1. ภูตคามสิกฺขาปทํ

[89] เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา อาฬวิยํ วิหรติ อคฺคาฬเว เจติเยฯ เตน โข ปน สมเยน อาฬวกา ภิกฺขู นวกมฺมํ กโรนฺตา รุกฺขํ ฉินฺทนฺติปิ เฉทาเปนฺติปิฯ อญฺญตโรปิ อาฬวโก ภิกฺขุ รุกฺขํ ฉินฺทติฯ ตสฺมิํ รุกฺเข อธิวตฺถา เทวตา ตํ ภิกฺขุํ เอตทโวจ – ‘‘มา, ภนฺเต, อตฺตโน ภวนํ กตฺตุกาโม มยฺหํ ภวนํ ฉินฺที’’ติฯ โส ภิกฺขุ อนาทิยนฺโต ฉินฺทิ เยว, ตสฺสา จ เทวตาย ทารกสฺส พาหุํ อาโกเฏสิฯ อถ โข ตสฺสา เทวตาย เอตทโหสิ – ‘‘ยํนฺนูนาหํ อิมํ ภิกฺขุํ อิเธว ชีวิตา โวโรเปยฺย’’นฺติฯ อถ โข ตสฺสา เทวตาย เอตทโหสิ – ‘‘น โข เมตํ ปติรูปํ ยาหํ อิมํ ภิกฺขุํ อิเธว ชีวิตา โวโรเปยฺยํฯ ยนฺนูนาหํ ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจยฺย’’นฺติฯ อถ โข สา เทวตา เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสิฯ ‘‘สาธุ สาธุ เทวเต! สาธุ โข ตฺวํ, เทวเต, ตํ ภิกฺขุํ ชีวิตา น โวโรเปสิฯ สจชฺช ตฺวํ, เทวเต, ตํ ภิกฺขุํ ชีวิตา โวโรเปยฺยาสิ, พหุญฺจ ตฺวํ, เทวเต, อปุญฺญํ ปสเวยฺยาสิฯ คจฺฉ ตฺวํ, เทวเต, อมุกสฺมิํ โอกาเส รุกฺโข วิวิตฺโต ตสฺมิํ อุปคจฺฉา’’ติฯ มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถญฺหิ นาม สมณา สกฺยปุตฺติยา รุกฺขํ ฉินฺทิสฺสนฺติปิ เฉทาเปสฺสนฺติปิ เอกินฺทฺริยํ สมณา สกฺยปุตฺติยา ชีวํ วิเหเฐสฺสนฺตี’’ติ!

อสฺโสสุํ โข ภิกฺขู เตสํ มนุสฺสานํ อุชฺฌายนฺตานํ ขิยฺยนฺตานํ วิปาเจนฺตานํฯ เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา…เป.… เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถญฺหิ นาม อาฬวกา ภิกฺขู รุกฺขํ ฉินฺทิสฺสนฺติปิ เฉทาเปสฺสนฺติปี’’ติ…เป.… ‘‘สจฺจํ กิร ตุมฺเห, ภิกฺขเว, รุกฺขํ ฉินฺทถาปิ เฉทาเปถาปี’’ติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติฯ

วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป.… กถญฺหิ นาม ตุมฺเห, โมฆปุริสา, รุกฺขํ ฉินฺทิสฺสถาปิ, เฉทาเปสฺสถาปิ! ชีวสญฺญิโน หิ, โมฆปุริสา, มนุสฺสา รุกฺขสฺมิํ, เนตํ โมฆปุริสา อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป.… เอวญฺจ ปน, ภิกฺขเว, อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิเสยฺยาถ –

[90] ‘‘ภูตคามปาตพฺยตาย ปาจิตฺติย’’นฺติฯ

[91] ภูตคาโม นาม ปญฺจ พีชชาตานิ – มูลพีชํ, ขนฺธพีชํ, ผฬุพีชํ, อคฺคพีชํ, พีชพีชเมว [พีชพีชญฺเจว (อิติปิ)] ปญฺจมํฯ

