อถ โข อายสฺมโต สุทินฺนสฺส ปุราณทุติยิกา ตสฺส คพฺภสฺส ปริปากมนฺวาย ปุตฺตํ วิชายิฯ อถ โข อายสฺมโต สุทินฺนสฺส สหายกา ตสฺส ทารกสฺส ‘พีชโก’ติ นามํ อกํสุฯ อายสฺมโต สุทินฺนสฺส ปุราณทุติยิกาย พีชกมาตาติ นามํ อกํสุฯ อายสฺมโต สุทินฺนสฺส พีชกปิตาติ นามํ อกํสุฯ เต อปเรน สมเยน อุโภ อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชิตฺวา อรหตฺตํ สจฺฉากํสุฯ

[37] อถ โข อายสฺมโต สุทินฺนสฺส อหุเทว กุกฺกุจฺจํ, อหุ วิปฺปฏิสาโร – ‘‘อลาภา วต เม, น วต เม ลาภา! ทุลฺลทฺธํ วต เม, น วต เม สุลทฺธํ! โยหํ เอวํ สฺวากฺขาเต ธมฺมวินเย ปพฺพชิตฺวา นาสกฺขิํ ยาวชีวํ ปริปุณฺณํ ปริสุทฺธํ พฺรหฺมจริยํ จริตุ’’นฺติฯ โส เตเนว กุกฺกุจฺเจน เตน วิปฺปฏิสาเรน กิโส อโหสิ ลูโข ทุพฺพณฺโณ อุปฺปณฺฑุปฺปณฺฑุกชาโต ธมนิสนฺถตคตฺโต อนฺโตมโน ลีนมโน ทุกฺขี ทุมฺมโน วิปฺปฏิสารี ปชฺฌายิฯ

[38] อถ โข อายสฺมโต สุทินฺนสฺส สหายกา ภิกฺขู อายสฺมนฺตํ สุทินฺนํ เอตทโวจุํ – ‘‘ปุพฺเพ โข ตฺวํ, อาวุโส สุทินฺน, วณฺณวา อโหสิ ปีณินฺทฺริโย ปสนฺนมุขวณฺโณ วิปฺปสนฺนฉวิวณฺโณ; โส ทานิ ตฺวํ เอตรหิ กิโส ลูโข ทุพฺพณฺโณ อุปฺปณฺฑุปฺปณฺฑุกชาโต ธมนิสนฺถตคตฺโต อนฺโตมโน ลีนมโน ทุกฺขี ทุมฺมโน วิปฺปฏิสารี ปชฺฌายสิฯ กจฺจิ โน ตฺวํ, อาวุโส สุทินฺน, อนภิรโต พฺรหฺมจริยํ จรสี’’ติ? ‘‘น โข อหํ, อาวุโส, อนภิรโต พฺรหฺมจริยํ จรามิฯ อตฺถิ เม ปาปกมฺมํ กตํ; ปุราณทุติยิกาย เมถุโน ธมฺโม ปฏิเสวิโต; ตสฺส มยฺหํ, อาวุโส, อหุเทว กุกฺกุจฺจํ อหุ วิปฺปฏิสาโร – ‘อลาภา วต เม, น วต เม ลาภา; ทุลฺลทฺธํ วต เม, น วต เม สุลทฺธํ; โยหํ เอวํ สฺวากฺขาเต ธมฺมวินเย ปพฺพชิตฺวา นาสกฺขิํ ยาวชีวํ ปริปุณฺณํ ปริสุทฺธํ พฺรหฺมจริยํ จริตุ’’นฺติฯ ‘‘อลญฺหิ เต, อาวุโส สุทินฺน, กุกฺกุจฺจาย อลํ วิปฺปฏิสาราย ยํ ตฺวํ เอวํ สฺวากฺขาเต ธมฺมวินเย ปพฺพชิตฺวา น สกฺขิสฺสสิ ยาวชีวํ ปริปุณฺณํ ปริสุทฺธํ พฺรหฺมจริยํ จริตุํฯ นนุ, อาวุโส, ภควตา อเนกปริยาเยน วิราคาย ธมฺโม เทสิโต, โน สราคาย; วิสํโยคาย ธมฺโม เทสิโต, โน สํโยคาย; อนุปาทานาย ธมฺโม เทสิโต, โน สอุปาทานายฯ

ตตฺถ นาม ตฺวํ, อาวุโส, ภควตา วิราคาย ธมฺเม เทสิเต สราคาย เจเตสฺสสิ, วิสํโยคาย ธมฺเม เทสิเต สํโยคาย เจเตสฺสสิ, อนุปาทานาย ธมฺเม เทสิเต สอุปาทานาย เจเตสฺสสิ! นนุ, อาวุโส, ภควตา อเนกปริยาเยน ราควิราคาย ธมฺโม เทสิโต, มทนิมฺมทนาย ปิปาสวินยาย อาลยสมุคฺฆาตาย วฏฺฏุปจฺเฉทาย ตณฺหากฺขยาย วิราคาย นิโรธาย นิพฺพานาย ธมฺโม เทสิโต! นนุ, อาวุโส, ภควตา อเนกปริยาเยน กามานํ ปหานํ อกฺขาตํ, กามสญฺญานํ ปริญฺญา อกฺขาตา, กามปิปาสานํ ปฏิวินโย อกฺขาโต, กามวิตกฺกานํ สมุคฺฆาโต อกฺขาโต, กามปริฬาหานํ วูปสโม อกฺขาโต! เนตํ, อาวุโส, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย, ปสนฺนานํ วา ภิยฺโยภาวายฯ อถ ขฺเวตํ, อาวุโส, อปฺปสนฺนานญฺเจว อปฺปสาทาย ปสนฺนานญฺจ เอกจฺจานํ อญฺญถตฺตายา’’ติฯ

[39] อถ โข เต ภิกฺขู อายสฺมนฺตํ สุทินฺนํ อเนกปริยาเยน วิครหิตฺวา ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํฯ อถ โข ภควา เอตสฺมิํ นิทาเน เอตสฺมิํ ปกรเณ ภิกฺขุสงฺฆํ สนฺนิปาตาเปตฺวา อายสฺมนฺตํ สุทินฺนํ ปฏิปุจฺฉิ – ‘‘สจฺจํ กิร ตฺวํ, สุทินฺน, ปุราณทุติยิกาย เมถุนํ ธมฺมํ ปฏิเสวี’’ติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติฯ วิครหิ พุทฺโธ ภควา – ‘‘อนนุจฺฉวิกํ [อนนุจฺฉวิยํ (สี.)], โมฆปุริส, อนนุโลมิกํ อปฺปฏิรูปํ อสฺสามณกํ อกปฺปิยํ อกรณียํฯ

กถญฺหิ นาม ตฺวํ, โมฆปุริส, เอวํ สฺวากฺขาเต ธมฺมวินเย ปพฺพชิตฺวา น สกฺขิสฺสสิ ยาวชีวํ ปริปุณฺณํ ปริสุทฺธํ พฺรหฺมจริยํ จริตุํ! นนุ มยา, โมฆปุริส, อเนกปริยาเยน วิราคาย ธมฺโม เทสิโต, โน สราคาย; วิสํโยคาย ธมฺโม เทสิโต, โน สํโยคาย; อนุปาทานาย ธมฺโม เทสิโต, โน สอุปาทานาย! ตตฺถ นาม ตฺวํ, โมฆปุริส, มยา วิราคาย ธมฺเม เทสิเต สราคาย เจเตสฺสสิ , วิสํโยคาย ธมฺเม เทสิเต สํโยคาย เจเตสฺสสิ, อนุปาทานาย ธมฺเม เทสิเต สอุปาทานาย เจเตสฺสสิ! นนุ มยา, โมฆปุริส, อเนกปริยาเยน ราควิราคาย ธมฺโม เทสิโต! มทนิมฺมทนาย ปิปาสวินยาย อาลยสมุคฺฆาตาย วฏฺฏุปจฺเฉทาย ตณฺหากฺขยาย วิราคาย นิโรธาย นิพฺพานาย ธมฺโม เทสิโต! นนุ มยา, โมฆปุริส, อเนกปริยาเยน กามานํ ปหานํ อกฺขาตํ, กามสญฺญานํ ปริญฺญา อกฺขาตา, กามปิปาสานํ ปฏิวินโย อกฺขาโต, กามวิตกฺกานํ สมุคฺฆาโต อกฺขาโต, กามปริฬาหานํ วูปสโม อกฺขาโต! วรํ เต, โมฆปุริส, อาสิวิสสฺส [อาสีวิสสฺส (สี. สฺยา.)] โฆรวิสสฺส มุเข องฺคชาตํ ปกฺขิตฺตํ, น ตฺเวว มาตุคามสฺส องฺคชาเต องฺคชาตํ ปกฺขิตฺตํฯ วรํ เต, โมฆปุริส, กณฺหสปฺปสฺส มุเข องฺคชาตํ ปกฺขิตฺตํ, น ตฺเวว มาตุคามสฺส องฺคชาเต องฺคชาตํ ปกฺขิตฺตํฯ วรํ เต, โมฆปุริส, องฺคารกาสุยา อาทิตฺตาย สมฺปชฺชลิตาย สโชติภูตาย องฺคชาตํ ปกฺขิตฺตํ, น ตฺเวว มาตุคามสฺส องฺคชาเต องฺคชาตํ ปกฺขิตฺตํฯ ตํ กิสฺส เหตุ? ตโตนิทานญฺหิ, โมฆปุริส, มรณํ วา นิคจฺเฉยฺย มรณมตฺตํ วา ทุกฺขํ, น ตฺเวว ตปฺปจฺจยา กายสฺส เภทา ปรํ มรณา อปายํ ทุคฺคติํ วินิปาตํ นิรยํ อุปปชฺเชยฺยฯ อิโตนิทานญฺจ โข, โมฆปุริส, กายสฺส เภทา ปรํ มรณา อปายํ ทุคฺคติํ วินิปาตํ นิรยํ อุปปชฺเชยฺยฯ ตตฺถ นาม ตฺวํ, โมฆปุริส, ยํ ตฺวํ อสทฺธมฺมํ คามธมฺมํ วสลธมฺมํ ทุฏฺฐุลฺลํ โอทกนฺติกํ รหสฺสํ ทฺวยํทฺวยสมาปตฺติํ สมาปชฺชิสฺสสิ, พหูนํ โข ตฺวํ, โมฆปุริส, อกุสลานํ ธมฺมานํ อาทิกตฺตา ปุพฺพงฺคโมฯ เนตํ, โมฆปุริส, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย, ปสนฺนานํ วา ภิยฺโยภาวาย; อถ ขฺเวตํ, โมฆปุริส, อปฺปสนฺนานญฺเจว อปฺปสาทาย, ปสนฺนานญฺจ เอกจฺจานํ อญฺญถตฺตายา’’ติฯ

