เมนู

‘‘จกฺกวตฺตี อหุํ ราชา, ชมฺพุมณฺฑสฺส [ชพฺมุทีปสฺส (สี.), ชมฺพุสณฺฑสฺส (สฺยา.)] อิสฺสโร;

มุทฺธาวสิตฺโต [มุทฺธาภิสิตฺโต (ก.)] ขตฺติโย, มนุสฺสาธิปตี อหุํฯ

‘‘อทณฺเฑน อสตฺเถน, วิเชยฺย ปถวิํ อิมํ;

อสาหเสน กมฺเมน [ธมฺเมน (สี. สฺยา.)], สเมน อนุสาสิ ตํฯ

‘‘ธมฺเมน รชฺชํ กาเรตฺวา, อสฺมิํ ปถวิมณฺฑเล;

มหทฺธเน มหาโภเค, อฑฺเฒ อชายิหํ กุเลฯ

‘‘สพฺพกาเมหิ สมฺปนฺเน [สมฺปุณฺเณ (ก.)], รตเนหิ จ สตฺตหิ;

พุทฺธา สงฺคาหกา โลเก, เตหิ เอตํ สุเทสิตํฯ

‘‘เอโส เหตุ มหนฺตสฺส, ปถพฺโย เม น วิปชฺชติ [เอส เหตุ มหนฺตสฺส, ปุถพฺโย เยน วุจฺจติ (สี. สฺยา.)];

ปหูตวิตฺตูปกรโณ, ราชา โหติ [โหมิ (สี. สฺยา.)] ปตาปวาฯ

‘‘อิทฺธิมา ยสวา โหติ [โหมิ (สี. สฺยา.)], ชมฺพุมณฺฑสฺส [ชมฺพุสณฺฑสฺส (สี. สฺยา.)] อิสฺสโร;

โก สุตฺวา นปฺปสีเทยฺย, อปิ กณฺหาภิชาติโยฯ

‘‘ตสฺมา หิ อตฺตกาเมน [อตฺถกาเมน (สฺยา. ก.)], มหตฺตมภิกงฺขตา;

สทฺธมฺโม ครุกาตพฺโพ, สรํ พุทฺธานสาสน’’นฺติฯ นวมํ;

10. ภริยาสุตฺตํ

[63] อถ โข ภควา ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย เยน อนาถปิณฺฑิกสฺส คหปติสฺส นิเวสนํ เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺญตฺเต อาสเน นิสีทิฯ เตน โข ปน สมเยน อนาถปิณฺฑิกสฺส คหปติสฺส นิเวสเน มนุสฺสา อุจฺจาสทฺทา มหาสทฺทา โหนฺติฯ อถ โข อนาถปิณฺฑิโก คหปติ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข อนาถปิณฺฑิกํ คหปติํ ภควา เอตทโวจ –

‘‘กิํ นุ เต, คหปติ, นิเวสเน มนุสฺสา อุจฺจาสทฺทา มหาสทฺทา เกวฏฺฏา มญฺเญ มจฺฉวิโลเป’’ติ? ‘‘อยํ, ภนฺเต, สุชาตา ฆรสุณฺหา อฑฺฒกุลา อานีตาฯ สา เนว สสฺสุํ อาทิยติ, น สสุรํ อาทิยติ, น สามิกํ อาทิยติ, ภควนฺตมฺปิ น สกฺกโรติ น ครุํ กโรติ น มาเนติ น ปูเชตี’’ติฯ

อถ โข ภควา สุชาตํ ฆรสุณฺหํ อามนฺเตสิ – ‘‘เอหิ, สุชาเต’’ติ! ‘‘เอวํ, ภนฺเต’’ติ โข สุชาตา ฆรสุณฺหา ภควโต ปฏิสฺสุตฺวา เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข สุชาตํ ฆรสุณฺหํ ภควา เอตทโวจ

‘‘สตฺต โข อิมา, สุชาเต, ปุริสสฺส ภริยาโยฯ กตมา สตฺต? วธกสมา, โจรีสมา, อยฺยสมา, มาตาสมา, ภคินีสมา, สขีสมา, ทาสีสมาฯ อิมา โข, สุชาเต, สตฺต ปุริสสฺส ภริยาโยฯ ตาสํ ตฺวํ กตมา’’ติ? ‘‘น โข อหํ [นาหํ (สฺยา.)], ภนฺเต, อิมสฺส ภควตา สํขิตฺเตน ภาสิตสฺส วิตฺถาเรน อตฺถํ อาชานามิฯ สาธุ เม, ภนฺเต, ภควา ตถา ธมฺมํ เทเสตุ ยถาหํ อิมสฺส ภควตา สํขิตฺเตน ภาสิตสฺส วิตฺถาเรน อตฺถํ ชาเนยฺย’’นฺติฯ ‘‘เตน หิ, สุชาเต, สุณาหิ, สาธุกํ มนสิ กโรหิ; ภาสิสฺสามี’’ติฯ ‘‘เอวํ, ภนฺเต’’ติ โข สุชาตา ฆรสุณฺหา ภควโต ปจฺจสฺโสสิฯ ภควา เอตทโวจ –

‘‘ปทุฏฺฐจิตฺตา อหิตานุกมฺปินี,

อญฺเญสุ รตฺตา อติมญฺญเต ปติํ;

ธเนน กีตสฺส วธาย อุสฺสุกา,

ยา เอวรูปา ปุริสสฺส ภริยา;

‘วธา จ ภริยา’ติ จ สา ปวุจฺจติฯ

‘‘ยํ อิตฺถิยา วินฺทติ สามิโก ธนํ,

สิปฺปํ วณิชฺชญฺจ กสิํ อธิฏฺฐหํ;

อปฺปมฺปิ ตสฺส อปหาตุมิจฺฉติ,

ยา เอวรูปา ปุริสสฺส ภริยา;

‘โจรี จ ภริยา’ติ จ สา ปวุจฺจติฯ

‘‘อกมฺมกามา อลสา มหคฺฆสา,

ผรุสา จ จณฺฑี ทุรุตฺตวาทินี;

อุฏฺฐายกานํ อภิภุยฺย วตฺตติ,

ยา เอวรูปา ปุริสสฺส ภริยา;

‘อยฺยา จ ภริยา’ติ จ สา ปวุจฺจติฯ

‘‘ยา สพฺพทา โหติ หิตานุกมฺปินี,

มาตาว ปุตฺตํ อนุรกฺขเต ปติํ;

ตโต ธนํ สมฺภตมสฺส รกฺขติ,

ยา เอวรูปา ปุริสสฺส ภริยา;

‘มาตา จ ภริยา’ติ จ สา ปวุจฺจติฯ

‘‘ยถาปิ เชฏฺฐา ภคินี กนิฏฺฐกา [กณิฏฺฐา (สี.), กนิฏฺฐา (สฺยา.)],

สคารวา โหติ สกมฺหิ สามิเก;

หิรีมนา ภตฺตุวสานุวตฺตินี,

ยา เอวรูปา ปุริสสฺส ภริยา;‘ภคินี จ ภริยา’ติ จ สา ปวุจฺจติฯ

‘‘ยาจีธ ทิสฺวาน ปติํ ปโมทติ,

สขี สขารํว จิรสฺสมาคตํ;

โกเลยฺยกา สีลวตี ปติพฺพตา,

ยา เอวรูปา ปุริสสฺส ภริยา;

‘สขี จ ภริยา’ติ จ สา ปวุจฺจติฯ

‘‘อกฺกุทฺธสนฺตา วธทณฺฑตชฺชิตา,

อทุฏฺฐจิตฺตา ปติโน ติติกฺขติ;

อกฺโกธนา ภตฺตุวสานุวตฺตินี,

ยา เอวรูปา ปุริสสฺส ภริยา;

‘ทาสี จ ภริยา’ติ จ สา ปวุจฺจติฯ

‘‘ยาจีธ ภริยา วธกาติ วุจฺจติ,

‘โจรี จ อยฺยา’ติ จ ยา ปวุจฺจติ;

ทุสฺสีลรูปา ผรุสา อนาทรา,

กายสฺส เภทา นิรยํ วชนฺติ ตาฯ

‘‘ยาจีธ มาตา ภคินี สขีติ จ,

‘ทาสี จ ภริยา’ติ จ สา ปวุจฺจติ;

สีเล ฐิตตฺตา จิรรตฺตสํวุตา,

กายสฺส เภทา สุคติํ วชนฺติ ตา’’ติฯ

‘‘อิมา โข, สุชาเต, สตฺต ปุริสสฺส ภริยาโยฯ ตาสํ ตฺวํ กตมา’’ติ? ‘‘อชฺชตคฺเค มํ, ภนฺเต, ภควา ทาสีสมํ สามิกสฺส ภริยํ ธาเรตู’’ติฯ ทสมํฯ

11. โกธนสุตฺตํ

[64] ‘‘สตฺติเม , ภิกฺขเว, ธมฺมา สปตฺตกนฺตา สปตฺตกรณา โกธนํ อาคจฺฉนฺติ อิตฺถิํ วา ปุริสํ วาฯ กตเม สตฺต? อิธ, ภิกฺขเว, สปตฺโต สปตฺตสฺส เอวํ อิจฺฉติ – ‘อโห วตายํ ทุพฺพณฺโณ อสฺสา’ติ! ตํ กิสฺส เหตุ? น, ภิกฺขเว, สปตฺโต สปตฺตสฺส วณฺณวตาย นนฺทติฯ โกธโนยํ [โกธนายํ (ก.)], ภิกฺขเว, ปุริสปุคฺคโล โกธาภิภูโต โกธปเรโต, กิญฺจาปิ โส โหติ สุนฺหาโต สุวิลิตฺโต กปฺปิตเกสมสฺสุ โอทาตวตฺถวสโน [โอทาตวสโน (ก.)]; อถ โข โส ทุพฺพณฺโณว โหติ โกธาภิภูโตฯ อยํ, ภิกฺขเว, ปฐโม ธมฺโม สปตฺตกนฺโต สปตฺตกรโณ โกธนํ อาคจฺฉติ อิตฺถิํ วา ปุริสํ วาฯ

‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, สปตฺโต สปตฺตสฺส เอวํ อิจฺฉติ – ‘อโห วตายํ ทุกฺขํ สเยยฺยา’ติ! ตํ กิสฺส เหตุ? น, ภิกฺขเว, สปตฺโต สปตฺตสฺส สุขเสยฺยาย นนฺทติฯ โกธโนยํ, ภิกฺขเว, ปุริสปุคฺคโล โกธาภิภูโต โกธปเรโต, กิญฺจาปิ โส ปลฺลงฺเก เสติ โคนกตฺถเต ปฏลิกตฺถเต กทลิมิคปวรปจฺจตฺถรเณ สอุตฺตรจฺฉเท อุภโตโลหิตกูปธาเน; อถ โข โส ทุกฺขญฺเญว เสติ โกธาภิภูโตฯ อยํ, ภิกฺขเว, ทุติโย ธมฺโม สปตฺตกนฺโต สปตฺตกรโณ โกธนํ อาคจฺฉติ อิตฺถิํ วา ปุริสํ วาฯ

‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, สปตฺโต สปตฺตสฺส เอวํ อิจฺฉติ – ‘อโห วตายํ น ปจุรตฺโถ อสฺสา’ติ! ตํ กิสฺส เหตุ? น, ภิกฺขเว, สปตฺโต สปตฺตสฺส ปจุรตฺถตาย นนฺทติ