มี 2 อย่าง คือที่เป็น สหชาตะ และ ปัจฉาชาตะ ฯลฯ
2. ธรรมที่ไม่ใช่จิต เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่ไม่ใช่จิต
ด้วยอำนาจของอัตถิปัจจัย
มี 5 อย่าง คือที่เป็น สหชาตะ ปุเรชาตะ ปัจฉาชาตะ อาหาระ
และ อินทริยะ ฯลฯ
3. ธรรมที่ไม่ใช่จิต เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่เป็นจิต ด้วย
อำนาจของอัตถิปัจจัย
มี 2 อย่าง คือที่เป็น สหชาตะ และ ปุเรชาตะ
ที่เป็น สหชาตะ ได้แก่
ขันธ์ทั้งหลายที่ไม่ใช่จิต เป็นปัจจัยแก่จิต ฯลฯ
ในปฏิสนธิขณะ ขันธ์ 1 ที่ไม่ใช่จิต ฯลฯ
ในปฏิสนธิขณะ หทยวัตถุ เป็นปัจจัยแก่จิต ด้วยอำนาจของอัตถิปัจจัย.
ที่เป็น ปุเรชาตะ ได้แก่
พิจารณาจักษุ ฯลฯ หทยวัตถุ โดยความเป็นของไม่เที่ยง ฯลฯ
เหมือนกับปุเรชาตะ ฯลฯ
4. ธรรมที่ไม่ใช่จิต เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่เป็นจิต และ
ธรรมที่ไม่ใช่จิต ด้วยอำนาจอัตถิปัจจัย
มี 2 อย่าง คือที่เป็น สหชาตะ และ ปุเรชาตะ
ที่เป็น สหชาตะ ได้แก่

ขันธ์ 1 ที่ไม่ใช่จิต เป็นปัจจัยแก่ขันธ์ 2, จิต และจิตตสมุฏฐานรูป
ด้วยอำนาจของอัตถิปัจจัย
ในปฏิสนธิขณะ ขันธ์ 1 ที่ไม่ใช่จิต ฯลฯ
ในปฏิสนธิขณะ หทยวัตถุ เป็นปัจจัยแก่จิต และสัมปยุตตขันธ์ทั้ง
หลาย ด้วยอำนาจของอัตถิปัจจัย.
ที่เป็น ปุเรชาตะ ได้แก่
พิจารณาจักษุ ฯลฯ หทยวัตถุ ฯลฯ เหมือนกับปุเรชาตะ ฯลฯ
5. ธรรมที่เป็นจิต และธรรมที่ไม่ใช่จิต เป็นปัจจัย
แก่ธรรมที่ไม่ใช่จิต ด้วยอำนาจของอัตถิปัจจัย
มี 5 อย่าง คือที่เป็น สหชาตะ, สหชาตะ รวมกับ ปุเรชาตะ
ปัจฉาชาตะ, ปัจฉาชาตะ รวมกับ อาหาระ และรวมกับ อินทริยะ
ที่เป็น สหชาตะ ได้แก่
ขันธ์ 1 ที่ไม่ใช่จิต และจิต เป็นปัจจัยแก่ขันธ์ 2 และจิตตสมุฏฐาน-
รูป ด้วยอำนาจของอัตถิปัจจัย, ขันธ์ 2 ฯลฯ
ที่เป็น สหชาตะ รวมกับ ปุเรชาตะ ได้แก่
จิตและหทยวัตถุ เป็นปัจจัยแก่ขันธ์ทั้งหลายที่ไม่ใช่จิต ด้วยอำนาจ
ของอัตถิปัจจัย
แม้ในปฏิสนธิขณะ ฯลฯ มีทั้ง 2 ข้อ
ที่เป็น สหชาตะ ได้แก่
จิตและสัมปยุตตขันธ์ทั้งหลาย เป็นปัจจัยแก่จิตตสมุฏฐานรูป ด้วย
อำนาจของอัตถิปัจจัย.