อถ โข ภควา อายสฺมนฺตํ สุทินฺนํ อเนกปริยาเยน วิครหิตฺวา ทุพฺภรตาย ทุปฺโปสตาย มหิจฺฉตาย อสนฺตุฏฺฐิตาย [อสนฺตุฏฺฐตาย (สฺยา.)] สงฺคณิกาย โกสชฺชสฺส อวณฺณํ ภาสิตฺวา อเนกปริยาเยน สุภรตาย สุโปสตาย อปฺปิจฺฉสฺส สนฺตุฏฺฐสฺส สลฺเลขสฺส ธุตสฺส ปาสาทิกสฺส อปจยสฺส วีริยารมฺภสฺส [วีริยารพฺภสฺส (ก.)] วณฺณํ ภาสิตฺวา ภิกฺขูนํ ตทนุจฺฉวิกํ ตทนุโลมิกํ ธมฺมิํ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘เตน หิ, ภิกฺขเว, ภิกฺขูนํ สิกฺขาปทํ ปญฺญเปสฺสามิ [ปญฺญาเปสฺสามิ (สี. สฺยา.)] ทส อตฺถวเส ปฏิจฺจ – สงฺฆสุฏฺฐุตาย, สงฺฆผาสุตาย, ทุมฺมงฺกูนํ ปุคฺคลานํ นิคฺคหาย, เปสลานํ ภิกฺขูนํ ผาสุวิหาราย, ทิฏฺฐธมฺมิกานํ อาสวานํ สํวราย, สมฺปรายิกานํ อาสวานํ ปฏิฆาตาย, อปฺปสนฺนานํ ปสาทาย, ปสนฺนานํ ภิยฺโยภาวาย, สทฺธมฺมฏฺฐิติยา, วินยานุคฺคหายฯ เอวญฺจ ปน, ภิกฺขเว, อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิเสยฺยาถ –

‘‘โย ปน ภิกฺขุ เมถุนํ ธมฺมํ ปฏิเสเวยฺย, ปาราชิโก โหติ อสํวาโส’’ติฯ

เอวญฺจิทํ ภควตา ภิกฺขูนํ สิกฺขาปทํ ปญฺญตฺตํ โหติฯ

สุทินฺนภาณวาโร นิฏฺฐิโตฯ

มกฺกฏีวตฺถุ

[40] เตน โข ปน สมเยน อญฺญตโร ภิกฺขุ เวสาลิยํ มหาวเน มกฺกฏิํ อามิเสน อุปลาเปตฺวา ตสฺสา เมถุนํ ธมฺมํ ปฏิเสวติฯ อถ โข โส ภิกฺขุ ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรํ อาทาย เวสาลิํ ปิณฺฑาย ปาวิสิฯ เตน โข ปน สมเยน สมฺพหุลา ภิกฺขู เสนาสนจาริกํ อาหิณฺฑนฺตา เยน ตสฺส ภิกฺขุโน วิหาโร เตนุปสงฺกมิํสุฯ อทฺทส โข สา มกฺกฏี เต ภิกฺขู ทูรโตว อาคจฺฉนฺเตฯ ทิสฺวาน เยน เต ภิกฺขู เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา เตสํ ภิกฺขูนํ ปุรโต กฏิมฺปิ จาเลสิ เฉปฺปมฺปิ จาเลสิ, กฏิมฺปิ โอฑฺฑิ, นิมิตฺตมฺปิ อกาสิฯ อถ โข เตสํ ภิกฺขูนํ เอตทโหสิ – ‘‘นิสฺสํสยํ โข โส ภิกฺขุ อิมิสฺสา มกฺกฏิยา เมถุนํ ธมฺมํ ปฏิเสวตี’’ติฯ เอกมนฺตํ นิลียิํสุฯ อถ โข โส ภิกฺขุ เวสาลิยํ ปิณฺฑาย จริตฺวา ปิณฺฑปาตํ อาทาย ปฏิกฺกมิฯ

[41] อถ โข สา มกฺกฏี เยน โส ภิกฺขุ เตนุปสงฺกมิฯ อถ โข โส ภิกฺขุ ตํ ปิณฺฑปาตํ เอกเทสํ ภุญฺชิตฺวา เอกเทสํ ตสฺสา มกฺกฏิยา อทาสิฯ อถ โข สา มกฺกฏี ตํ ปิณฺฑปาตํ ภุญฺชิตฺวา ตสฺส ภิกฺขุโน กฏิํ โอฑฺฑิฯ อถ โข โส ภิกฺขุ ตสฺสา มกฺกฏิยา เมถุนํ ธมฺมํ ปฏิเสวติฯ

อถ โข เต ภิกฺขู ตํ ภิกฺขุํ เอตทโวจุํ – ‘‘นนุ, อาวุโส, ภควตา สิกฺขาปทํ ปญฺญตฺตํ; กิสฺส ตฺวํ, อาวุโส, มกฺกฏิยา เมถุนํ ธมฺมํ ปฏิเสวสี’’ติ? ‘‘สจฺจํ, อาวุโส, ภควตา สิกฺขาปทํ ปญฺญตฺตํ; ตญฺจ โข มนุสฺสิตฺถิยา , โน ติรจฺฉานคตายา’’ติฯ ‘‘นนุ, อาวุโส, ตเถว ตํ โหติฯ อนนุจฺฉวิกํ, อาวุโส, อนนุโลมิกํ อปฺปฏิรูปํ อสฺสามณกํ อกปฺปิยํ อกรณียํฯ กถญฺหิ นาม ตฺวํ, อาวุโส, เอวํ สฺวากฺขาเต ธมฺมวินเย ปพฺพชิตฺวา น สกฺขิสฺสสิ ยาวชีวํ ปริปุณฺณํ ปริสุทฺธํ พฺรหฺมจริยํ จริตุํ! นนุ, อาวุโส, ภควตา อเนกปริยาเยน วิราคาย ธมฺโม เทสิโต, โน สราคาย…เป.… กามปริฬาหานํ วูปสโม อกฺขาโต! เนตํ, อาวุโส, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย ปสนฺนานํ วา ภิยฺโยภาวายฯ อถ ขฺเวตํ, อาวุโส, อปฺปสนฺนานญฺเจว อปฺปสาทาย, ปสนฺนานญฺจ เอกจฺจานํ อญฺญถตฺตายา’’ติฯ อถ โข เต ภิกฺขู ตํ ภิกฺขุํ อเนกปริยาเยน วิครหิตฺวา ภควโต เอตมตฺถํ อโรเจสุํฯ

[42] อถ โข ภควา เอตสฺมิํ นิทาเน เอตสฺมิํ ปกรเณ ภิกฺขุสงฺฆํ สนฺนิปาตาเปตฺวา ตํ ภิกฺขุํ ปฏิปุจฺฉิ – ‘‘สจฺจํ กิร ตฺวํ, ภิกฺขุ, มกฺกฏิยา เมถุนํ ธมฺมํ ปฏิเสวี’’ติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติฯ วิครหิ พุทฺโธ ภควา – ‘‘อนนุจฺฉวิกํ, โมฆปุริส, อนนุโลมิกํ อปฺปติรูปํ อสฺสามณกํ อกปฺปิยํ อกรณียํฯ กถญฺหิ นาม ตฺวํ, โมฆปุริส, เอวํ สฺวากฺขาเต ธมฺมวินเย ปพฺพชิตฺวา น สกฺขิสฺสสิ ยาวชีวํ ปริปุณฺณํ ปริสุทฺธํ พฺรหฺมจริยํ จริตุํ! นนุ มยา, โมฆปุริส, อเนกปริยาเยน วิราคาย ธมฺโม เทสิโต, โน สราคาย …เป.… กามปริฬาหานํ วูปสโม อกฺขาโต! วรํ เต, โมฆปุริส, อาสีวิสสฺส โฆรวิสสฺส มุเข องฺคชาตํ ปกฺขิตฺตํ, น ตฺเวว มกฺกฏิยา องฺคชาเต องฺคชาตํ ปกฺขิตฺตํฯ วรํ เต, โมฆปุริส, กณฺหสปฺปสฺส มุเข องฺคชาตํ ปกฺขิตฺตํ, น ตฺเวว มกฺกฏิยา องฺคชาเต องฺคชาตํ ปกฺขิตฺตํฯ วรํ เต, โมฆปุริส, องฺคารกาสุยา อาทิตฺตาย สมฺปชฺชลิตาย สโชติภูตาย องฺคชาตํ ปกฺขิตฺตํ, น ตฺเวว มกฺกฏิยา องฺคชาเต องฺคชาตํ ปกฺขิตฺตํฯ ตํ กิสฺส เหตุ? ตโตนิทานญฺหิ, โมฆปุริส, มรณํ วา นิคจฺเฉยฺย มรณมตฺตํ วา ทุกฺขํ; น ตฺเวว ตปฺปจฺจยา กายสฺส เภทา ปรํ มรณา อปายํ ทุคฺคติํ วินิปาตํ นิรยํ อุปปชฺเชยฺยฯ อิโตนิทานญฺจ โข, โมฆปุริส, กายสฺส เภทา ปรํ มรณา อปายํ ทุคฺคติํ วินิปาตํ นิรยํ อุปปชฺเชยฺยฯ ตตฺถ นาม ตฺวํ, โมฆปุริส, ยํ ตฺวํ อสทฺธมฺมํ คามธมฺมํ วสลธมฺมํ ทุฏฺฐุลฺลํ โอทกนฺติกํ รหสฺสํ ทฺวยํทฺวยสมาปตฺติํ สมาปชฺชิสฺสสิ! เนตํ, โมฆปุริส, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป.… เอวญฺจ ปน, ภิกฺขเว, อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิเสยฺยาถ –

‘‘โย ปน ภิกฺขุ เมถุนํ ธมฺมํ ปฏิเสเวยฺย อนฺตมโส ติรจฺฉานคตายปิ, ปาราชิโก โหติ อสํวาโส’’ติฯ

เอวญฺจิทํ ภควตา ภิกฺขูนํ สิกฺขาปทํ ปญฺญตฺตํ โหติฯ

มกฺกฏีวตฺถุ นิฏฺฐิตํฯ

สนฺถตภาณวาโร

[43] เตน โข ปน สมเยน สมฺพหุลา เวสาลิกา วชฺชิปุตฺตกา ภิกฺขู ยาวทตฺถํ ภุญฺชิํสุ, ยาวทตฺถํ สุปิํสุ, ยาวทตฺถํ นฺหายิํสุฯ ยาวทตฺถํ ภุญฺชิตฺวา ยาวทตฺถํ สุปิตฺวา ยาวทตฺถํ นฺหายิตฺวา อโยนิโส มนสิ กริตฺวา สิกฺขํ อปจฺจกฺขาย ทุพฺพลฺยํ อนาวิกตฺวา เมถุนํ ธมฺมํ ปฏิเสวิํสุฯ เต อปเรน สมเยน ญาติพฺยสเนนปิ ผุฏฺฐา โภคพฺยสเนนปิ ผุฏฺฐา โรคพฺยสเนนปิ ผุฏฺฐา อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อุปสงฺกมิตฺวา เอวํ วทนฺติ – ‘‘น มยํ, ภนฺเต อานนฺท, พุทฺธครหิโน น ธมฺมครหิโน น สงฺฆครหิโน; อตฺตครหิโน มยํ, ภนฺเต อานนฺท, อนญฺญครหิโนฯ มยเมวมฺหา อลกฺขิกา มยํ อปฺปปุญฺญา, เย มยํ เอวํ สฺวากฺขาเต ธมฺมวินเย ปพฺพชิตฺวา นาสกฺขิมฺหา ยาวชีวํ ปริปุณฺณํ ปริสุทฺธํ พฺรหฺมจริยํ จริตุํฯ อิทานิ เจปิ [อิทานิปิ เจ (สฺยา.)] มยํ, ภนฺเต อานนฺท, ลเภยฺยาม ภควโต สนฺติเก ปพฺพชฺชํ ลเภยฺยาม อุปสมฺปทํ, อิทานิปิ มยํ วิปสฺสกา กุสลานํ ธมฺมานํ ปุพฺพรตฺตาปรรตฺตํ โพธิปกฺขิกานํ ธมฺมานํ ภาวนานุโยคมนุยุตฺตา วิหเรยฺยามฯ สาธุ, ภนฺเต อานนฺท, ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจหี’’ติฯ ‘‘เอวมาวุโส’’ติ โข อายสฺมา อานนฺโท เวสาลิกานํ วชฺชิปุตฺตกานํ ปฏิสฺสุณิตฺวา เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสิฯ

‘‘อฏฺฐานเมตํ, อานนฺท, อนวกาโส ยํ ตถาคโต วชฺชีนํ วา วชฺชิปุตฺตกานํ วา การณา สาวกานํ ปาราชิกํ สิกฺขาปทํ ปญฺญตฺตํ สมูหเนยฺยา’’ติฯ

อถ โข ภควา เอตสฺมิํ นิทาเน เอตสฺมิํ ปกรเณ ธมฺมิํ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘โย, ภิกฺขเว [โย ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ (สี.) โย โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ (สฺยา.)], สิกฺขํ อปจฺจกฺขาย ทุพฺพลฺยํ อนาวิกตฺวา เมถุนํ ธมฺมํ ปฏิเสวติ โส อาคโต น อุปสมฺปาเทตพฺโพ ; โย จ โข, ภิกฺขเว [โย จ โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ (สี. สฺยา.)], สิกฺขํ ปจฺจกฺขาย ทุพฺพลฺยํ อาวิกตฺวา เมถุนํ ธมฺมํ ปฏิเสวติ โส อาคโต อุปสมฺปาเทตพฺโพฯ เอวญฺจ ปน, ภิกฺขเว, อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิเสยฺยาถ –

[44] ‘‘โย ปน ภิกฺขุ ภิกฺขูนํ สิกฺขาสาชีวสมาปนฺโน สิกฺขํ อปจฺจกฺขาย ทุพฺพลฺยํ อนาวิกตฺวา เมถุนํ ธมฺมํ ปฏิเสเวยฺย อนฺตมโส ติรจฺฉานคตายปิ, ปาราชิโก โหติ อสํวาโส’’ติฯ

[45] โย ปนาติ โย ยาทิโส ยถายุตฺโต ยถาชจฺโจ ยถานาโม ยถาโคตฺโต ยถาสีโล ยถาวิหารี ยถาโคจโร เถโร วา นโว วา มชฺฌิโม วาฯ เอโส วุจฺจติ ‘โย ปนา’ติฯ

[วิภ. 510, ฌานวิภงฺเคปิ] ภิกฺขูติ ภิกฺขโกติ ภิกฺขุ, ภิกฺขาจริยํ อชฺฌุปคโตติ ภิกฺขุ, ภินฺนปฏธโรติ ภิกฺขุ, สมญฺญาย ภิกฺขุ, ปฏิญฺญาย ภิกฺขุ, เอหิ ภิกฺขูติ ภิกฺขุ, ตีหิ สรณคมเนหิ อุปสมฺปนฺโนติ ภิกฺขุ, ภทฺโร ภิกฺขุ, สาโร ภิกฺขุ, เสโข ภิกฺขุ, อเสโข ภิกฺขุ, สมคฺเคน สงฺเฆน ญตฺติจตุตฺเถน กมฺเมน อกุปฺเปน ฐานารเหน อุปสมฺปนฺโนติ ภิกฺขุฯ ตตฺร ยฺวายํ ภิกฺขุ สมคฺเคน สงฺเฆน ญตฺติจตุตฺเถน กมฺเมน อกุปฺเปน ฐานารเหน อุปสมฺปนฺโน, อยํ อิมสฺมิํ อตฺเถ อธิปฺเปโต ภิกฺขูติฯ

[ที. นิ. 3.305] สิกฺขาติ ติสฺโส สิกฺขา – อธิสีลสิกฺขา, อธิจิตฺตสิกฺขา, อธิปญฺญาสิกฺขา ฯ ตตฺร ยายํ อธิสีลสิกฺขา, อยํ อิมสฺมิํ อตฺเถ อธิปฺเปตา สิกฺขาติฯ

สาชีวํ นาม ยํ ภควตา ปญฺญตฺตํ สิกฺขาปทํ, เอตํ สาชีวํ นามฯ ตสฺมิํ สิกฺขติ, เตน วุจฺจติ สาชีวสมาปนฺโนติฯ

สิกฺขํ อปจฺจกฺขาย ทุพฺพลฺยํ อนาวิกตฺวาติ อตฺถิ, ภิกฺขเว, ทุพฺพลฺยาวิกมฺมญฺเจว โหติ สิกฺขา จ อปจฺจกฺขาตา; อตฺถิ, ภิกฺขเว, ทุพฺพลฺยาวิกมฺมญฺเจว โหติ สิกฺขา จ ปจฺจกฺขาตาฯ

‘‘กถญฺจ, ภิกฺขเว, ทุพฺพลฺยาวิกมฺมญฺเจว โหติ สิกฺขา จ อปจฺจกฺขาตาฯ อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อุกฺกณฺฐิโต อนภิรโต สามญฺญา จวิตุกาโม ภิกฺขุภาวํ อฏฺฏียมาโน หรายมาโน ชิคุจฺฉมาโน คิหิภาวํ ปตฺถยมาโน อุปาสกภาวํ ปตฺถยมาโน อารามิกภาวํ ปตฺถยมาโน สามเณรภาวํ ปตฺถยมาโน ติตฺถิยภาวํ ปตฺถยมาโน ติตฺถิยสาวกภาวํ ปตฺถยมาโน อสฺสมณภาวํ ปตฺถยมาโน อสกฺยปุตฺติยภาวํ ปตฺถยมาโน – ‘ยํนูนาหํ พุทฺธํ ปจฺจกฺเขยฺย’นฺติ วทติ วิญฺญาเปติฯ เอวมฺปิ, ภิกฺขเว, ทุพฺพลฺยาวิกมฺมญฺเจว โหติ สิกฺขา จ อปจฺจกฺขาตาฯ

‘‘อถ วา ปน อุกฺกณฺฐิโต อนภิรโต สามญฺญา จวิตุกาโม ภิกฺขุภาวํ อฏฺฏียมาโน หรายมาโน ชิคุจฺฉมาโน คิหิภาวํ ปตฺถยมาโน…เป.… อสกฺยปุตฺติยภาวํ ปตฺถยมาโน – ‘ยํนูนาหํ ธมฺมํ ปจฺจกฺเขยฺย’นฺติ วทติ วิญฺญาเปติ…เป.… ยํนูนาหํ สงฺฆํ… ยํนูนาหํ สิกฺขํ… ยํนูนาหํ วินยํ… ยํนูนาหํ ปาติโมกฺขํ… ยํนูนาหํ อุทฺเทสํ… ยํนูนาหํ อุปชฺฌายํ… ยํนูนาหํ อาจริยํ… ยํนูนาหํ สทฺธิวิหาริกํ… ยํนูนาหํ อนฺเตวาสิกํ… ยํนูนาหํ สมานุปชฺฌายกํ… ยํนูนาหํ สมานาจริยกํ ยํนูนาหํ สพฺรหฺมจาริํ ปจฺจกฺเขยฺย’นฺติ วทติ วิญฺญาเปติฯ ‘ยํนูนาหํ คิหี อสฺส’นฺติ วทติ วิญฺญาเปติฯ ‘ยํนูนาหํ อุปาสโก อสฺส’นฺติ… ‘ยํนูนาหํ อารามิโก อสฺส’นฺติ… ‘ยํนูนาหํ สามเณโร อสฺส’นฺติ… ‘ยํนูนาหํ ติตฺถิโย อสฺส’นฺติ… ‘ยํนูนาหํ ติตฺถิยสาวโก อสฺส’นฺติ… ‘ยํนูนาหํ อสฺสมโณ อสฺส’นฺติ… ‘ยํนูนาหํ อสกฺยปุตฺติโย อสฺส’นฺติ วทติ วิญฺญาเปติฯ เอวมฺปิ, ภิกฺขเว, ทุพฺพลฺยาวิกมฺมญฺเจว โหติ สิกฺขา จ อปจฺจกฺขาตาฯ

[46] ‘‘อถ วา ปน อุกฺกณฺฐิโต อนภิรโต สามญฺญา จวิตุกาโม ภิกฺขุภาวํ อฏฺฏียมาโน หรายมาโน ชิคุจฺฉมาโน คิหิภาวํ ปตฺถยมาโน…เป.… อสกฺยปุตฺติยภาวํ ปตฺถยมาโน – ‘ยทิ ปนาหํ พุทฺธํ ปจฺจกฺเขยฺย’นฺติ วทติ วิญฺญาเปติ…เป.… ‘ยทิ ปนาหํ อสกฺยปุตฺติโย อสฺส’นฺติ วทติ วิญฺญาเปติ…เป.… ‘อปาหํ พุทฺธํ ปจฺจกฺเขยฺย’นฺติ วทติ วิญฺญาเปติ…เป.… ‘อปาหํ อสกฺยปุตฺติโย อสฺส’นฺติ วทติ วิญฺญาเปติ…เป.… ‘หนฺทาหํ พุทฺธํ ปจฺจกฺเขยฺย’นฺติ วทติ วิญฺญาเปติ…เป.… ‘หนฺทาหํ อสกฺยปุตฺติโย อสฺส’นฺติ วทติ วิญฺญาเปติ…เป.… ‘โหติ เม พุทฺธํ ปจฺจกฺเขยฺย’นฺติ วทติ วิญฺญาเปติ…เป.… ‘โหติ เม อสกฺยปุตฺติโย อสฺส’นฺติ วทติ วิญฺญาเปติฯ เอวมฺปิ, ภิกฺขเว, ทุพฺพลฺยาวิกมฺมญฺเจว โหติ สิกฺขา จ อปจฺจกฺขาตาฯ

[47] ‘‘อถ วา ปน อุกฺกณฺฐิโต อนภิรโต สามญฺญา จวิตุกาโม ภิกฺขุภาวํ อฏฺฏียมาโน หรายมาโน ชิคุจฺฉมาโน คิหิภาวํ ปตฺถยมาโน…เป.… อสกฺยปุตฺติยภาวํ ปตฺถยมาโน ‘มาตรํ สรามี’ติ วทติ วิญฺญาเปติ… ‘ปิตรํ สรามี’ติ วทติ วิญฺญาเปติ… ‘ภาตรํ สรามี’ติ วทติ วิญฺญาเปติ… ‘ภคินิํ สรามี’ติ วทติ วิญฺญาเปติ… ‘ปุตฺตํ สรามี’ติ วทติ วิญฺญาเปติ… ‘ธีตรํ สรามี’ติ วทติ วิญฺญาเปติ… ‘ปชาปติํ สรามี’ติ วทติ วิญฺญาเปติ… ‘ญาตเก สรามี’ติ วทติ วิญฺญาเปติ… ‘มิตฺเต สรามี’ติ วทติ วิญฺญาเปติ… ‘คามํ สรามี’ติ วทติ วิญฺญาเปติ… ‘นิคมํ สรามี’ติ วทติ วิญฺญาเปติ… ‘เขตฺตํ สรามี’ติ วทติ วิญฺญาเปติ… ‘วตฺถุํ สรามิ’ติ วทติ วิญฺญาเปติ… ‘หิรญฺญํ สรามี’ติ วทติ วิญฺญาเปติ… ‘สุวณฺณํ สรามี’ติ วทติ วิญฺญาเปติ… ‘สิปฺปํ สรามี’ติ วทติ วิญฺญาเปติ… ‘ปุพฺเพ หสิตํ ลปิตํ กีฬิตํ สมนุสฺสรามี’ติ วทติ วิญฺญาเปติฯ เอวมฺปิ, ภิกฺขเว, ทุพฺพลฺยาวิกมฺมญฺเจว โหติ สิกฺขา จ อปจฺจกฺขาตาฯ

[48] ‘‘อถ วา ปน อุกฺกณฺฐิโต อนภิรโต สามญฺญา จวิตุกาโม ภิกฺขุภาวํ อฏฺฏียมาโน หรายมาโน ชิคุจฺฉมาโน คิหิภาวํ ปตฺถยมาโน…เป.… อสกฺยปุตฺติยภาวํ ปตฺถยมาโน – ‘มาตา เม อตฺถิ, สา มยา โปเสตพฺพา’ติ วทติ วิญฺญาเปติ… ‘ปิตา เม อตฺถิ, โส มยา โปเสตพฺโพ’ติ วทติ วิญฺญาเปติ… ‘ภาตา เม อตฺถิ, โส มยา โปเสตพฺโพ’ติ วทติ วิญฺญาเปติ… ‘ภคินี เม อตฺถิ, สา มยา โปเสตพฺพา’ติ วทติ วิญฺญาเปติ… ‘ปุตฺโต เม อตฺถิ, โส มยา โปเสตพฺโพ’ติ วทติ วิญฺญาเปติ… ‘ธีตา เม อตฺถิ, สา มยา โปเสตพฺพา’ติ วทติ วิญฺญาเปติ… ‘ปชาปติ เม อตฺถิ, สา มยา โปเสตพฺพา’ติ วทติ วิญฺญาเปติ … ‘ญาตกา เม อตฺถิ, เต มยา โปเสตพฺพา’ติ วทติ วิญฺญาเปติ… ‘มิตฺตา เม อตฺถิ, เต มยา โปเสตพฺพา’ติ วทติ วิญฺญาเปติฯ เอวมฺปิ, ภิกฺขเว, ทุพฺพลฺยาวิกมฺมญฺเจว โหติ สิกฺขา จ อปจฺจกฺขาตาฯ

[49] ‘‘อถ วา ปน อุกฺกณฺฐิโต อนภิรโต สามญฺญา จวิตุกาโม ภิกฺขุภาวํ อฏฺฏียมาโน หรายมาโน ชิคุจฺฉมาโน คิหิภาวํ ปตฺถยมาโน…เป.… อสกฺยปุตฺติยภาวํ ปตฺถยมาโน – ‘มาตา เม อตฺถิ, สา มํ โปเสสฺสตี’ติ วทติ วิญฺญาเปติ… ‘ปิตา เม อตฺถิ, โส มํ โปเสสฺสตี’ติ วทติ วิญฺญาเปติ… ‘ภาตา เม อตฺถิ, โส มํ โปเสสฺสตี’ติ วทติ วิญฺญาเปติ… ‘ภคินี เม อตฺถิ, สา มํ โปเสสฺสตี’ติ วทติ วิญฺญาเปติ… ‘ปุตฺโต เม อตฺถิ, โส มํ โปเสสฺสตี’ติ วทติ วิญฺญาเปติ… ‘ธีตา เม อตฺถิ, สา มํ โปเสสฺสตี’ติ วทติ วิญฺญาเปติ… ‘ปชาปติ เม อตฺถิ, สา มํ โปเสสฺสตี’ติ วทติ วิญฺญาเปติ… ‘ญาตกา เม อตฺถิ, เต มํ โปเสสฺสนฺตี’ติ วทติ วิญฺญาเปติ… ‘มิตฺตา เม อตฺถิ, เต มํ โปเสสฺสนฺตี’ติ วทติ วิญฺญาเปติ… ‘คาโม เม อตฺถิ, เตนาหํ ชีวิสฺสามี’ติ วทติ วิญฺญาเปติ… ‘นิคโม เม อตฺถิ, เตนาหํ ชีวิสฺสามี’ติ วทติ วิญฺญาเปติ… ‘เขตฺตํ เม อตฺถิ, เตนาหํ ชีวิสฺสามี’ติ วทติ วิญฺญาเปติ… ‘วตฺถุ เม อตฺถิ, เตนาหํ ชีวิสฺสามี’ติ วทติ วิญฺญาเปติ… ‘หิรญฺญํ เม อตฺถิ, เตนาหํ ชีวิสฺสามี’ติ วทติ วิญฺญาเปติ… ‘สุวณฺณํ เม อตฺถิ, เตนาหํ ชีวิสฺสามี’ติ วทติ วิญฺญาเปติ… ‘สิปฺปํ เม อตฺถิ, เตนาหํ ชีวิสฺสามี’ติ วทติ วิญฺญาเปติฯ เอวมฺปิ, ภิกฺขเว, ทุพฺพลฺยาวิกมฺมญฺเจว โหติ สิกฺขา จ อปจฺจกฺขาตาฯ

[50] ‘‘อถ วา ปน อุกฺกณฺฐิโต อนภิรโต สามญฺญา จวิตุกาโม ภิกฺขุภาวํ อฏฺฏียมาโน หรายมาโน ชิคุจฺฉมาโน คิหิภาวํ ปตฺถยมาโน…เป.… อสกฺยปุตฺติยภาวํ ปตฺถยมาโน ‘ทุกฺกร’นฺติ วทติ วิญฺญาเปติ… ‘น สุกร’นฺติ วทติ วิญฺญาเปติ… ‘ทุจฺจร’นฺติ วทติ วิญฺญาเปติ… ‘น สุจร’นฺติ วทติ วิญฺญาเปติ… ‘น อุสฺสหามี’ติ วทติ วิญฺญาเปติ… ‘น วิสหามี’ติ วทติ วิญฺญาเปติ… ‘น รมามี’ติ วทติ วิญฺญาเปติ… ‘นาภิรมามี’ติ วทติ วิญฺญาเปติฯ เอวมฺปิ โข, ภิกฺขเว, ทุพฺพลฺยาวิกมฺมญฺเจว โหติ สิกฺขา จ อปจฺจกฺขาตาฯ

[51] ‘‘กถญฺจ , ภิกฺขเว, ทุพฺพลฺยาวิกมฺมญฺเจว โหติ สิกฺขา จ ปจฺจกฺขาตา? อิธ , ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อุกฺกณฺฐิโต อนภิรโต สามญฺญา จวิตุกาโม ภิกฺขุภาวํ อฏฺฏียมาโน หรายมาโน ชิคุจฺฉมาโน คิหิภาวํ ปตฺถยมาโน…เป.… อสกฺยปุตฺติยภาวํ ปตฺถยมาโน – ‘พุทฺธํ ปจฺจกฺขามี’ติ วทติ วิญฺญาเปติฯ เอวมฺปิ, ภิกฺขเว, ทุพฺพลฺยาวิกมฺมญฺเจว โหติ สิกฺขา จ ปจฺจกฺขาตาฯ