มูลพีชํ นาม – หลิทฺทิ, สิงฺคิเวรํ, วจา, วจตฺตํ, อติวิสา, กฏุกโรหิณี, อุสีรํ, ภทฺทมูตฺตกํ, ยานิ วา ปนญฺญานิปิ อตฺถิ มูเล ชายนฺติ, มูเล สญฺชายนฺติ, เอตํ มูลพีชํ นามฯ

ขนฺธพีชํ นาม – อสฺสตฺโถ, นิคฺโรโธ, ปิลกฺโข, อุทุมฺพโร, กจฺฉโก, กปิตฺถโน, ยานิ วา ปนญฺญานิปิ อตฺถิ ขนฺเธ ชายนฺติ, ขนฺเธ สญฺชายนฺติ, เอตํ ขนฺธพีชํ นามฯ

ผฬุพีชํ นาม – อุจฺฉุ, เวฬุ, นโฬ, ยานิ วา ปนญฺญานิปิ อตฺถิ ปพฺเพ ชายนฺติ, ปพฺเพ สญฺชายนฺติ, เอตํ ผฬุพีชํ นามฯ

อคฺคพีชํ นาม – อชฺชุกํ, ผณิชฺชกํ, หิริเวรํ, ยานิ วา ปนญฺญานิปิ อตฺถิ อคฺเค ชายนฺติ, อคฺเค สญฺชายนฺติ, เอตํ อคฺคพีชํ นามฯ

พีชพีชํ นาม – ปุพฺพณฺณํ, อปรณฺณํ, ยานิ วา ปนญฺญานิปิ อตฺถิ พีเช ชายนฺติ, พีเช สญฺชายนฺติ, เอตํ พีชพีชํ นามฯ

[92] พีเช พีชสญฺญี ฉินฺทติ วา เฉทาเปติ วา, ภินฺทติ วา เภทาเปติ วา, ปจติ วา ปจาเปติ วา, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺสฯ พีเช เวมติโก ฉินฺทติ วา เฉทาเปติ วา, ภินฺทติ วา เภทาเปติ วา, ปจติ วา ปจาเปติ วา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสฯ พีเช อพีชสญฺญี ฉินฺทติ วา เฉทาเปติ วา, ภินฺทติ วา เภทาเปติ วา, ปจติ วา ปจาเปติ วา, อนาปตฺติฯ อพีเช พีชสญฺญี อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสฯ อพีเช เวมติโก, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสฯ อพีเช อพีชสญฺญี, อนาปตฺติฯ

[93] อนาปตฺติ – ‘‘อิมํ ชาน, อิมํ เทหิ, อิมํ อาหร, อิมินา อตฺโถ, อิมํ กปฺปิยํ กโรหี’’ติ ภณติ, อสญฺจิจฺจ, อสฺสติยา, อชานนฺตสฺส, อุมฺมตฺตกสฺส, อาทิกมฺมิกสฺสาติฯ

