน วิหรติฯ ตเทว สมาปชฺชิตพฺพโต สมาปตฺติ

อากาสานญฺจายตนํ สมติกฺกมฺมาติ ปุพฺเพ วุตฺตนเยน ฌานมฺปิ อากาสานญฺจายตนํ อารมฺมณมฺปิฯ อารมฺมณมฺปิ หิ ปุพฺเพ วุตฺตนเยเนว อากาสานญฺจํ จ ตํ ปฐมสฺส อารุปฺปชฺฌานสฺส อารมฺมณตฺตา เทวานํ เทวายตนํ วิย อธิฏฺฐานฏฺเฐน อายตนญฺจาติ อากาสานญฺจายตนํ, ตถา อากาสานญฺจํ จ ตํ ตสฺส ฌานสฺส สญฺชาติเหตุตฺตา ‘‘กมฺโพชา อสฺสานํ อายตน’’นฺติอาทีนิ วิย สญฺชาติเทสฏฺเฐน อายตนญฺจาติปิ อากาสานญฺจายตนํฯ เอวเมตํ ฌานญฺจ อารมฺมณญฺจาติ อุภยมฺปิ อปฺปวตฺติกรเณน จ อมนสิกรเณน จ สมติกฺกมิตฺวาว ยสฺมา อิทํ วิญฺญาณญฺจายตนํ อุปสมฺปชฺช วิหาตพฺพํ, ตสฺมา อุภยมฺเปตเมกชฺฌํ กตฺวา ‘‘อากาสานญฺจายตนํ สมติกฺกมฺมา’’ติ อิทํ วุตฺตนฺติ เวทิตพฺพํฯ อนนฺตํ วิญฺญาณนฺติ ตํเยว ‘‘อนนฺโต อากาโส’’ติ ผริตฺวา ปวตฺตํ วิญฺญาณํ ‘‘อนนฺตํ วิญฺญาณ’’นฺติ มนสิกโรนฺโตติ วุตฺตํ โหติฯ มนสิการวเสน วา อนนฺตํฯ โส หิ ตํ อากาสารมฺมณํ วิญฺญาณํ อนวเสสโต มนสิกโรนฺโต อนนฺตํ มนสิ กโรติฯ

วิญฺญาณญฺจายตนํ สมติกฺกมฺมาติ เอตฺถาปิ จ ปุพฺเพ วุตฺตนเยเนว ฌานมฺปิ วิญฺญาณญฺจายตนํ อารมฺมณมฺปิฯ อารมฺมณมฺปิ หิ ปุพฺเพ วุตฺตนเยเนว วิญฺญาณญฺจํ จ ตํ ทุติยสฺส อารุปฺปชฺฌานสฺส อารมฺมณตฺตา อธิฏฺฐานฏฺเฐน อายตนญฺจาติ วิญฺญาณญฺจายตนํ, ตถา วิญฺญาณญฺจํ จ ตํ ตสฺเสว ฌานสฺส สญฺชาติเหตุตฺตา สญฺชาติเทสฏฺเฐน อายตนญฺจาติปิ วิญฺญาณญฺจายตนํฯ เอวเมตํ ฌานญฺจ อารมฺมณญฺจาติ อุภยมฺปิ อปฺปวตฺติกรเณน จ อมนสิกรเณน จ สมติกฺกมิตฺวาว ยสฺมา อิทํ อากิญฺจญฺญายตนํ อุปสมฺปชฺช วิหาตพฺพํ, ตสฺมา อุภยมฺเปตเมกชฺฌํ กตฺวา ‘‘วิญฺญาณญฺจายตนํ สมติกฺกมฺมา’’ติ อิทํ วุตฺตนฺติ เวทิตพฺพํฯ นตฺถิ กิญฺจีติ นตฺถิ นตฺถิ, สุญฺญํ สุญฺญํ, วิวิตฺตํ วิวิตฺตนฺติ เอวํ มนสิกโรนฺโตติ วุตฺตํ โหติฯ