‘‘อถ วา ปน อุกฺกณฺฐิโต อนภิรโต สามญฺญา จวิตุกาโม ภิกฺขุภาวํ อฏฺฏียมาโน หรายมาโน ชิคุจฺฉมาโน คิหิภาวํ ปตฺถยมาโน…เป.… อสกฺยปุตฺติยภาวํ ปตฺถยมาโน – ‘ธมฺมํ ปจฺจกฺขามี’ติ วทติ วิญฺญาเปติ… ‘สงฺฆํ ปจฺจกฺขามี’ติ วทติ วิญฺญาเปติ… ‘สิกฺขํ ปจฺจกฺขามี’ติ วทติ วิญฺญาเปติ… ‘วินยํ ปจฺจกฺขามี’ติ วทติ วิญฺญาเปติ… ‘ปาติโมกฺขํ ปจฺจกฺขามี’ติ วทติ วิญฺญาเปติ… ‘อุทฺเทสํ ปจฺจกฺขามี’ติ วทติ วิญฺญาเปติ… ‘อุปชฺฌายํ ปจฺจกฺขามี’ติ วทติ วิญฺญาเปติ… ‘อาจริยํ ปจฺจกฺขามี’ติ วทติ วิญฺญาเปติ… ‘สทฺธิวิหาริกํ ปจฺจกฺขามี’ติ วทติ วิญฺญาเปติ… ‘อนฺเตวาสิกํ ปจฺจกฺขามี’ติ วทติ วิญฺญาเปติ… ‘สมานุปชฺฌายกํ ปจฺจกฺขามี’ติ วทติ วิญฺญาเปติ… ‘สมานาจริยกํ ปจฺจกฺขามี’ติ วทติ วิญฺญาเปติ… ‘สพฺรหฺมจาริํ ปจฺจกฺขามี’ติ วทติ วิญฺญาเปติ… ‘คิหีติ มํ ธาเรหี’ติ วทติ วิญฺญาเปติ… ‘อุปาสโกติ มํ ธาเรหี’ติ วทติ วิญฺญาเปติ… ‘อารามิโกติ มํ ธาเรหี’ติ วทติ วิญฺญาเปติ… ‘สามเณโรติ มํ ธาเรหี’ติ วทติ วิญฺญาเปติ… ‘ติตฺถิโยติ มํ ธาเรหี’ติ วทติ วิญฺญาเปติ… ‘ติตฺถิยสาวโกติ มํ ธาเรหี’ติ วทติ วิญฺญาเปติ… ‘อสฺสมโณติ มํ ธาเรหี’ติ วทติ วิญฺญาเปติ… ‘อสกฺยปุตฺติโยติ มํ ธาเรหี’ติ วทติ วิญฺญาเปติฯ เอวมฺปิ, ภิกฺขเว, ทุพฺพลฺยาวิกมฺมญฺเจว โหติ สิกฺขา จ ปจฺจกฺขาตาฯ

[52] ‘‘อถ วา ปน อุกฺกณฺฐิโต อนภิรโต สามญฺญา จวิตุกาโม ภิกฺขุภาวํ อฏฺฏียมาโน หรายมาโน ชิคุจฺฉมาโน คิหิภาวํ ปตฺถยมาโน…เป.… อสกฺยปุตฺติยภาวํ ปตฺถยมาโน – ‘อลํ เม พุทฺเธนา’ติ วทติ วิญฺญาเปติ…เป.… ‘อลํ เม สพฺรหฺมจารีหี’ติ วทติ วิญฺญาเปติฯ

เอวมฺปิ…เป.… อถ วา ปน…เป.… ‘กิํ นุ เม พุทฺเธนา’ติ วทติ วิญฺญาเปติ…เป.… ‘กิํ นุ เม สพฺรหฺมจารีหี’ติ วทติ วิญฺญาเปติ… ‘น มมตฺโถ พุทฺเธนา’ติ วทติ วิญฺญาเปติ…เป.… ‘น มมตฺโถ สพฺรหฺมจารีหี’ติ วทติ วิญฺญาเปติ… ‘สุมุตฺตาหํ พุทฺเธนา’ติ วทติ วิญฺญาเปติ…เป.… ‘สุมุตฺตาหํ สพฺรหฺมจารีหี’ติ วทติ วิญฺญาเปติฯ เอวมฺปิ, ภิกฺขเว, ทุพฺพลฺยาวิกมฺมญฺเจว โหติ สิกฺขา จ ปจฺจกฺขาตาฯ

[53] ‘‘ยานิ วา ปนญฺญานิปิ อตฺถิ พุทฺธเววจนานิ วา ธมฺมเววจนานิ วา สงฺฆเววจนานิ วา สิกฺขาเววจนานิ วา วินยเววจนานิ วา ปาติโมกฺขเววจนานิ วา อุทฺเทสเววจนานิ วา อุปชฺฌายเววจนานิ วา อาจริยเววจนานิ วา สทฺธิวิหาริกเววจนานิ วา อนฺเตวาสิกเววจนานิ วา สมานุปชฺฌายกเววจนานิ วา สมานาจริยกเววจนานิ วา สพฺรหฺมจาริเววจนานิ วา คิหิเววจนานิ วา อุปาสกเววจนานิ วา อารามิกเววจนานิ วา สามเณรเววจนานิ วา ติตฺถิยเววจนานิ วา ติตฺถิยสาวกเววจนานิ วา อสฺสมณเววจนานิ วา อสกฺยปุตฺติยเววจนานิ วา, เตหิ อากาเรหิ เตหิ ลิงฺเคหิ เตหิ นิมิตฺเตหิ วทติ วิญฺญาเปติฯ เอวํ โข, ภิกฺขเว, ทุพฺพลฺยาวิกมฺมญฺเจว โหติ สิกฺขา จ ปจฺจกฺขาตาฯ

[54] ‘‘กถญฺจ, ภิกฺขเว, อปจฺจกฺขาตา โหติ สิกฺขา? อิธ, ภิกฺขเว, เยหิ อากาเรหิ เยหิ ลิงฺเคหิ เยหิ นิมิตฺเตหิ สิกฺขา ปจฺจกฺขาตา โหติ เตหิ อากาเรหิ เตหิ ลิงฺเคหิ เตหิ นิมิตฺเตหิ อุมฺมตฺตโก สิกฺขํ ปจฺจกฺขาติ, อปจฺจกฺขาตา โหติ สิกฺขาฯ อุมฺมตฺตกสฺส สนฺติเก สิกฺขํ ปจฺจกฺขาติ, อปจฺจกฺขาตา โหติ สิกฺขาฯ ขิตฺตจิตฺโต สิกฺขํ ปจฺจกฺขาติ, อปจฺจกฺขาตา โหติ สิกฺขาฯ ขิตฺตจิตฺตสฺส สนฺติเก สิกฺขํ ปจฺจกฺขาติ, อปจฺจกฺขาตา โหติ สิกฺขาฯ เวทนาฏฺโฏ สิกฺขํ ปจฺจกฺขาติ, อปจฺจกฺขาตา โหติ สิกฺขาฯ เวทนาฏฺฏสฺส สนฺติเก สิกฺขํ ปจฺจกฺขาติ, อปจฺจกฺขาตา โหติ สิกฺขาฯ เทวตาย สนฺติเก สิกฺขํ ปจฺจกฺขาติ, อปจฺจกฺขาตา โหติ สิกฺขาฯ ติรจฺฉานคตสฺส สนฺติเก สิกฺขํ ปจฺจกฺขาติ, อปจฺจกฺขาตา โหติ สิกฺขาฯ อริยเกน มิลกฺขสฺส [มิลกฺขกสฺส (สี. สฺยา.) มิลกฺขุสฺส (ก.)] สนฺติเก สิกฺขํ ปจฺจกฺขาติ, โส จ น ปฏิวิชานาติ, อปจฺจกฺขาตา โหติ สิกฺขาฯ มิลกฺขเกน อริยกสฺส สนฺติเก สิกฺขํ ปจฺจกฺขาติ, โส จ น ปฏิวิชานาติ, อปจฺจกฺขาตา โหติ สิกฺขาฯ

อริยเกน อริยสฺส สนฺติเก สิกฺขํ ปจฺจกฺขาติ, โส จ น ปฏิวิชานาติ , อปจฺจกฺขาตา โหติ สิกฺขาฯ มิลกฺขเกน มิลกฺขสฺส สนฺติเก สิกฺขํ ปจฺจกฺขาติ, โส จ น ปฏิวิชานาติ, อปจฺจกฺขาตา โหติ สิกฺขาฯ ทวาย สิกฺขํ ปจฺจกฺขาติ, อปจฺจกฺขาตา โหติ สิกฺขาฯ รวาย สิกฺขํ ปจฺจกฺขาติ, อปจฺจกฺขาตา โหติ สิกฺขาฯ อสาเวตุกาโม สาเวติ, อปจฺจกฺขาตา โหติ สิกฺขาฯ สาเวตุกาโม น สาเวติ, อปจฺจกฺขาตา โหติ สิกฺขาฯ อวิญฺญุสฺส สาเวติ, อปจฺจกฺขาตา โหติ สิกฺขาฯ วิญฺญุสฺส น สาเวติ, อปจฺจกฺขาตา โหติ สิกฺขาฯ สพฺพโส วา ปน น สาเวติ, อปจฺจกฺขาตา โหติ สิกฺขาฯ เอวํ โข, ภิกฺขเว, อปจฺจกฺขาตา โหติ สิกฺขา’’ฯ

[55] [มหานิ. 49, 50, 51] เมถุนธมฺโม นาม โย โส อสทฺธมฺโม คามธมฺโม วสลธมฺโม ทุฏฺฐุลฺลํ โอทกนฺติกํ รหสฺสํ ทฺวยํทฺวยสมาปตฺติ, เอโส เมถุนธมฺโม นามฯ

ปฏิเสวติ นาม โย นิมิตฺเตน นิมิตฺตํ องฺคชาเตน องฺคชาตํ อนฺตมโส ติลผลมตฺตมฺปิ ปเวเสติ, เอโส ปฏิเสวติ นามฯ

อนฺตมโส ติรจฺฉานคตายปีติ ติรจฺฉานคติตฺถิยาปิ เมถุนํ ธมฺมํ ปฏิเสวิตฺวา อสฺสมโณ โหติ อสกฺยปุตฺติโย, ปเคว มนุสฺสิตฺถิยาฯ เตน วุจฺจติ – ‘อนฺตมโส ติรจฺฉานคตายปี’ติฯ

ปาราชิโก โหตีติ เสยฺยถาปิ นาม ปุริโส สีสจฺฉินฺโน อภพฺโพ เตน สรีรพนฺธเนน ชีวิตุํ, เอวเมว ภิกฺขุ เมถุนํ ธมฺมํ ปฏิเสวิตฺวา อสฺสมโณ โหติ อสกฺยปุตฺติโยฯ เตน วุจฺจติ – ‘ปาราชิโก โหตี’ติฯ

อสํวาโสติ สํวาโส นาม เอกกมฺมํ เอกุทฺเทโส สมสิกฺขตา – เอโส สํวาโส นามฯ โส เตน สทฺธิํ นตฺถิฯ เตน วุจฺจติ – ‘อสํวาโส’ติฯ

[56] ติสฺโส อิตฺถิโย – มนุสฺสิตฺถี, อมนุสฺสิตฺถี, ติรจฺฉานคติตฺถีฯ ตโย อุภโตพฺยญฺชนกา – มนุสฺสุภโตพฺยญฺชนโก, อมนุสฺสุภโตพฺยญฺชนโก, ติรจฺฉานคตุภโตพฺยญฺชนโกฯ

ตโย ปณฺฑกา – มนุสฺสปณฺฑโก, อมนุสฺสปณฺฑโก , ติรจฺฉานคตปณฺฑโกฯ ตโย ปุริสา – มนุสฺสปุริโส, อมนุสฺสปุริโส, ติรจฺฉานคตปุริโสฯ

มนุสฺสิตฺถิยา ตโย มคฺเค เมถุนํ ธมฺมํ ปฏิเสวนฺตสฺส อาปตฺติ ปาราชิกสฺส – วจฺจมคฺเค, ปสฺสาวมคฺเค, มุเขฯ อมนุสฺสิตฺถิยา…เป.… ติรจฺฉานคติตฺถิยา ตโย มคฺเค เมถุนํ ธมฺมํ ปฏิเสวนฺตสฺส อาปตฺติ ปาราชิกสฺส – วจฺจมคฺเค, ปสฺสาวมคฺเค, มุเขฯ มนุสฺสุภโตพฺยญฺชนกสฺส… อมนุสฺสุภโตพฺยญฺชนกสฺส… ติรจฺฉานคตุภโตพฺยญฺชนกสฺส ตโย มคฺเค เมถุนํ ธมฺมํ ปฏิเสวนฺตสฺส อาปตฺติ ปาราชิกสฺส – วจฺจมคฺเค, ปสฺสาวมคฺเค, มุเขฯ มนุสฺสปณฺฑกสฺส ทฺเว มคฺเค เมถุนํ ธมฺมํ ปฏิเสวนฺตสฺส อาปตฺติ ปาราชิกสฺส – วจฺจมคฺเค, มุเขฯ อมนุสฺสปณฺฑกสฺส… ติรจฺฉานคตปณฺฑกสฺส… มนุสฺสปุริสสฺส… อมนุสฺสปุริสสฺส… ติรจฺฉานคตปุริสสฺส ทฺเว มคฺเค เมถุนํ ธมฺมํ ปฏิเสวนฺตสฺส อาปตฺติ ปาราชิกสฺส – วจฺจมคฺเค, มุเขฯ

[57] ภิกฺขุสฺส เสวนจิตฺตํ อุปฏฺฐิเต มนุสฺสิตฺถิยา วจฺจมคฺคํ องฺคชาตํ ปเวเสนฺตสฺส อาปตฺติ ปาราชิกสฺสฯ ภิกฺขุสฺส เสวนจิตฺตํ อุปฏฺฐิเต มนุสฺสิตฺถิยา ปสฺสาวมคฺคํ… มุขํ องฺคชาตํ ปเวเสนฺตสฺส อาปตฺติ ปาราชิกสฺสฯ ภิกฺขุสฺส เสวนจิตฺตํ อุปฏฺฐิเต อมนุสฺสิตฺถิยา… ติรจฺฉานคติตฺถิยา… มนุสฺสุภโตพฺยญฺชนกสฺส… อมนุสฺสุภโตพฺยญฺชนกสฺส… ติรจฺฉานคตุภโตพฺยญฺชนกสฺส… วจฺจมคฺคํ ปสฺสาวมคฺคํ มุขํ องฺคชาตํ ปเวเสนฺตสฺส อาปตฺติ ปาราชิกสฺสฯ ภิกฺขุสฺส เสวนจิตฺตํ อุปฏฺฐิเต มนุสฺสปณฺฑกสฺส วจฺจมคฺคํ มุขํ องฺคชาตํ ปเวเสนฺตสฺส อาปตฺติ ปาราชิกสฺสฯ ภิกฺขุสฺส เสวนจิตฺตํ อุปฏฺฐิเต อมนุสฺสปณฺฑกสฺส… ติรจฺฉานคตปณฺฑกสฺส… มนุสฺสปุริสสฺส… อมนุสฺสปุริสสฺส… ติรจฺฉานคตปุริสสฺส วจฺจมคฺคํ มุขํ องฺคชาตํ ปเวเสนฺตสฺส อาปตฺติ ปาราชิกสฺสฯ

[58] ภิกฺขุปจฺจตฺถิกา มนุสฺสิตฺถิํ ภิกฺขุสฺส สนฺติเก อาเนตฺวา วจฺจมคฺเคน องฺคชาตํ อภินิสีเทนฺติฯ โส เจ ปเวสนํ สาทิยติ [ปวิสนํ สาทยติ (ก.)], ปวิฏฺฐํ สาทิยติ, ฐิตํ สาทิยติ, อุทฺธรณํ สาทิยติ, อาปตฺติ ปาราชิกสฺสฯ ภิกฺขุปจฺจตฺถิกา มนุสฺสิตฺถิํ ภิกฺขุสฺส สนฺติเก อาเนตฺวา วจฺจมคฺเคน องฺคชาตํ อภินิสีเทนฺติฯ โส เจ ปเวสนํ น สาทิยติ, ปวิฏฺฐํ สาทิยติ, ฐิตํ สาทิยติ, อุทฺธรณํ สาทิยติ, อาปตฺติ ปาราชิกสฺสฯ

ภิกฺขุปจฺจตฺถิกา มนุสฺสิตฺถิํ ภิกฺขุสฺส สนฺติเก อาเนตฺวา วจฺจมคฺเคน องฺคชาตํ อภินิสีเทนฺติฯ โส เจ ปเวสนํ น สาทิยติ, ปวิฏฺฐํ น สาทิยติ, ฐิตํ สาทิยติ, อุทฺธรณํ สาทิยติ, อาปตฺติ ปาราชิกสฺสฯ ภิกฺขุปจฺจตฺถิกา มนุสฺสิตฺถิํ ภิกฺขุสฺส สนฺติเก อาเนตฺวา วจฺจมคฺเคน องฺคชาตํ อภินิสีเทนฺติฯ โส เจ ปเวสนํ น สาทิยติ, ปวิฏฺฐํ น สาทิยติ, ฐิตํ น สาทิยติ, อุทฺธรณํ สาทิยติ อาปตฺติ ปาราชิกสฺสฯ ภิกฺขุปจฺจตฺถิกา มนุสฺสิตฺถิํ ภิกฺขุสฺส สนฺติเก อาเนตฺวา วจฺจมคฺเคน องฺคชาตํ อภินิสีเทนฺติฯ โส เจ ปเวสนํ น สาทิยติ, ปวิฏฺฐํ น สาทิยติ, ฐิตํ น สาทิยติ, อุทฺธรณํ น สาทิยติ, อนาปตฺติฯ

ภิกฺขุปจฺจตฺถิกา มนุสฺสิตฺถิํ ภิกฺขุสฺส สนฺติเก อาเนตฺวา ปสฺสาวมคฺเคน… มุเขน องฺคชาตํ อภินิสีเทนฺติฯ โส เจ ปเวสนํ สาทิยติ, ปวิฏฺฐํ สาทิยติ, ฐิตํ สาทิยติ, อุทฺธรณํ สาทิยติ, อาปตฺติ ปาราชิกสฺส…เป.… น สาทิยติ, อนาปตฺติฯ

[59] ภิกฺขุปจฺจตฺถิกา มนุสฺสิตฺถิํ ชาครนฺติํ… สุตฺตํ… มตฺตํ… อุมฺมตฺตํ… ปมตฺตํ… มตํ อกฺขายิตํ… มตํ เยภุยฺเยน อกฺขายิตํ…เป.… อาปตฺติ ปาราชิกสฺสฯ มตํ เยภุยฺเยน ขายิตํ ภิกฺขุสฺส สนฺติเก อาเนตฺวา วจฺจมคฺเคน… ปสฺสาวมคฺเคน… มุเขน องฺคชาตํ อภินิสีเทนฺติฯ โส เจ ปเวสนํ สาทิยติ, ปวิฏฺฐํ สาทิยติ, ฐิตํ สาทิยติ, อุทฺธรณํ สาทิยติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส…เป.… น สาทิยติ, อนาปตฺติฯ

ภิกฺขุปจฺจตฺถิกา อมนุสฺสิตฺถิํ… ติรจฺฉานคติตฺถิํ… มนุสฺสุภโตพฺยญฺชนกํ… อมนุสฺสุภโตพฺยญฺชนกํ… ติรจฺฉานคตุภโตพฺยญฺชนกํ ภิกฺขุสฺส สนฺติเก อาเนตฺวา วจฺจมคฺเคน… ปสฺสาวมคฺเคน… มุเขน องฺคชาตํ อภินิสีเทนฺติฯ โส เจ ปเวสนํ สาทิยติ, ปวิฏฺฐํ สาทิยติ, ฐิตํ สาทิยติ, อุทฺธรณํ สาทิยติ, อาปตฺติ ปาราชิกสฺส…เป.… น สาทิยติ, อนาปตฺติฯ

