เมนู

4. ปุคฺคลสุตฺตํ

[14] ‘‘สตฺติเม , ภิกฺขเว, ปุคฺคลา อาหุเนยฺยา ปาหุเนยฺยา ทกฺขิเณยฺยา อญฺชลิกรณียา อนุตฺตรํ ปุญฺญกฺเขตฺตํ โลกสฺสฯ กตเม สตฺต? อุภโตภาควิมุตฺโต, ปญฺญาวิมุตฺโต, กายสกฺขี, ทิฏฺฐิปฺปตฺโต [ทิฏฺฐปฺปตฺโต (ก.)], สทฺธาวิมุตฺโต, ธมฺมานุสารี, สทฺธานุสารีฯ อิเม โข, ภิกฺขเว, สตฺต ปุคฺคลา อาหุเนยฺยา ปาหุเนยฺยา ทกฺขิเณยฺยา อญฺชลิกรณียา อนุตฺตรํ ปุญฺญกฺเขตฺตํ โลกสฺสา’’ติฯ จตุตฺถํฯ

5. อุทกูปมาสุตฺตํ

[15] ‘‘สตฺติเม, ภิกฺขเว, อุทกูปมา ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมิํฯ กตเม สตฺต? [ปุ. ป. 203; กถา. 852] อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ปุคฺคโล สกิํ นิมุคฺโค นิมุคฺโคว โหติ; อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ปุคฺคโล อุมฺมุชฺชิตฺวา นิมุชฺชติ; อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ปุคฺคโล อุมฺมุชฺชิตฺวา ฐิโต โหติ; อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ปุคฺคโล อุมฺมุชฺชิตฺวา วิปสฺสติ วิโลเกติ; อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ปุคฺคโล อุมฺมุชฺชิตฺวา ปตรติ; อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ปุคฺคโล อุมฺมุชฺชิตฺวา ปติคาธปฺปตฺโต โหติ; อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ปุคฺคโล อุมฺมุชฺชิตฺวา ติณฺโณ โหติ ปารงฺคโต [ปารคโต (สี. สฺยา. กํ.)] ถเล ติฏฺฐติ พฺราหฺมโณฯ

‘‘กถญฺจ, ภิกฺขเว, ปุคฺคโล สกิํ นิมุคฺโค นิมุคฺโคว โหติ? อิธ ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ปุคฺคโล สมนฺนาคโต โหติ เอกนฺตกาฬเกหิ อกุสเลหิ ธมฺเมหิฯ เอวํ โข, ภิกฺขเว, ปุคฺคโล สกิํ นิมุคฺโค นิมุคฺโคว โหติฯ

‘‘กถญฺจ, ภิกฺขเว, ปุคฺคโล อุมฺมุชฺชิตฺวา นิมุชฺชติ? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ปุคฺคโล อุมฺมุชฺชติ สาธุ สทฺธา กุสเลสุ ธมฺเมสุ, สาธุ หิรี…เป.… สาธุ โอตฺตปฺปํ… สาธุ วีริยํ [วิริยํ (สี. สฺยา. กํ. ปี.)] … สาธุ ปญฺญา กุสเลสุ ธมฺเมสูติฯ ตสฺส สา สทฺธา เนว ติฏฺฐติ โน วฑฺฒติ หายติเยว, ตสฺส สา หิรี…เป.… ตสฺส ตํ โอตฺตปฺปํ… ตสฺส ตํ วีริยํ… ตสฺส สา ปญฺญา เนว ติฏฺฐติ โน วฑฺฒติ หายติเยวฯ เอวํ โข, ภิกฺขเว, ปุคฺคโล อุมฺมุชฺชิตฺวา นิมุชฺชติฯ

