หตฺถคฺคหณํ วา สาทิเยยฺยาติ หตฺโถ นาม กปฺปรํ อุปาทาย ยาว อคฺคนขาฯ เอตสฺส อสทฺธมฺมสฺส ปฏิเสวนตฺถาย อุพฺภกฺขกํ อโธชาณุมณฺฑลํ คหณํ สาทิยติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺสฯ

สงฺฆาฏิกณฺณคฺคหณํ วา สาทิเยยฺยาติ เอตสฺส อสทฺธมฺมสฺส ปฏิเสวนตฺถาย นิวตฺถํ วา ปารุตํ วา คหณํ สาทิยติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺสฯ

สนฺติฏฺเฐยฺย วาติ เอตสฺส อสทฺธมฺมสฺส ปฏิเสวนตฺถาย ปุริสสฺส หตฺถปาเส ติฏฺฐติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺสฯ

สลฺลเปยฺย วาติ เอตสฺส อสทฺธมฺมสฺส ปฏิเสวนตฺถาย ปุริสสฺส หตฺถปาเส ฐิตา สลฺลปติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺสฯ

สงฺเกตํ วา คจฺเฉยฺยาติ เอตสฺส อสทฺธมฺมสฺส ปฏิเสวนตฺถาย ปุริเสน – ‘‘อิตฺถนฺนามํ โอกาสํ [อิทํ ปทํ อฏฺฐกถายํ น ทิสฺสติ] อาคจฺฉา’’ติ – วุตฺตา คจฺฉติฯ ปเท ปเท อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสฯ ปุริสสฺส หตฺถปาสํ โอกฺกนฺตมตฺเต อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺสฯ

ปุริสสฺส วา อพฺภาคมนํ สาทิเยยฺยาติ เอตสฺส อสทฺธมฺมสฺส ปฏิเสวนตฺถาย ปุริสสฺส อพฺภาคมนํ สาทิยติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสฯ หตฺถปาสํ โอกฺกนฺตมตฺเต อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺสฯ

ฉนฺนํ วา อนุปวิเสยฺยาติ เอตสฺส อสทฺธมฺมสฺส ปฏิเสวนตฺถาย เยน เกนจิ ปฏิจฺฉนฺนํ โอกาสํ ปวิฏฺฐมตฺเต อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺสฯ

กายํ วา ตทตฺถาย อุปสํหเรยฺยาติ เอตสฺส อสทฺธมฺมสฺส ปฏิเสวนตฺถาย ปุริสสฺส หตฺถปาเส ฐิตา กายํ อุปสํหรติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺสฯ

อยมฺปีติ ปุริมาโย อุปาทาย วุจฺจติฯ

ปาราชิกา โหตีติ เสยฺยถาปิ นาม ตาโล มตฺถกจฺฉินฺโน อภพฺโพ ปุน วิรุฬฺหิยา เอวเมว ภิกฺขุนี อฏฺฐมํ วตฺถุํ ปริปูเรนฺตี อสฺสมณี โหติ อสกฺยธีตาฯ เตน วุจฺจติ ปาราชิกา โหตีติฯ

อสํวาสาติ สํวาโส นาม เอกกมฺมํ เอกุทฺเทโส สมสิกฺขตาฯ เอโส สํวาโส นามฯ โส ตาย สทฺธิํ นตฺถิฯ เตน วุจฺจติ อสํวาสาติฯ

[677] อนาปตฺติ อสญฺจิจฺจ, อสฺสติยา, อชานนฺติยา, อสาทิยนฺติยา, อุมฺมตฺติกาย, ขิตฺตจิตฺตาย, เวทนาฏฺฏาย, อาทิกมฺมิกายาติฯ

จตุตฺถปาราชิกํ สมตฺตํฯ

อุทฺทิฏฺฐา โข, อยฺยาโย, อฏฺฐ ปาราชิกา ธมฺมาฯ เยสํ ภิกฺขุนี อญฺญตรํ วา อญฺญตรํ วา อาปชฺชิตฺวา น ลภติ ภิกฺขุนีหิ สทฺธิํ สํวาสํ, ยถา ปุเร ตถา ปจฺฉา, ปาราชิกา โหติ อสํวาสาฯ ตตฺถายฺยาโย ปุจฺฉามิ – ‘‘กจฺจิตฺถ ปริสุทฺธา’’? ทุติยมฺปิ ปุจฺฉามิ – ‘‘กจฺจิตฺถ ปริสุทฺธา’’? ตติยมฺปิ ปุจฺฉามิ – ‘‘กจฺจิตฺถ ปริสุทฺธา’’? ปริสุทฺเธตฺถายฺยาโย, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามีติฯ

ภิกฺขุนิวิภงฺเค ปาราชิกกณฺฑํ นิฏฺฐิตํฯ

2. สงฺฆาทิเสสกณฺฑํ (ภิกฺขุนีวิภงฺโค)

1. ปฐมสงฺฆาทิเสสสิกฺขาปทํ

อิเม โข ปนายฺยาโย สตฺตรส สงฺฆาทิเสสา

ธมฺมา อุทฺเทสํ อาคจฺฉนฺติฯ

[678] เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเมฯ เตน โข ปน สมเยน อญฺญตโร อุปาสโก ภิกฺขุนิสงฺฆสฺส อุโทสิตํ [อุทฺโทสิตํ (สี. สฺยา.)] ทตฺวา กาลงฺกโต โหติฯ ตสฺส ทฺเว ปุตฺตา โหนฺติ – เอโก อสฺสทฺโธ อปฺปสนฺโน, เอโก สทฺโธ ปสนฺโนฯ เต เปตฺติกํ สาปเตยฺยํ วิภชิํสุฯ อถ โข โส อสฺสทฺโธ อปฺปสนฺโน ตํ สทฺธํ ปสนฺนํ เอตทโวจ – ‘‘อมฺหากํ อุโทสิโต, ตํ ภาเชมา’’ติฯ เอวํ วุตฺเต โส สทฺโธ ปสนฺโน ตํ อสฺสทฺธํ อปฺปสนฺนํ เอตทโวจ – ‘‘มายฺโย, เอวํ อวจฯ อมฺหากํ ปิตุนา ภิกฺขุนิสงฺฆสฺส ทินฺโน’’ติฯ ทุติยมฺปิ โข โส อสฺสทฺโธ อปฺปสนฺโน ตํ สทฺธํ ปสนฺนํ เอตทโวจ – ‘‘อมฺหากํ อุโทสิโต, ตํ ภาเชมา’’ติฯ อถ โข โส สทฺโธ ปสนฺโน ตํ อสฺสทฺธํ อปฺปสนฺนํ เอตทโวจ – ‘‘มายฺโย, เอวํ อวจฯ อมฺหากํ ปิตุนา ภิกฺขุนิสงฺฆสฺส ทินฺโน’’ติฯ ตติยมฺปิ โข โส อสฺสทฺโธ อปฺปสนฺโน ตํ สทฺธํ ปสนฺนํ เอตทโวจ – ‘‘อมฺหากํ อุโทสิโต, ตํ ภาเชมา’’ติฯ อถ โข โส สทฺโธ ปสนฺโน – ‘‘สเจ มยฺหํ ภวิสฺสติ, อหมฺปิ ภิกฺขุนิสงฺฆสฺส ทสฺสามี’’ติ – ตํ อสฺสทฺธํ อปฺปสนฺนํ เอตทโวจ – ‘‘ภาเชมา’’ติฯ อถ โข โส อุโทสิโต เตหิ ภาชียมาโน ตสฺส อสฺสทฺธสฺส อปฺปสนฺนสฺส ปาปุณาติ [ปาปุณิ (สฺยา.)]ฯ อถ โข โส อสฺสทฺโธ อปฺปสนฺโน ภิกฺขุนิโย อุปสงฺกมิตฺวา เอตทโวจ – ‘‘นิกฺขมถายฺเย, อมฺหากํ อุโทสิโต’’ติฯ

เอวํ วุตฺเต ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี ตํ ปุริสํ เอตทโวจ – ‘‘มายฺโย, เอวํ อวจ, ตุมฺหากํ ปิตุนา ภิกฺขุนิสงฺฆสฺส ทินฺโน’’ติฯ ‘‘ทินฺโน น ทินฺโน’’ติ โวหาริเก มหามตฺเต ปุจฺฉิํสุฯ