ภิกฺขุปจฺจตฺถิกา ติรจฺฉานคตุภโตพฺยญฺชนกํ ชาครนฺตํ… สุตฺตํ… มตฺตํ… อุมฺมตฺตํ… ปมตฺตํ… มตํ อกฺขายิตํ… มตํ เยภุยฺเยน อกฺขายิตํ…เป.… อาปตฺติ ปาราชิกสฺสฯ มตํ เยภุยฺเยน ขายิตํ ภิกฺขุสฺส สนฺติเก อาเนตฺวา วจฺจมคฺเคน… ปสฺสาวมคฺเคน… มุเขน องฺคชาตํ อภินิสีเทนฺติฯ

โส เจ ปเวสนํ สาทิยติ , ปวิฏฺฐํ สาทิยติ, ฐิตํ สาทิยติ, อุทฺธรณํ สาทิยติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส…เป.… น สาทิยติ, อนาปตฺติฯ

ภิกฺขุปจฺจตฺถิกา มนุสฺสปณฺฑกํ… อมนุสฺสปณฺฑกํ… ติรจฺฉานคตปณฺฑกํ ภิกฺขุสฺส สนฺติเก อาเนตฺวา วจฺจมคฺเคน… มุเขน องฺคชาตํ อภินิสีเทนฺติฯ โส เจ ปเวสนํ สาทิยติ, ปวิฏฺฐํ สาทิยติ, ฐิตํ สาทิยติ, อุทฺธรณํ สาทิยติ, อาปตฺติ ปาราชิกสฺส…เป.… น สาทิยติ, อนาปตฺติฯ

ภิกฺขุปจฺจตฺถิกา ติรจฺฉานคตปณฺฑกํ ชาครนฺตํ… สุตฺตํ… มตฺตํ… อุมฺมตฺตํ… ปมตฺตํ… มตํ อกฺขายิตํ … มตํ เยภุยฺเยน อกฺขายิตํ…เป.… อาปตฺติ ปาราชิกสฺสฯ มตํ เยภุยฺเยน ขายิตํ ภิกฺขุสฺส สนฺติเก อาเนตฺวา วจฺจมคฺเคน… มุเขน องฺคชาตํ อภินิสีเทนฺติฯ โส เจ ปเวสนํ สาทิยติ, ปวิฏฺฐํ สาทิยติ, ฐิตํ สาทิยติ, อุทฺธรณํ สาทิยติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส…เป.… น สาทิยติ, อนาปตฺติฯ

[60] ภิกฺขุปจฺจตฺถิกา มนุสฺสปุริสํ… อมนุสฺสปุริสํ… ติรจฺฉานคตปุริสํ ภิกฺขุสฺส สนฺติเก อาเนตฺวา วจฺจมคฺเคน… มุเขน องฺคชาตํ อภินิสีเทนฺติฯ โส เจ ปเวสนํ สาทิยติ, ปวิฏฺฐํ สาทิยติ, ฐิตํ สาทิยติ, อุทฺธรณํ สาทิยติ, อาปตฺติ ปาราชิกสฺส…เป.… น สาทิยติ, อนาปตฺติฯ

ภิกฺขุปจฺจตฺถิกา ติรจฺฉานคตปุริสํ ชาครนฺตํ… สุตฺตํ… มตฺตํ… อุมฺมตฺตํ… ปมตฺตํ… มตํ อกฺขายิตํ… มตํ เยภุยฺเยน อกฺขายิตํ…เป.… อาปตฺติ ปาราชิกสฺสฯ มตํ เยภุยฺเยน ขายิตํ ภิกฺขุสฺส สนฺติเก อาเนตฺวา วจฺจมคฺเคน… มุเขน องฺคชาตํ อภินิสีเทนฺติฯ โส เจ ปเวสนํ สาทิยติ, ปวิฏฺฐํ สาทิยติ, ฐิตํ สาทิยติ, อุทฺธรณํ สาทิยติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส…เป.… น สาทิยติ, อนาปตฺติฯ

[61] ภิกฺขุปจฺจตฺถิกา มนุสฺสิตฺถิํ ภิกฺขุสฺส สนฺติเก อาเนตฺวา วจฺจมคฺเคน… ปสฺสาวมคฺเคน… มุเขน องฺคชาตํ อภินิสีเทนฺติ สนฺถตาย อสนฺถตสฺส, อสนฺถตาย สนฺถตสฺส, สนฺถตาย สนฺถตสฺส, อสนฺถตาย อสนฺถตสฺสฯ โส เจ ปเวสนํ สาทิยติ, ปวิฏฺฐํ สาทิยติ, ฐิตํ สาทิยติ, อุทฺธรณํ สาทิยติ, อาปตฺติ ปาราชิกสฺส…เป.… น สาทิยติ, อนาปตฺติ ฯ

ภิกฺขุปจฺจตฺถิกา มนุสฺสิตฺถิํ ชาครนฺติํ… สุตฺตํ… มตฺตํ… อุมฺมตฺตํ… ปมตฺตํ… มตํ อกฺขายิตํ… มตํ เยภุยฺเยน อกฺขายิตํ…เป.… อาปตฺติ ปาราชิกสฺสฯ มตํ เยภุยฺเยน ขายิตํ ภิกฺขุสฺส สนฺติเก อาเนตฺวา วจฺจมคฺเคน… ปสฺสาวมคฺเคน… มุเขน องฺคชาตํ อภินิสีเทนฺติ, สนฺถตาย อสนฺถตสฺส, อสนฺถตาย สนฺถตสฺส, สนฺถตาย สนฺถตสฺส, อสนฺถตาย อสนฺถตสฺสฯ โส เจ ปเวสนํ สาทิยติ, ปวิฏฺฐํ สาทิยติ, ฐิตํ สาทิยติ, อุทฺธรณํ สาทิยติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส…เป.… น สาทิยติ, อนาปตฺติฯ

ภิกฺขุปจฺจตฺถิกา อมนุสฺสิตฺถิํ… ติรจฺฉานคติตฺถิํ… มนุสฺสุภโตพฺยญฺชนกํ… อมนสฺสุภโตพฺยญฺชนกํ … ติรจฺฉานคตุภโตพฺยญฺชนกํ ภิกฺขุสฺส สนฺติเก อาเนตฺวา วจฺจมคฺเคน… ปสฺสาวมคฺเคน… มุเขน องฺคชาตํ อภินิสีเทนฺติ สนฺถตสฺส อสนฺถตสฺส, อสนฺถตสฺส สนฺถตสฺส, สนฺถตสฺส สนฺถตสฺส, อสนฺถตสฺส อสนฺถตสฺสฯ โส เจ ปเวสนํ สาทิยติ, ปวิฏฺฐํ สาทิยติ, ฐิตํ สาทิยติ, อุทฺธรณํ สาทิยติ, อาปตฺติ ปาราชิกสฺส…เป.… น สาทิยติ, อนาปตฺติฯ

ภิกฺขุปจฺจตฺถิกา ติรจฺฉานคตุภโตพฺยญฺชนกํ ชาครนฺตํ… สุตฺตํ… มตฺตํ… อุมฺมตฺตํ… ปมตฺตํ… มตํ อกฺขายิตํ… มตํ เยภุยฺเยน อกฺขายิตํ…เป.… อาปตฺติ ปาราชิกสฺสฯ มตํ เยภุยฺเยน ขายิตํ ภิกฺขุสฺส สนฺติเก อาเนตฺวา วจฺจมคฺเคน… ปสฺสาวมคฺเคน… มุเขน องฺคชาตํ อภินิสีเทนฺติ, สนฺถตสฺส อสนฺถตสฺส, อสนฺถตสฺส สนฺถตสฺส, สนฺถตสฺส สนฺถตสฺส, อสนฺถตสฺส อสนฺถตสฺสฯ โส เจ ปเวสนํ สาทิยติ, ปวิฏฺฐํ สาทิยติ, ฐิตํ สาทิยติ , อุทฺธรณํ สาทิยติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส…เป.… น สาทิยติ, อนาปตฺติฯ

[62] ภิกฺขุปจฺจตฺถิกา มนุสฺสปณฺฑกํ… อมนุสฺสปณฺฑกํ… ติรจฺฉานคตปณฺฑกํ… มนุสฺสปุริสํ… อมนุสฺสปุริสํ… ติรจฺฉานคตปุริสํ ภิกฺขุสฺส สนฺติเก อาเนตฺวา วจฺจมคฺเคน… มุเขน องฺคชาตํ อภินิสีเทนฺติ สนฺถตสฺส อสนฺถตสฺส, อสนฺถตสฺส สนฺถตสฺส, สนฺถตสฺส สนฺถตสฺส, อสนฺถตสฺส อสนฺถตสฺสฯ โส เจ ปเวสนํ สาทิยติ, ปวิฏฺฐํ สาทิยติ, ฐิตํ สาทิยติ, อุทฺธรณํ สาทิยติ, อาปตฺติ ปาราชิกสฺส…เป.… น สาทิยติ, อนาปตฺติฯ

ภิกฺขุปจฺจตฺถิกา ติรจฺฉานคตปุริสํ ชาครนฺตํ… สุตฺตํ… มตฺตํ… อุมฺมตฺตํ… ปมตฺตํ… มตํ อกฺขายิตํ… มตํ เยภุยฺเยน อกฺขายิตํ…เป.… อาปตฺติ ปาราชิกสฺสฯ มตํ เยภุยฺเยน ขายิตํ ภิกฺขุสฺส สนฺติเก อาเนตฺวา วจฺจมคฺเคน… มุเขน องฺคชาตํ อภินิสีเทนฺติ, สนฺถตสฺส อสนฺถตสฺส, อสนฺถตสฺส สนฺถตสฺส, สนฺถตสฺส สนฺถตสฺส, อสนฺถตสฺส อสนฺถตสฺสฯ โส จ ปเวสนํ สาทิยติ, ปวิฏฺฐํ สาทิยติ, ฐิตํ สาทิยติ, อุทฺธรณํ สาทิยติ , อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส…เป.… น สาทิยติ, อนาปตฺติฯ