‘‘กถญฺจ , ภิกฺขเว, ปุคฺคโล อุมฺมุชฺชิตฺวา ฐิโต โหติ? อิธ , ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ปุคฺคโล อุมฺมุชฺชติ สาธุ สทฺธา กุสเลสุ ธมฺเมสุ, สาธุ หิรี…เป.… สาธุ โอตฺตปฺปํ… สาธุ วีริยํ… สาธุ ปญฺญา กุสเลสุ ธมฺเมสูติฯ ตสฺส สา สทฺธา เนว หายติ โน วฑฺฒติ ฐิตา โหติฯ ตสฺส สา หิรี…เป.… ตสฺส ตํ โอตฺตปฺปํ… ตสฺส ตํ วีริยํ… ตสฺส สา ปญฺญา เนว หายติ โน วฑฺฒติ ฐิตา โหติฯ เอวํ โข, ภิกฺขเว, ปุคฺคโล อุมฺมุชฺชิตฺวา ฐิโต โหติฯ

‘‘กถญฺจ, ภิกฺขเว, ปุคฺคโล อุมฺมุชฺชิตฺวา วิปสฺสติ วิโลเกติ? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ปุคฺคโล อุมฺมุชฺชติ สาธุ สทฺธา กุสเลสุ ธมฺเมสุ, สาธุ หิรี…เป.… สาธุ โอตฺตปฺปํ… สาธุ วีริยํ… สาธุ ปญฺญา กุสเลสุ ธมฺเมสูติฯ โส ติณฺณํ สํโยชนานํ ปริกฺขยา โสตาปนฺโน โหติ อวินิปาตธมฺโม นิยโต สมฺโพธิปรายโณฯ เอวํ โข, ภิกฺขเว, ปุคฺคโล อุมฺมุชฺชิตฺวา วิปสฺสติ วิโลเกติฯ

‘‘กถญฺจ, ภิกฺขเว, ปุคฺคโล อุมฺมุชฺชิตฺวา ปตรติ? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ปุคฺคโล อุมฺมุชฺชติ สาธุ สทฺธา กุสเลสุ ธมฺเมสุ, สาธุ หิรี…เป.… สาธุ โอตฺตปฺปํ… สาธุ วีริยํ… สาธุ ปญฺญา กุสเลสุ ธมฺเมสูติฯ โส ติณฺณํ สํโยชนานํ ปริกฺขยา ราคโทสโมหานํ ตนุตฺตา สกทาคามี โหติ, สกิเทว [สกิํเทว (ก.)] อิมํ โลกํ อาคนฺตฺวา ทุกฺขสฺสนฺตํ กโรติ [ทุกฺขสฺสนฺตกโร โหติ (ก.)]ฯ เอวํ โข, ภิกฺขเว, ปุคฺคโล อุมฺมุชฺชิตฺวา ปตรติฯ

‘‘กถญฺจ, ภิกฺขเว, ปุคฺคโล อุมฺมุชฺชิตฺวา ปติคาธปฺปตฺโต โหติ? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ปุคฺคโล อุมฺมุชฺชติ สาธุ สทฺธา กุสเลสุ ธมฺเมสุ, สาธุ หิรี…เป.… สาธุ โอตฺตปฺปํ… สาธุ วีริยํ… สาธุ ปญฺญา กุสเลสุ ธมฺเมสูติฯ โส ปญฺจนฺนํ โอรมฺภาคิยานํ สํโยชนานํ ปริกฺขยา โอปปาติโก โหติ ตตฺถ ปรินิพฺพายี อนาวตฺติธมฺโม ตสฺมา โลกาฯ เอวํ โข, ภิกฺขเว, ปุคฺคโล อุมฺมุชฺชิตฺวา ปติคาธปฺปตฺโต โหติฯ

‘‘กถญฺจ, ภิกฺขเว, ปุคฺคโล อุมฺมุชฺชิตฺวา ติณฺโณ โหติ ปารงฺคโต ถเล ติฏฺฐติ พฺราหฺมโณฯ