มหามตฺตา เอวมาหํสุ – ‘‘โก, อยฺเย, ชานาติ ภิกฺขุนิสงฺฆสฺส ทินฺโน’’ติ? เอวํ วุตฺเต ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี เต มหามตฺเต เอตทโวจ – ‘‘อปิ นายฺโย [อปิ นฺวยฺยา (สฺยา.), อปิ นายฺโย (ก.)] ตุมฺเหหิ ทิฏฺฐํ วา สุตํ วา สกฺขิํ ฐปยิตฺวา ทานํ ทิยฺยมาน’’นฺติ ? อถ โข เต มหามตฺตา – ‘‘สจฺจํ โข อยฺยา อาหา’’ติ ตํ อุโทสิตํ ภิกฺขุนิสงฺฆสฺส อกํสุฯ อถ โข โส ปุริโส ปราชิโต อุชฺฌายติ ขิยฺยติ วิปาเจติ – ‘‘อสฺสมณิโย อิมา มุณฺฑา พนฺธกินิโยฯ กถญฺหิ นาม อมฺหากํ อุโทสิตํ อจฺฉินฺทาเปสฺสนฺตี’’ติ! ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี มหามตฺตานํ เอตมตฺถํ อาโรเจสิฯ มหามตฺตา ตํ ปุริสํ ทณฺฑาเปสุํฯ อถ โข โส ปุริโส ทณฺฑิโต ภิกฺขุนูปสฺสยสฺส อวิทูเร อาชีวกเสยฺยํ การาเปตฺวา อาชีวเก อุยฺโยเชสิ – ‘‘เอตา ภิกฺขุนิโย อจฺจาวทถา’’ติฯ

ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี มหามตฺตานํ เอตมตฺถํ อาโรเจสิฯ มหามตฺตา ตํ ปุริสํ พนฺธาเปสุํฯ มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘ปฐมํ ภิกฺขุนิโย อุโทสิตํ อจฺฉินฺทาเปสุํ, ทุติยํ ทณฺฑาเปสุํ, ตติยํ พนฺธาเปสุํฯ อิทานิ ฆาตาเปสฺสนฺตี’’ติ! อสฺโสสุํ โข ภิกฺขุนิโย เตสํ มนุสฺสานํ อุชฺฌายนฺตานํ ขิยฺยนฺตานํ วิปาเจนฺตานํฯ ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป.… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถญฺหิ นาม อยฺยา ถุลฺลนนฺทา อุสฺสยวาทิกา วิหริสฺสตี’’ติ! อถ โข ตา ภิกฺขุนิโย ภิกฺขูนํ เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ…เป.… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี อุสฺสยวาทิกา วิหรตีติฯ ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติฯ วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป.… กถญฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี อุสฺสยวาทิกา วิหริสฺสติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป.… เอวญฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –

[679] ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี อุสฺสยวาทิกา วิหเรยฺย คหปตินา วา คหปติปุตฺเตน วา ทาเสน วา กมฺมกาเรน [กมฺมกเรน (สี. สฺยา.)] วา อนฺตมโส สมณปริพฺพาชเกนาปิ, อยํ ภิกฺขุนี ปฐมาปตฺติกํ ธมฺมํ อาปนฺนา นิสฺสารณียํ สงฺฆาทิเสส’’นฺติฯ

[680] ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป.… ภิกฺขุนีติ…เป.… อยํ อิมสฺมิํ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติฯ

อุสฺสยวาทิกา นาม อฑฺฑการิกา วุจฺจติฯ

คหปติ นาม โย โกจิ อคารํ อชฺฌาวสติฯ

คหปติปุตฺโต นาม เย เกจิ ปุตฺตภาตโรฯ

ทาโส นาม อนฺโตชาโต ธนกฺกีโต กรมรานีโต ฯ

กมฺมกาโร นาม ภฏโก อาหตโกฯ

สมณปริพฺพาชโก นาม ภิกฺขุญฺจ ภิกฺขุนิญฺจ สิกฺขมานญฺจ สามเณรญฺจ สามเณริญฺจ ฐเปตฺวา โย โกจิ ปริพฺพาชกสมาปนฺโนฯ