ที่เป็น สหชาตะ ได้แก่
จิตและมหาภูตรูปทั้งหลาย เป็นปัจจัยแก่จิตตสมุฏฐานรูป
ของอัตถิปัจจัย.
ที่เป็น ปัจฉาชาตะ ได้แก่
จิตและสัมปยุตตขันธ์ทั้งหลายที่เกิดภายหลัง เป็นปัจจัยแก่กายนี้ที่เกิด
ก่อน ด้วยอำนาจของอัตถิปัจจัย.
ที่เป็น ปัจฉาชาตะ รวมกับ อาหาระ ได้แก่
จิต, สัมปยุตตขันธ์ทั้งหลายที่เกิดภายหลัง และกพฬีการาหาร เป็น
ปัจจัยแก่กายเหล่านี้ ด้วยอำนาจของอัตถิปัจจัย.
ที่เป็น ปัจฉาชาตะ รวมกับ อาหาระ ได้แก่
จิต, สัมปยุตตขันธ์ทั้งหลายที่เกิดภายหลัง และรูปชีวิตินทรีย์ เป็น
ปัจจัยแก่กฏัตตารูปทั้งหลาย ด้วยอำนาจของอัตถิปัจจัย.

การนับจำนวนในวาระอนุโลม

[74] ในเหตุปัจจัย มี 3 วาระ ในอารัมมณปัจจัย มี 9 วาระ
ในนิสสยปัจจัย มี 9 วาระ ในอนันตรปัจจัย มี 9 วาระ ในสมนันตรปัจจัย
มี 9 วาระ ในสหชาตปัจจัย มี 5 วาระ ในอัญญมัญญปัจจัย มี 5 วาระ
ในนิสสยปัจจัย มี 5 วาระ ในอุปนิสสยปัจจัย มี 9 วาระ ในปุเรชาตปัจจัย
มี 3 วาระ ในปัจฉาชาตปัจจัย มี 3 วาระ ในอาเสวนปัจจัย มี 9 วาระ
ในกัมมปัจจัย มี 3 วาระ ในวิปากปัจจัย มี 5 วาระ ในอาหารปัจจัย มี

5 วาระ ในอินทริยปัจจัย มี 5 วาระ ในฌานปัจจัย มี 3 วาระ ในมัคค
ปัจจัย มี 3 วาระ ในสัมปยุตตปัจจัย มี 5 วาระ ในวิปปยุตตปัจจัย มี 5
วาระ ในอัตถิปัจจัย มี 5 วาระ ในนัตถิปัจจัย มี 9 วาระ ในวิคตปัจจัย
มี 9 วาระ ในอวิคตปัจจัย มี 5 วาระ.

ปัจจนียนัย

[75] 1. ธรรมที่เป็นจิต เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่เป็นจิต ด้วย
อำนาจของอารัมมณปัจจัย, เป็นปัจจัยด้วยอำนาจของอุปนิสสยปัจจัย.
2. ธรรมที่เป็นจิต เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่ไม่ใช่จิต ด้วย
อำนาจของอารัมมณปัจจัย, เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของสหชาตปัจจัย,
เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของอุปนิสสยปัจจัย, เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจ
ของปัจฉาชาตปัจจัย.
3. ธรรมที่เป็นจิต เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่ไม่ใช่จิต ด้วย
ธรรมที่ไม่ใช่จิต ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย, เป็นปัจจัย ด้วย
อำนาจของอุปนิสสยปัจจัย.
4. ธรรมที่ไม่ใช่จิต เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่ไม่ใช่จิต
ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย, เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของสหชาต-
ปัจจัย, เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของอุปนิสสยปัจจัย, เป็นปัจจัย ด้วย
อำนาจของปุเรชาตปัจจัย, เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของปัจฉาชาตปัจจัย,
เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของกัมมปัจจัย, เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของ
อาหารปัจจัย, เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของอินทริยปัจจัย.