ภูตคามสิกฺขาปทํ นิฏฺฐิตํ ปฐมํฯ

2. อญฺญวาทกสิกฺขาปทํ

[94] เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา โกสมฺพิยํ วิหรติ โฆสิตาราเมฯ เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา ฉนฺโน อนาจารํ อาจริตฺวา สงฺฆมชฺเฌ อาปตฺติยา อนุยุญฺชียมาโน อญฺเญนญฺญํ ปฏิจรติ – ‘‘โก อาปนฺโน, กิํ อาปนฺโน, กิสฺมิํ อาปนฺโน, กถํ อาปนฺโน, กํ ภณถ, กิํ ภณถา’’ติ? เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา…เป.… เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถญฺหิ นาม อายสฺมา ฉนฺโน สงฺฆมชฺเฌ อาปตฺติยา อนุยุญฺชียมาโน อญฺเญนญฺญํ ปฏิจริสฺสติ – โก อาปนฺโน, กิํ อาปนฺโน, กิสฺมิํ อาปนฺโน, กถํ อาปนฺโน, กํ ภณถ, กิํ ภณถา’’ติ…เป.… สจฺจํ กิร ตฺวํ, ฉนฺน, สงฺฆมชฺเฌ อาปตฺติยา อนุยุญฺชียมาโน อญฺเญนญฺญํ ปฏิจรสิ – โก อาปนฺโน, กิํ อาปนฺโน, กิสฺมิํ อาปนฺโน, กถํ อาปนฺโน, กํ ภณถ, กิํ ภณถาติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติฯ วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป.… กถญฺหิ นาม ตฺวํ, โมฆปุริส, สงฺฆมชฺเฌ อาปตฺติยา อนุยุญฺชียมาโน อญฺเญนญฺญํ ปฏิจริสฺสสิ – โก อาปนฺโน, กิํ อาปนฺโน, กิสฺมิํ อาปนฺโน, กถํ อาปนฺโน, กํ ภณถ, กิํ ภณถาติ! เนตํ, โมฆปุริส, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป.… วิครหิตฺวา…เป.… ธมฺมิํ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘เตน หิ, ภิกฺขเว, สงฺโฆ ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน อญฺญวาทกํ โรเปตุฯ เอวญฺจ ปน, ภิกฺขเว , โรเปตพฺพํฯ พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ ญาเปตพฺโพ –

[95] ‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆฯ อยํ ฉนฺโน ภิกฺขุ สงฺฆมชฺเฌ อาปตฺติยา อนุยุญฺชียมาโน อญฺเญนญฺญํ ปฏิจรติฯ ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน อญฺญวาทกํ โรเปยฺยฯ เอสา ญตฺติฯ

‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆฯ อยํ ฉนฺโน ภิกฺขุ สงฺฆมชฺเฌ อาปตฺติยา อนุยุญฺชียมาโน อญฺเญนญฺญํ ปฏิจรติฯ สงฺโฆ ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน อญฺญวาทกํ โรเปติฯ ยสฺสายสฺมโต ขมติ ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน อญฺญวาทกสฺส โรปนา, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺยฯ

‘‘โรปิตํ สงฺเฆน ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน อญฺญวาทกํฯ ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติฯ

อถ โข ภควา อายสฺมนฺตํ ฉนฺนํ อเนกปริยาเยน วิครหิตฺวา ทุพฺภรตาย…เป.… เอวญฺจ ปน, ภิกฺขเว, อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิเสยฺยาถ –

‘‘อญฺญวาทเก ปาจิตฺติย’’นฺติฯ

เอวญฺจิทํ ภควตา ภิกฺขูนํ สิกฺขาปทํ ปญฺญตฺตํ โหติฯ

[96] เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา ฉนฺโน สงฺฆมชฺเฌ อาปตฺติยา อนุยุญฺชียมาโน ‘‘อญฺเญนญฺญํ ปฏิจรนฺโต – ‘‘อาปตฺติํ อาปชฺชิสฺสามี’’ติ ตุณฺหีภูโต สงฺฆํ วิเหเสติฯ เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา…เป.… เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถญฺหิ นาม อายสฺมา ฉนฺโน สงฺฆมชฺเฌ อาปตฺติยา อนุยุญฺชียมาโน ตุณฺหีภูโต สงฺฆํ วิเหเสสฺสตี’’ติ…เป.… สจฺจํ กิร ตฺวํ, ฉนฺน, สงฺฆมชฺเฌ อาปตฺติยา อนุยุญฺชียมาโน ตุณฺหีภูโต สงฺฆํ วิเหเสสีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติฯ วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป.… กถญฺหิ นาม ตฺวํ, โมฆปุริส, สงฺฆมชฺเฌ อาปตฺติยา อนุยุญฺชียมาโน ตุณฺหีภูโต สงฺฆํ วิเหเสสฺสสิ! เนตํ, โมฆปุริส, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป.… วิครหิตฺวา…เป.… ธมฺมิํ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘เตน หิ, ภิกฺขเว, สงฺโฆ ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน วิเหสกํ โรเปตุฯ เอวญฺจ ปน, ภิกฺขเว, โรเปตพฺพํฯ พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ ญาเปตพฺโพ –