อฑฺฑํ กริสฺสามีติ ทุติยํ วา ปริเยสติ คจฺฉติ วา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสฯ เอกสฺส อาโรเจติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสฯ ทุติยสฺส อาโรเจติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺสฯ อฑฺฑปริโยสาเน อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺสฯ

ปฐมาปตฺติกนฺติ สห วตฺถุชฺฌาจารา อาปชฺชติ อสมนุภาสนายฯ

นิสฺสารณียนฺติ สงฺฆมฺหา นิสฺสารียติฯ

สงฺฆาทิเสสนฺติ สงฺโฆว ตสฺสา อาปตฺติยา มานตฺตํ เทติ มูลาย ปฏิกสฺสติ อพฺเภติ, น สมฺพหุลา น เอกา ภิกฺขุนีฯ เตน วุจฺจติ ‘‘สงฺฆาทิเสโส’’ติฯ ตสฺเสว อาปตฺตินิกายสฺส นามกมฺมํ อธิวจนํฯ เตนปิ วุจฺจติ ‘‘สงฺฆาทิเสโส’’ติฯ

[681] อนาปตฺติ มนุสฺเสหิ อากฑฺฒียมานา คจฺฉติ, อารกฺขํ ยาจติ, อโนทิสฺส อาจิกฺขติ, อุมฺมตฺติกาย…เป.… อาทิกมฺมิกายาติฯ

ปฐมสงฺฆาทิเสสสิกฺขาปทํ นิฏฺฐิตํฯ

2. ทุติยสงฺฆาทิเสสสิกฺขาปทํ

[682] เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเมฯ เตน โข ปน สมเยน เวสาลิยํ อญฺญตรสฺส ลิจฺฉวิสฺส ปชาปติ อติจารินี โหติฯ อถ โข โส ลิจฺฉวิ ตํ อิตฺถิํ เอตทโวจ – ‘‘สาธุ วิรมาหิ, อนตฺถํ โข เต กริสฺสามี’’ติฯ เอวมฺปิ สา วุจฺจมานา นาทิยิฯ เตน โข ปน สมเยน เวสาลิยํ ลิจฺฉวิคโณ สนฺนิปติโต โหติ เกนจิเทว กรณีเยนฯ อถ โข โส ลิจฺฉวิ เต ลิจฺฉวโย เอตทโวจ – ‘‘เอกํ เม, อยฺโย , อิตฺถิํ อนุชานาถา’’ติฯ ‘‘กา นาม สา’’ติ? ‘‘มยฺหํ ปชาปติ อติจรติ, ตํ ฆาเตสฺสามี’’ติฯ ‘‘ชานาหี’’ติฯ อสฺโสสิ โข สา อิตฺถี – ‘‘สามิโก กิร มํ ฆาเตตุกาโม’’ติฯ วรภณฺฑํ อาทาย สาวตฺถิํ คนฺตฺวา ติตฺถิเย อุปสงฺกมิตฺวา ปพฺพชฺชํ ยาจิฯ ติตฺถิยา น อิจฺฉิํสุ ปพฺพาเชตุํฯ ภิกฺขุนิโย อุปสงฺกมิตฺวา ปพฺพชฺชํ ยาจิฯ ภิกฺขุนิโยปิ น อิจฺฉิํสุ ปพฺพาเชตุํฯ ถุลฺลนนฺทํ ภิกฺขุนิํ อุปสงฺกมิตฺวา ภณฺฑกํ ทสฺเสตฺวา ปพฺพชฺชํ ยาจิฯ ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี ภณฺฑกํ คเหตฺวา ปพฺพาเชสิฯ