อิธ , ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ปุคฺคโล อุมฺมุชฺชติ สาธุ สทฺธา กุสเลสุ ธมฺเมสุ, สาธุ หิรี…เป.… สาธุ โอตฺตปฺปํ… สาธุ วีริยํ… สาธุ ปญฺญา กุสเลสุ ธมฺเมสูติฯ โส อาสวานํ ขยา อนาสวํ เจโตวิมุตฺติํ ปญฺญาวิมุตฺติํ ทิฏฺเฐว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรติฯ เอวํ โข, ภิกฺขเว, ปุคฺคโล อุมฺมุชฺชิตฺวา ติณฺโณ โหติ ปารงฺคโต ถเล ติฏฺฐติ พฺราหฺมโณฯ

‘‘อิเม โข, ภิกฺขเว, สตฺต อุทกูปมา ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมิ’’นฺติฯ ปญฺจมํฯ

6. อนิจฺจานุปสฺสีสุตฺตํ

[16] ‘‘สตฺติเม , ภิกฺขเว, ปุคฺคลา อาหุเนยฺยา ปาหุเนยฺยา ทกฺขิเณยฺยา อญฺชลิกรณียา อนุตฺตรํ ปุญฺญกฺเขตฺตํ โลกสฺสฯ กตเม สตฺต? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ปุคฺคโล สพฺพสงฺขาเรสุ อนิจฺจานุปสฺสี วิหรติ, อนิจฺจสญฺญี, อนิจฺจปฏิสํเวที สตตํ สมิตํ อพฺโพกิณฺณํ เจตสา อธิมุจฺจมาโน ปญฺญาย ปริโยคาหมาโนฯ โส อาสวานํ ขยา…เป.… สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรติฯ อยํ, ภิกฺขเว, ปฐโม ปุคฺคโล อาหุเนยฺโย ปาหุเนยฺโย ทกฺขิเณยฺโย อญฺชลิกรณีโย อนุตฺตรํ ปุญฺญกฺเขตฺตํ โลกสฺสฯ

‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล สพฺพสงฺขาเรสุ อนิจฺจานุปสฺสี วิหรติ, อนิจฺจสญฺญี, อนิจฺจปฏิสํเวที สตตํ สมิตํ อพฺโพกิณฺณํ เจตสา อธิมุจฺจมาโน ปญฺญาย ปริโยคาหมาโนฯ ตสฺส อปุพฺพํ อจริมํ อาสวปริยาทานญฺจ โหติ ชีวิตปริยาทานญฺจฯ อยํ, ภิกฺขเว, ทุติโย ปุคฺคโล อาหุเนยฺโย…เป.… อนุตฺตรํ ปุญฺญกฺเขตฺตํ โลกสฺสฯ

‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล สพฺพสงฺขาเรสุ อนิจฺจานุปสฺสี วิหรติ, อนิจฺจสญฺญี, อนิจฺจปฏิสํเวที สตตํ สมิตํ อพฺโพกิณฺณํ เจตสา อธิมุจฺจมาโน ปญฺญาย ปริโยคาหมาโนฯ โส ปญฺจนฺนํ โอรมฺภาคิยานํ สํโยชนานํ ปริกฺขยา อนฺตราปรินิพฺพายี โหติ…เป.… อุปหจฺจปรินิพฺพายี โหติ…เป.… อสงฺขารปรินิพฺพายี โหติ…เป.… สสงฺขารปรินิพฺพายี โหติ…เป.… อุทฺธํโสโต โหติ อกนิฏฺฐคามีฯ อยํ, ภิกฺขเว, สตฺตโม ปุคฺคโล อาหุเนยฺโย ปาหุเนยฺโย ทกฺขิเณยฺโย อญฺชลิกรณีโย อนุตฺตรํ ปุญฺญกฺเขตฺตํ โลกสฺสฯ อิเม โข, ภิกฺขเว, สตฺต ปุคฺคลา อาหุเนยฺยา ปาหุเนยฺยา ทกฺขิเณยฺยา อญฺชลิกรณียา อนุตฺตรํ ปุญฺญกฺเขตฺตํ โลกสฺสา’’ติฯ ฉฏฺฐํฯ