[97] ‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆฯ อยํ ฉนฺโน ภิกฺขุ สงฺฆมชฺเฌ อาปตฺติยา อนุยุญฺชียมาโน ตุณฺหีภูโต สงฺฆํ วิเหเสติฯ ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน วิเหสกํ โรเปยฺยฯ เอสา ญตฺติฯ

‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆฯ อยํ ฉนฺโน ภิกฺขุ สงฺฆมชฺเฌ อาปตฺติยา อนุยุญฺชียมาโน ตุณฺหีภูโต สงฺฆํ วิเหเสติฯ สงฺโฆ ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน วิเหสกํ โรเปติฯ ยสฺสายสฺมาโต ขมติ ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน วิเหสกสฺส โรปนา, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺยฯ

‘‘โรปิตํ สงฺเฆน ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน วิเหสกํฯ ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติฯ

[98] ‘‘อญฺญวาทเก วิเหสเก ปาจิตฺติย’’นฺติฯ

[99] อญฺญวาทโก นาม สงฺฆมชฺเฌ วตฺถุสฺมิํ วา อาปตฺติยา วา อนุยุญฺชียมาโน ตํ น กเถตุกาโม ตํ น อุคฺฆาเฏตุกาโม อญฺเญนญฺญํ ปฏิจรติ – ‘‘โก อาปนฺโน, กิํ อาปนฺโน, กิสฺมิํ อาปนฺโน, กถํ อาปนฺโน, กํ ภณถ, กิํ ภณถา’’ติฯ เอโส อญฺญวาทโก นามฯ

วิเหสโก นาม สงฺฆมชฺเฌ วตฺถุสฺมิํ วา อาปตฺติยา วา อนุยุญฺชียมาโน ตํ น กเถตุกาโม ตํ น อุคฺฆาเฏตุกาโม ตุณฺหีภูโต สงฺฆํ วิเหเสติฯ เอโส วิเหสโก นามฯ

[100] อาโรปิเต อญฺญวาทเก สงฺฆมชฺเฌ วตฺถุสฺมิํ วา อาปตฺติยา วา อนุยุญฺชียมาโน ตํ น กเถตุกาโม ตํ น อุคฺฆาเฏตุกาโม อญฺเญนญฺญํ ปฏิจรติ – ‘‘โก อาปนฺโน, กิํ อาปนฺโน, กิสฺมิํ อาปนฺโน, กถํ อาปนฺโน, กํ ภณถ, กิํ ภณถา’’ติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสฯ อาโรปิเต วิเหสเก สงฺฆมชฺเฌ วตฺถุสฺมิํ วา อาปตฺติยา วา อนุยุญฺชียมาโน ตํ น กเถตุกาโม ตํ น อุคฺฆาเฏตุกาโม ตุณฺหีภูโต สงฺฆํ วิเหเสติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสฯ โรปิเต อญฺญวาทเก สงฺฆมชฺเฌ วตฺถุสฺมิํ วา อาปตฺติยา วา อนุยุญฺชียมาโน ตํ น กเถตุกาโม ตํ น อุคฺฆาเฏตุกาโม อญฺเญนญฺญํ ปฏิจรติ – ‘‘โก อาปนฺโน, กิํ อาปนฺโน, กิสฺมิํ อาปนฺโน, กถํ อาปนฺโน, กํ ภณถ, กิํ ภณถา’’ติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺส ฯ โรปิเต วิเหสเก สงฺฆมชฺเฌ วตฺถุสฺมิํ วา อาปตฺติยา วา อนุยุญฺชียมาโน ตํ น กเถตุกาโม ตํ น อุคฺฆาเฏตุกาโม ตุณฺหีภูโต สงฺฆํ วิเหเสติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺสฯ

[101] ธมฺมกมฺเม ธมฺมกมฺมสญฺญี อญฺญวาทเก วิเหสเก, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺสฯ ธมฺมกมฺเม เวมติโก อญฺญวาทเก วิเหสเก, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺสฯ ธมฺมกมฺเม อธมฺมกมฺมสญฺญี อญฺญวาทเก วิเหสเก, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺสฯ อธมฺมกมฺเม ธมฺมกมฺมสญฺญี, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสฯ อธมฺมกมฺเม เวมติโก, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสฯ อธมฺมกมฺเม อธมฺมกมฺมสญฺญี, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสฯ

[102] อนาปตฺติ อชานนฺโต ปุจฺฉติ, คิลาโน วา น กเถติ; ‘‘สงฺฆสฺส ภณฺฑนํ วา กลโห วา วิคฺคโห วา วิวาโท วา ภวิสฺสตี’’ติ น กเถติ; ‘‘สงฺฆเภโท วา สงฺฆราชิ วา ภวิสฺสตี’’ติ น กเถติ; ‘‘อธมฺเมน วา วคฺเคน วา นกมฺมารหสฺส วา กมฺมํ กริสฺสตี’’ติ น กเถติ; อุมฺมตฺตกสฺส, อาทิกมฺมิกสฺสาติฯ

อญฺญวาทกสิกฺขาปทํ นิฏฺฐิตํ ทุติยํฯ

3. อุชฺฌาปนกสิกฺขาปทํ

[103] เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา ราชคเห วิหรติ เวฬุวเน กลนฺทกนิวาเปฯ เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา ทพฺโพ มลฺลปุตฺโต สงฺฆสฺส เสนาสนญฺจ ปญฺญเปติ ภตฺตานิ จ อุทฺทิสติฯ เตน โข ปน สมเยน เมตฺติยภูมชกา [เมตฺติยภูมฺมชกา (สี. สฺยา.)] ภิกฺขู นวกา เจว โหนฺติ อปฺปปุญฺญา จ ฯ ยานิ สงฺฆสฺส ลามกานิ เสนาสนานิ ตานิ เตสํ ปาปุณนฺติ ลามกานิ จ ภตฺตานิฯ เต อายสฺมนฺตํ ทพฺพํ มลฺลปุตฺตํ ภิกฺขู อุชฺฌาเปนฺติ – ‘‘ฉนฺทาย ทพฺโพ มลฺลปุตฺโต เสนาสนํ ปญฺญเปติ, ฉนฺทาย จ ภตฺตานิ อุทฺทิสตี’’ติฯ เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา…เป.… เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถญฺหิ นาม เมตฺติยภูมชกา ภิกฺขู อายสฺมนฺตํ ทพฺพํ มลฺลปุตฺตํ ภิกฺขู อุชฺฌาเปสฺสนฺตี’’ติ…เป.… ‘‘สจฺจํ กิร ตุมฺเห, ภิกฺขเว, ทพฺพํ มลฺลปุตฺตํ ภิกฺขู อุชฺฌาเปถา’’ติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติฯ วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป.… กถญฺหิ นาม ตุมฺเห, โมฆปุริสา, ทพฺพํ มลฺลปุตฺตํ ภิกฺขู อุชฺฌาเปสฺสถ! เนตํ, โมฆปุริสา, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป.… เอวญฺจ ปน, ภิกฺขเว, อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิเสยฺยาถ –

‘‘อุชฺฌาปนเก ปาจิตฺติย’’นฺติฯ

เอวญฺจิทํ ภควตา ภิกฺขูนํ สิกฺขาปทํ ปญฺญตฺตํ โหติฯ

[104] เตน โข ปน สมเยน เมตฺติยภูมชกา ภิกฺขู – ‘‘ภควตา อุชฺฌาปนกํ ปฏิกฺขิตฺต’’นฺติ, ‘‘เอตฺตาวตา ภิกฺขู โสสฺสนฺตี’’ติ [วิเหสิสฺสนฺตีติ (อิติปิ)] ภิกฺขูนํ สามนฺตา อายสฺมนฺตํ ทพฺพํ มลฺลปุตฺตํ ขิยฺยนฺติ – ‘‘ฉนฺทาย ทพฺโพ มลฺลปุตฺโต เสนาสนํ ปญฺญเปติ, ฉนฺทาย จ ภตฺตานิ อุทฺทิสตี’’ติฯ เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา…เป.… เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถญฺหิ นาม เมตฺติยภูมชกา ภิกฺขู อายสฺมนฺตํ ทพฺพํ มลฺลปุตฺตํ ขิยฺยิสฺสนฺตี’’ติ…เป.… ‘‘สจฺจํ กิร ตุมฺเห, ภิกฺขเว, ทพฺพํ มลฺลปุตฺตํ ขิยฺยถา’’ติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติฯ วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป.… กถญฺหิ นาม ตุมฺเห, โมฆปุริสา, ทพฺพํ มลฺลปุตฺตํ ขิยฺยิสฺสถ! เนตํ, โมฆปุริสา, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป.… เอวญฺจ ปน, ภิกฺขเว, อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิเสยฺยาถ –

[105] ‘‘อุชฺฌาปนเก ขิยฺยนเก ปาจิตฺติย’’นฺติฯ

[106] อุชฺฌาปนกํ นาม อุปสมฺปนฺนํ สงฺเฆน สมฺมตํ เสนาสนปญฺญาปกํ วา ภตฺตุทฺเทสกํ วา ยาคุภาชกํ วา ผลภาชกํ วา ขชฺชภาชกํ วา อปฺปมตฺตกวิสฺสชฺชกํ วา อวณฺณํ กตฺตุกาโม, อยสํ กตฺตุกาโม, มงฺกุกตฺตุกาโม, อุปสมฺปนฺนํ อุชฺฌาเปติ วา ขิยฺยติ วา, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺสฯ ธมฺมกมฺเม ธมฺมกมฺมสญฺญี อุชฺฌาปนเก ขิยฺยนเก อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺสฯ ธมฺมกมฺเม เวมติโก อุชฺฌาปนเก ขิยฺยนเก อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺสฯ ธมฺมกมฺเม อธมฺมกมฺมสญฺญี อุชฺฌาปนเก ขิยฺยนเก อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺสฯ

อนุปสมฺปนฺนํ อุชฺฌาเปติ วา ขิยฺยติ วา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสฯ อุปสมฺปนฺนํ สงฺเฆน อสมฺมตํ เสนาสนปญฺญาปกํ วา ภตฺตุทฺเทสกํ วา ยาคุภาชกํ วา ผลภาชกํ วา ขชฺชภาชกํ วา อปฺปมตฺตกวิสฺสชฺชกํ วา อวณฺณํ กตฺตุกาโม, อยสํ กตฺตุกาโม, มงฺกุกตฺตุกาโม, อุปสมฺปนฺนํ วา อนุปสมฺปนฺนํ วา อุชฺฌาเปติ วา ขิยฺยติ วา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสฯ อนุปสมฺปนฺนํ สงฺเฆน สมฺมตํ วา อสมฺมตํ วา เสนาสนปญฺญาปกํ วา ภตฺตุทฺเทสกํ วา ยาคุภาชกํ วา ผลภาชกํ วา ขชฺชภาชกํ วา อปฺปมตฺตกวิสฺสชฺชกํ วา อวณฺณํ กตฺตุกาโม, อยสํ กตฺตุกาโม, มงฺกุกตฺตุกาโม, อุปสมฺปนฺนํ วา อนุปสมฺปนฺนํ วา อุชฺฌาเปติ วา ขิยฺยติ วา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสฯ อธมฺมกมฺเม ธมฺมกมฺมสญฺญี, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสฯ อธมฺมกมฺเม เวมติโก, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสฯ อธมฺมกมฺเม อธมฺมกมฺมสญฺญี อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสฯ

[107] อนาปตฺติ ปกติยา ฉนฺทา โทสา โมหา ภยา กโรนฺตํ อุชฺฌาเปติ วา ขิยฺยติ วา, อุมฺมตฺตกสฺส, อาทิกมฺมิกสฺสาติฯ

อุชฺฌาปนกสิกฺขาปทํ นิฏฺฐิตํ ตติยํฯ

4. ปฐมเสนาสนสิกฺขาปทํ

[108] เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเมฯ เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู เหมนฺติเก กาเล อชฺโฌกาเส เสนาสนํ ปญฺญเปตฺวา กายํ โอตาเปนฺตา กาเล อาโรจิเต ตํ ปกฺกมนฺตา เนว อุทฺธริํสุ น อุทฺธราเปสุํ, อนาปุจฺฉา ปกฺกมิํสุฯ เสนาสนํ โอวฏฺฐํ โหติฯ เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา…เป.… เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถํ หิ นาม ภิกฺขู อชฺโฌกาเส เสนาสนํ ปญฺญเปตฺวา ตํ ปกฺกมนฺตา เนว อุทฺธริสฺสนฺติ น อุทฺธราเปสฺสนฺติ, อนาปุจฺฉา ปกฺกมิสฺสนฺติ, เสนาสนํ โอวฏฺฐ’’นฺติ! อถ โข เต ภิกฺขู เต อเนกปริยาเยน วิครหิตฺวา ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ…เป.… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ภิกฺขู อชฺโฌกาเส…เป.… เอวญฺจ ปน, ภิกฺขเว, อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิเสยฺยาถ –

[109] ‘‘โย ปน ภิกฺขุ สงฺฆิกํ มญฺจํ วา ปีฐํ วา ภิสิํ วา โกจฺฉํ วา อชฺโฌกาเส สนฺถริตฺวา วา สนฺถราเปตฺวา วา ตํ ปกฺกมนฺโต เนว อุทฺธเรยฺย น อุทฺธราเปยฺย, อนาปุจฺฉํ วา คจฺเฉยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติฯ

เอวญฺจิทํ ภควตา ภิกฺขูนํ สิกฺขาปทํ ปญฺญตฺตํ โหติฯ

[110] เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู อชฺโฌกาเส วสิตฺวา กาลสฺเสว เสนาสนํ อภิหรนฺติฯ อทฺทสา โข ภควา เต ภิกฺขู กาลสฺเสว เสนาสนํ อภิหรนฺเตฯ ทิสฺวาน เอตสฺมิํ นิทาเน เอตสฺมิํ ปกรเณ ธมฺมิํ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อฏฺฐ มาเส อวสฺสิกสงฺเกเต [วสิตุํ อวสฺสิกสํเกเต (อิติปิ)] มณฺฑเป วา รุกฺขมูเล วา ยตฺถ กากา วา กุลลา วา น อูหทนฺติ ตตฺถ เสนาสนํ นิกฺขิปิตุ’’นฺติฯ

[111] โย ปนาติ โย ยาทิโส…เป.… ภิกฺขูติ…เป.… อยํ อิมสฺมิํ อตฺเถ อธิปฺเปโต ภิกฺขูติฯ

สงฺฆิกํ นาม สงฺฆสฺส ทินฺนํ โหติ ปริจฺจตฺตํฯ

มญฺโจ นาม จตฺตาโร มญฺจา – มสารโก, พุนฺทิกาพทฺโธ, กุฬีรปาทโก, อาหจฺจปาทโกฯ