อถ โข โส ลิจฺฉวิ ตํ อิตฺถิํ คเวสนฺโต สาวตฺถิํ คนฺตฺวา ภิกฺขุนีสุ ปพฺพชิตํ ทิสฺวาน เยน ราชา ปเสนทิ โกสโล เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ราชานํ ปเสนทิํ โกสลํ เอตทโวจ – ‘‘ปชาปติ เม, เทว, วรภณฺฑํ อาทาย สาวตฺถิํ อนุปฺปตฺตาฯ ตํ เทโว อนุชานาตู’’ติฯ ‘‘เตน หิ, ภเณ, วิจินิตฺวา อาจิกฺขา’’ติฯ ‘‘ทิฏฺฐา, เทว, ภิกฺขุนีสุ ปพฺพชิตา’’ติฯ ‘‘สเจ, ภเณ, ภิกฺขุนีสุ ปพฺพชิตา, น สา ลพฺภา กิญฺจิ กาตุํฯ สฺวากฺขาโต ภควตา ธมฺโม, จรตุ พฺรหฺมจริยํ สมฺมา ทุกฺขสฺส อนฺตกิริยายา’’ติฯ อถ โข โส ลิจฺฉวิ อุชฺฌายติ ขิยฺยติ วิปาเจติ – ‘‘กถญฺหิ นาม ภิกฺขุนิโย โจริํ ปพฺพาเชสฺสนฺตี’’ติ! อสฺโสสุํ โข ภิกฺขุนิโย ตสฺส ลิจฺฉวิสฺส อุชฺฌายนฺตสฺส ขิยฺยนฺตสฺส วิปาเจนฺตสฺสฯ ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป.… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถญฺหิ นาม อยฺยา ถุลฺลนนฺทา โจริํ ปพฺพาเชสฺสตี’’ติ! อถ โข ตา ภิกฺขุนิโย ภิกฺขูนํ เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ…เป.… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี โจริํ ปพฺพาเชตีติ [ปพฺพาเชสีติ (ก.)]? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติฯ วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป.… กถญฺหิ นาม, ภิกฺขเว, ถุลฺลนนฺทา ภิกฺขุนี โจริํ ปพฺพาเชสฺสติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป.… เอวญฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –

[683] ‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี ชานํ โจริํ วชฺฌํ วิทิตํ อนปโลเกตฺวา ราชานํ วา สงฺฆํ วา คณํ วา ปูคํ วา เสณิํ วา อญฺญตฺร กปฺปา วุฏฺฐาเปยฺย, อยมฺปิ ภิกฺขุนี ปฐมาปตฺติกํ ธมฺมํ อาปนฺนา นิสฺสารณียํ สงฺฆาทิเสส’’นฺติฯ

[684] ยา ปนาติ ยา ยาทิสา…เป.… ภิกฺขุนีติ…เป.… อยํ อิมสฺมิํ อตฺเถ อธิปฺเปตา ภิกฺขุนีติฯ

ชานาติ นาม สามํ วา ชานาติ อญฺเญ วา ตสฺสา อาโรเจนฺติ, สา วา อาโรเจติฯ

โจรี นาม ยา ปญฺจมาสกํ วา อติเรกปญฺจมาสกํ วา อคฺฆนกํ อทินฺนํ เถยฺยสงฺขาตํ อาทิยติ, เอสา โจรี นามฯ

วชฺฌา นาม ยํ กตฺวา วชฺฌปฺปตฺตา โหติฯ

วิทิตา นาม อญฺเญหิ มนุสฺเสหิ ญาตา โหติ ‘‘วชฺฌา เอสา’’ติฯ

อนปโลเกตฺวาติ อนาปุจฺฉาฯ

ราชา นาม ยตฺถ ราชา อนุสาสติ, ราชา อปโลเกตพฺโพฯ

สงฺโฆ นาม ภิกฺขุนิสงฺโฆ วุจฺจติ, ภิกฺขุนิสงฺโฆ อปโลเกตพฺโพฯ

คโณ นาม ยตฺถ คโณ อนุสาสติ, คโณ อปโลเกตพฺโพฯ

ปูโค นาม ยตฺถ ปูโค อนุสาสติ, ปูโค อปโลเกตพฺโพฯ

เสณิ นาม ยตฺถ เสณิ อนุสาสติ, เสณิ อปโลเกตพฺโพฯ

อญฺญตฺร กปฺปาติ ฐเปตฺวา กปฺปํฯ กปฺปํ นาม ทฺเว กปฺปานิ – ติตฺถิเยสุ วา ปพฺพชิตา โหติ อญฺญาสุ วา ภิกฺขุนีสุ ปพฺพชิตาฯ อญฺญตฺร กปฺปา ‘‘วุฏฺฐาเปสฺสามี’’ติ คณํ วา อาจรินิํ วา ปตฺตํ วา จีวรํ วา ปริเยสติ, สีมํ วา สมฺมนฺนติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสฯ ญตฺติยา ทุกฺกฏํฯ ทฺวีหิ กมฺมวาจาหิ ถุลฺลจฺจยาฯ กมฺมวาจาปริโยสาเน อุปชฺฌายาย อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺสฯ คณสฺส จ อาจรินิยา จ อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสฯ

อยมฺปีติ ปุริมํ อุปาทาย วุจฺจติฯ

ปฐมาปตฺติกนฺติ สห วตฺถุชฺฌาจารา อาปชฺชติ อสมนุภาสนายฯ

นิสฺสารณียนฺติ สงฺฆมฺหา นิสฺสารียติฯ

สงฺฆาทิเสสนฺติ…เป.… เตนปิ วุจฺจติ สงฺฆาทิเสโสติฯ

[685] โจริยา โจริสญฺญา อญฺญตฺร กปฺปา วุฏฺฐาเปติ, อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺสฯ

โจริยา เวมติกา อญฺญตฺร กปฺปา วุฏฺฐาเปติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสฯ โจริยา อโจริสญฺญา อญฺญตฺร กปฺปา วุฏฺฐาเปติ, อนาปตฺติฯ อโจริยา โจริสญฺญา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสฯ อโจริยา เวมติกา, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสฯ อโจริยา อโจริสญฺญา, อนาปตฺติฯ

[686] อนาปตฺติ อชานนฺตี วุฏฺฐาเปติ, อปโลเกตฺวา วุฏฺฐาเปติ, กปฺปกตํ วุฏฺฐาเปติ, อุมฺมตฺติกาย, อาทิกมฺมิกายาติฯ

ทุติยสงฺฆาทิเสสสิกฺขาปทํ นิฏฺฐิตํฯ

3. ตติยสงฺฆาทิเสสสิกฺขาปทํ

[687] เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเมฯ เตน โข ปน สมเยน ภทฺทาย กาปิลานิยา อนฺเตวาสินี ภิกฺขุนี ภิกฺขุนีหิ สทฺธิํ ภณฺฑิตฺวา คามกํ [คามเก (สฺยา.)] ญาติกุลํ อคมาสิฯ ภทฺทา กาปิลานี ตํ ภิกฺขุนิํ อปสฺสนฺตี ภิกฺขุนิโย ปุจฺฉิ – ‘‘กหํ อิตฺถนฺนามา, น ทิสฺสตี’’ติ! ‘‘ภิกฺขุนีหิ สทฺธิํ, อยฺเย, ภณฺฑิตฺวา น ทิสฺสตี’’ติฯ ‘‘อมฺมา, อมุกสฺมิํ คามเก เอติสฺสา ญาติกุลํฯ ตตฺถ คนฺตฺวา วิจินถา’’ติฯ ภิกฺขุนิโย ตตฺถ คนฺตฺวา ตํ ภิกฺขุนิํ ปสฺสิตฺวา เอตทโวจุํ – ‘‘กิสฺส ตฺวํ, อยฺเย , เอกิกา อาคตา, กจฺจิสิ อปฺปธํสิตา’’ติ? ‘‘อปฺปธํสิตามฺหิ, อยฺเย’’ติฯ ยา ตา ภิกฺขุนิโย อปฺปิจฺฉา…เป.… ตา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถญฺหิ นาม ภิกฺขุนี เอกา คามนฺตรํ คจฺฉิสฺสตี’’ติ…เป.… สจฺจํ กิร, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนี เอกา คามนฺตรํ คจฺฉตีติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติฯ วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป.… กถญฺหิ นาม, ภิกฺขเว , ภิกฺขุนี เอกา คามนฺตรํ คจฺฉิสฺสติ! เนตํ, ภิกฺขเว, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป.… เอวญฺจ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนิโย อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิสนฺตุ –

‘‘ยา ปน ภิกฺขุนี เอกา คามนฺตรํ คจฺเฉยฺย, อยมฺปิ ภิกฺขุนี ปฐมาปตฺติกํ ธมฺมํ อาปนฺนา นิสฺสารณียํ สงฺฆาทิเสส’’นฺติฯ

เอวญฺจิทํ ภควตา ภิกฺขุนีนํ สิกฺขาปทํ ปญฺญตฺตํ โหติฯ