[63] ภิกฺขุปจฺจตฺถิกา ภิกฺขุํ มนุสฺสิตฺถิยา สนฺติเก อาเนตฺวา องฺคชาเตน วจฺจมคฺคํ… ปสฺสาวมคฺคํ… มุขํ อภินิสีเทนฺติฯ โส เจ ปเวสนํ สาทิยติ, ปวิฏฺฐํ สาทิยติ , ฐิตํ สาทิยติ, อุทฺธรณํ สาทิยติ, อาปตฺติ ปาราชิกสฺส…เป.… น สาทิยติ, อนาปตฺติฯ

ภิกฺขุปจฺจตฺถิกา ภิกฺขุํ มนุสฺสิตฺถิยา ชาครนฺติยา… สุตฺตาย… มตฺตาย… อุมฺมตฺตาย… ปมตฺตาย … มตาย อกฺขายิตาย… มตาย เยภุยฺเยน อกฺขายิตาย…เป.… อาปตฺติ ปาราชิกสฺสฯ มตาย เยภุยฺเยน ขายิตาย สนฺติเก อาเนตฺวา องฺคชาเตน วจฺจมคฺคํ… ปสฺสาวมคฺคํ… มุขํ อภินิสีเทนฺติฯ โส เจ ปเวสนํ สาทิยติ, ปวิฏฺฐํ สาทิยติ, ฐิตํ สาทิยติ, อุทฺธรณํ สาทิยติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส…เป.… น สาทิยติ, อนาปตฺติฯ

ภิกฺขุปจฺจตฺถิกา ภิกฺขุํ อมนุสฺสิตฺถิยา… ติรจฺฉานคติตฺถิยา… มนุสฺสุภโตพฺยญฺชนกสฺส… อมนุสฺสุภโตพฺยญฺชนกสฺส… ติรจฺฉานคตุภโตพฺยญฺชนกสฺส… มนุสฺสปณฺฑกสฺส… อมนุสฺสปณฺฑกสฺส… ติรจฺฉานคตปณฺฑกสฺส… มนุสฺสปุริสสฺส… อมนุสฺสปุริสสฺส… ติรจฺฉานคตปุริสสฺส สนฺติเก อาเนตฺวา องฺคชาเตน วจฺจมคฺคํ… มุขํ อภินิสีเทนฺติฯ โส เจ ปเวสนํ สาทิยติ, ปวิฏฺฐํ สาทิยติ, ฐิตํ สาทิยติ, อุทฺธรณํ สาทิยติ, อาปตฺติ ปาราชิกสฺส…เป.… น สาทิยติ, อนาปตฺติฯ

ภิกฺขุปจฺจตฺถิกา ภิกฺขุํ ติรจฺฉานคตปุริสสฺส ชาครนฺตสฺส… สุตฺตสฺส… มตฺตสฺส… อุมฺมตฺตสฺส… ปมตฺตสฺส… มตสฺส อกฺขายิตสฺส… มตสฺส เยภุยฺเยน อกฺขายิตสฺส…เป.… อาปตฺติ ปาราชิกสฺสฯ มตสฺส เยภุยฺเยน ขายิตสฺส สนฺติเก อาเนตฺวา องฺคชาเตน วจฺจมคฺคํ… มุขํ อภินิสีเทนฺติฯ

โส เจ ปเวสนํ สาทิยติ, ปวิฏฺฐํ สาทิยติ, ฐิตํ สาทิยติ, อุทฺธรณํ สาทิยติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส…เป.… น สาทิยติ, อนาปตฺติฯ

[64] ภิกฺขุปจฺจตฺถิกา ภิกฺขุํ มนุสฺสิตฺถิยา สนฺติเก อาเนตฺวา องฺคชาเตน วจฺจมคฺคํ… ปสฺสาวมคฺคํ… มุขํ อภินิสีเทนฺติ สนฺถตสฺส อสนฺถตาย, อสนฺถตสฺส สนฺถตาย, สนฺถตสฺส สนฺถตาย, อสนฺถตสฺส อสนฺถตายฯ โส เจ ปเวสนํ สาทิยติ, ปวิฏฺฐํ สาทิยติ, ฐิตํ สาทิยติ, อุทฺธรณํ สาทิยติ, อาปตฺติ ปาราชิกสฺส…เป.… น สาทิยติ, อนาปตฺติฯ

ภิกฺขุปจฺจตฺถิกา ภิกฺขุํ มนุสฺสิตฺถิยา ชาครนฺติยา… สุตฺตาย… มตฺตาย… อุมฺมตฺตาย… ปมตฺตาย… มตาย อกฺขายิตาย… มตาย เยภุยฺเยน อกฺขายิตาย…เป.… อาปตฺติ ปาราชิกสฺสฯ มตาย เยภุยฺเยน ขายิตาย สนฺติเก อาเนตฺวา องฺคชาเตน วจฺจมคฺคํ… ปสฺสาวมคฺคํ… มุขํ อภินิสีเทนฺติ สนฺถตสฺส อสนฺถตาย, อสนฺถตสฺส สนฺถตาย, สนฺถตสฺส สนฺถตาย, อสนฺถตสฺส อสนฺถตายฯ โส เจ ปเวสนํ สาทิยติ, ปวิฏฺฐํ สาทิยติ, ฐิตํ สาทิยติ, อุทฺธรณํ สาทิยติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส…เป.… น สาทิยติ, อนาปตฺติฯ

ภิกฺขุปจฺจตฺถิกา ภิกฺขุํ อมนุสฺสิตฺถิยา… ติรจฺฉานคติตฺถิยา… มนุสฺสุภโตพฺยญฺชนกสฺส… อมนุสฺสุภโตพฺยญฺชนกสฺส… ติรจฺฉานคตุภโตพฺยญฺชนกสฺส… มนุสฺสปณฺฑกสฺส… อมนุสฺสปณฺฑกสฺส… ติรจฺฉานคตปณฺฑกสฺส… มนุสฺสปุริสสฺส… อมนุสฺสปุริสสฺส… ติรจฺฉานคตปุริสสฺส สนฺติเก อาเนตฺวา องฺคชาเตน วจฺจมคฺคํ… มุขํ อภินิสีเทนฺติ สนฺถตสฺส อสนฺถตสฺส, อสนฺถตสฺส สนฺถตสฺส, สนฺถตสฺส สนฺถตสฺส, อสนฺถตสฺส อสนฺถตสฺสฯ โส เจ ปเวสนํ สาทิยติ, ปวิฏฺฐํ สาทิยติ, ฐิตํ สาทิยติ, อุทฺธรณํ สาทิยติ, อาปตฺติ ปาราชิกสฺส…เป.… น สาทิยติ, อนาปตฺติฯ

[65] ภิกฺขุปจฺจตฺถิกา ภิกฺขุํ ติรจฺฉานคตปุริสสฺส ชาครนฺตสฺส… สุตฺตสฺส… มตฺตสฺส… อุมฺมตฺตสฺส… ปมตฺตสฺส… มตสฺส อกฺขายิตสฺส… มตสฺส เยภุยฺเยน อกฺขายิตสฺส…เป.… อาปตฺติ ปาราชิกสฺสฯ

มตสฺส เยภุยฺเยน ขายิตสฺส สนฺติเก อาเนตฺวา องฺคชาเตน วจฺจมคฺคํ… มุขํ อภินิสีเทนฺติ สนฺถตสฺส อสนฺถตสฺส, อสนฺถตสฺส สนฺถตสฺส, สนฺถตสฺส สนฺถตสฺส, อสนฺถตสฺส อสนฺถตสฺสฯ โส เจ ปเวสนํ สาทิยติ, ปวิฏฺฐํ สาทิยติ, ฐิตํ สาทิยติ, อุทฺธรณํ สาทิยติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺส…เป.… น สาทิยติ, อนาปตฺติฯ

ยถา ภิกฺขุปจฺจตฺถิกา วิตฺถาริตา, เอวํ วิตฺถาเรตพฺพาฯ

ราชปจฺจตฺถิกา… โจรปจฺจตฺถิกา… ธุตฺตปจฺจตฺถิกา… อุปฺปฬคนฺธปจฺจตฺถิกาฯ สํขิตฺตํฯ

[66] มคฺเคน มคฺคํ ปเวเสติ, อาปตฺติ ปาราชิกสฺสฯ มคฺเคน อมคฺคํ ปเวเสติ, อาปตฺติ ปาราชิกสฺสฯ อมคฺเคน มคฺคํ ปเวเสติ, อาปตฺติ ปาราชิกสฺสฯ อมคฺเคน อมคฺคํ ปเวเสติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺสฯ

ภิกฺขุ สุตฺตภิกฺขุมฺหิ วิปฺปฏิปชฺชติ; ปฏิพุทฺโธ สาทิยติ, อุโภ นาเสตพฺพาฯ ปฏิพุทฺโธ น สาทิยติ, ทูสโก นาเสตพฺโพฯ ภิกฺขุ สุตฺตสามเณรมฺหิ วิปฺปฏิปชฺชติ; ปฏิพุทฺโธ สาทิยติ, อุโภ นาเสตพฺพาฯ ปฏิพุทฺโธ น สาทิยติ, ทูสโก นาเสตพฺโพฯ สามเณโร สุตฺตภิกฺขุมฺหิ วิปฺปฏิปชฺชติ; ปฏิพุทฺโธ สาทิยติ, อุโภ นาเสตพฺพาฯ ปฏิพุทฺโธ น สาทิยติ, ทูสโก นาเสตพฺโพฯ สามเณโร สุตฺตสามเณรมฺหิ วิปฺปฏิปชฺชติ; ปฏิพุทฺโธ สาทิยติ, อุโภ นาเสตพฺพา ฯ ปฏิพุทฺโธ น สาทิยติ, ทูสโก นาเสตพฺโพฯ

อนาปตฺติ อชานนฺตสฺส, อสาทิยนฺตสฺส, อุมฺมตฺตกสฺส, ขิตฺตจิตฺตสฺส, เวทนาฏฺฏสฺส, อาทิกมฺมิกสฺสาติฯ

สนฺถตภาณวาโร นิฏฺฐิโตฯ

วินีตวตฺถุอุทฺทานคาถา

มกฺกฏี วชฺชิปุตฺตา จ, คิหี นคฺโค จ ติตฺถิยา;

ทาริกุปฺปลวณฺณา จ, พฺยญฺชเนหิปเร ทุเวฯ