5. ธรรมที่ไม่ใช่จิต เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่เป็นจิต ด้วย
อำนาจของอารัมมณปัจจัย, เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของสหชาตปัจจัย,
เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของอุปนิสสยปัจจัย, เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของ
ปุเรชาตปัจจัย, เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของกัมมปัจจัย.
6. ธรรมที่ไม่ใช่จิต เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่เป็นจิต และ
ธรรมที่ไม่ใช่จิต ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย, เป็นปัจจัย ด้วย
อำนาจของอุปนิสสยปัจจัย, เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของปุเรชาตปัจจัย,
เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของกัมมปัจจัย.
7. ธรรมที่เป็นจิต และธรรมที่ไม่ใช่จิต เป็นปัจจัย
แก่ธรรมที่เป็นจิต ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย, เป็นปัจจัย ด้วย
อำนาจของอุปนิสยปัจจัย
8. ธรรมที่เป็นจิต และธรรมที่ไม่ใช่จิต เป็นปัจจัย
แก่ธรรมที่ไม่ใช่จิต ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย, เป็นปัจจัย ด้วย
อำนาจของสหชาตปัจจัย, เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของอุปนิสสยปัจจัย,
เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของปัจฉาชาตปัจจัย.
9. ธรรมที่เป็นจิต และธรรมที่ไม่ใช่จิต เป็นปัจจัย
แก่ธรรมที่เป็นจิต และธรรมที่ไม่ใช่จิต ด้วยอำนาจของอารัมมณ-
ปัจจัย, เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของอุปนิสสยปัจจัย.

การนับจำนวนวาระในปัจจนียะ

[76] ในนเหตุปัจจัย มี 9 วาระ ในนอารัมมณปัจจัย มี 9 วาระ
ในปัจจัยทั้งปวง มี 9 วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี 9 วาระ.

อนุโลมปัจจนียนัย

การนับจำนวนวาระในอนุโลมปัจจนียะ

[77] เพราะเหตุปัจจัย ในนอารัมมณปัจจัย มี 3 วาระ. . . ฯลฯ
ในนสมนันตรปัจจัย มี 3 วาระ ในนอัญญมัญญปัจจัย มี 1 วาระ ในน
อุปนิสสยปัจจัย มี 3 วาระ ในปัจจัยทั้งปวง มี 3 วาระ ในนมัคคปัจจัย
มี 3 วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี 1 วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี 3 วาระ
ในโนนัตถิปัจจัย มี 3 วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี 3 วาระ.

ปัจจนียานุโลมนัย

การนับจำนวนวาระในปัจจนียานุโลม

[78] เพราะนเหตุปัจจัย ในอารัมมณปัจจัย มี 9 วาระ ในอธิปติ-
ปัจจัย มี 9 วาระ.
พึงกระทำอนุโลมมาติกา
จิตตทุกะ จบ

57. เจตสิกทุกะ

ปฏิจจวาระ

อนุโลมนัย

1. เหตุปัจจัย

[79] 1. ธรรมที่เป็นเจตสิก อาศัยธรรมที่เป็นเจตสิก เกิด-
ขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
คือ ขันธ์ 2 อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นเจตสิก, ขันธ์ 1 อาศัยขันธ์ 2.
ในปฏิสนธิขณะ ฯลฯ
2. ธรรมที่ไม่ใช่เจตสิก อาศัยธรรมที่เป็นเจตสิก
เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
คือ จิต และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ทั้งหลายที่เป็นเจตสิก.
ในปฏิสนธิขณะ จิต และกฏัตตารูป อาศัยขันธ์ทั้งหลายที่เป็นเจตสิก.
3. ธรรมที่เป็นเจตสิก และธรรมที่ไม่ใช่เจตสิก อาศัย
ธรรมที่เป็นเจตสิก เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
คือ ขันธ์ 2 และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นเจตสิก,
ขันธ์ 2 อาศัยขันธ์ 2.
ในปฏิสนธิขณะ ฯลฯ
4. ธรรมที่ไม่ใช่เจตสิก อาศัยธรรมที่ไม่ใช่เจตสิก
เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยจิต.