สารัมมณเจตนา เป็นปัจจัยแก่สัมปยุตตขันธ์ และจิตตสมุฏฐานรูป
ทั้งหลาย ด้วยอำนาจของกัมมปัจจัย.
ในปฏิสนธิขณะ ฯลฯ
ที่เป็น นานาขณิกะ ได้แก่
สารัมมณเจตนา เป็นปัจจัยแก่วิบากขันธ์ และกฏัตตารูปทั้งหลาย
ด้วยอำนาจของกัมมปัจจัย.

14. วิปากปัจจัย

[29] สารัมมณธรรม เป็นปัจจัยแก่สารัมมณธรรม ด้วย
อำนาจของวิปากปัจจัย มี 3 วาระ.

15. อาหารปัจจัย

[30] 1. สารัมมณธรรม เป็นปัจจัยแก่สารัมมณธรรม ด้วย
อำนาจของอาหารปัจจัย. มี 3 วาระ (วาระที่ 1-2-3)
4. อนารัมมณธรรม เป็นปัจจัยแก่อนารัมมณธรรม
ด้วยอำนาจของอาหารปัจจัย
คือ กฬฬีการาหาร เป็นปัจจัยแก่กายนี้ ด้วยอำนาจของอาหารปัจจัย.

16. อินทริยปัจจัย

[31] 1. สารัมมณธรรม เป็นปัจจัยแก่สารัมมณธรรม ด้วย
อำนาจของอินทริยปัจจัย. มี 3 วาระ (วาระ1-2-3)

4. อนารัมมณธรรม เป็นปัจจัยแก่อนารัมมณธรรม
ด้วยอำนาจของอินทริยปัจจัย
คือ รูปชีวิตินทรีย์ เป็นปัจจัยแก่กฏัตตารูปทั้งหลาย ด้วยอำนาจของ
อินทริยปัจจัย.
5. อนารัมมณธรรม เป็นปัจจัยแก่สารัมมณธรรม
ด้วยอำนาจของอินทริยปัจจัย
คือ จักขุนทรีย์ เป็นปัจจัยแก่จักขุวิญญาณ ฯลฯ กายินทรีย์ เป็น
ปัจจัยแก่กายวิญญาณ ด้วยอำนาจของอินทริยปัจจัย.
6. สารัมมณธรรม และอนารัมมณธรรม เป็นปัจจัย
แก่สารัมมณธรรม ด้วยอำนาจของอินทริยปัจจัย
คือ จักขุนทรีย์ และจักขุวิญญาณ เป็นปัจจัยแก่ขันธ์ทั้งหลายที่
สหรคตด้วยจักขุวิญญาณ ด้วยอำนาจของอินทริยปัจจัย ฯลฯ กายินทรีย์ และ
กายวิญญาณ เป็นปัจจัยแก่ขันธ์ทั้งหลายที่สหรคตด้วยกายวิญญาณ ด้วยอำนาจ
ของอินทริยปัจจัย.

17. ฌานปัจจัย ฯลฯ 19. สัมปยุตตปัจจัย

[32] 1. สารัมมณธรรม เป็นปัจจัยแก่สารัมมณธรรม ด้วย
อำนาจของฌานปัจจัย. มี 3 วาระ.
เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของมัคคปัจจัย มี 3 วาระ.
เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของสัมปยุตตปัจจัย มี 1 วาระ.

20. วิปปยุตตปัจจัย

[33] 1. สารัมมธรรม เป็นปัจจัยแก่อนารัมมณธรรม
ด้วยอำนาจของวิปปยุตตปัจจัย
มี 2 อย่าง คือที่เป็น สหชาตะ และ ปัจฉาชาตะ
2. อนารัมมณธรรม เป็นปัจจัยแก่สารัมมณธรรม
ด้วยอำนาจของวิปปยุตตปัจจัย
มี 2 อย่าง คือที่เป็น สหชาตะ และ ปุเรชาตะ
ที่เป็น สหชาตะ ได้แก่
ในปฏิสนธิขณะ หทยวัตถุ เป็นปัจจัยแก่สารัมมณขันธ์ทั้งหลาย ด้วย
อำนาจของวิปปยุตตปัจจัย.
ที่เป็น ปุเรชาตะ ได้แก่
จักขายตนะ เป็นปัจจัยแก่จักขุวิญญาณ ฯลฯ กายายตนะ เป็นปัจจัย
แก่กายวิญญาณ ด้วยอำนาจของวิปปยุตตปัจจัย.

21. อัตถิปัจจัย

[34] 1. สารัมมณธรรม เป็นปัจจัยแก่สารัมมณธรรม
ด้วยอำนาจของอัตถิปัจจัย
คือ ขันธ์ 1 ที่เป็นสารัมมณธรรม เป็นปัจจัยขันธ์ 3 ด้วยอำนาจ
ของอัตถิปัจจัย ฯลฯ ขันธ์ 2 ฯลฯ
ในปฏิสนธิขณะ ฯลฯ

2. สารัมมณธรรม เป็นปัจจัยแก่อนารัมมณธรรม
ด้วยอำนาจของอัตถิปัจจัย
มี 2 อย่าง คือที่เป็น สหชาตะ และ ปัจฉาชาตะ ฯลฯ
3. สารัมมณธรรม เป็นปัจจัยแก่สารัมมณธรรม และ
อนารัมมณธรรม ด้วยอำนาจของอัตถิปัจจัย. เหมือนกับปฏิจจวาระ
4. อนารัมมณธรรม เป็นปัจจัยแก่อนารัมมณธรรม
ด้วยอำนาจอัตถิปัจจัย
มี 3 อย่าง คือที่เป็น สหชาตะ และ อินทริยะ
ที่เป็น สหชาตะ ได้แก่
มหาภูตรูป 1 ฯลฯ ตลอดถึงอสัญญสัตว์.
5. อนารัมมณธรรม เป็นปัจจัยแก่สารัมมณธรรม
ด้วยอำนาจของอัตถิปัจจัย
มี 2 อย่าง คือที่เป็น สหชาตะ อาหาระ และ ปุเรชาตะ
ที่เป็น สหชาตะ ได้แก่
ในปฏิสนธิขณะ หทยวัตถุ เป็นปัจจัยแก่สารัมมณขันธ์ทั้งหลาย ด้วย
อำนาจของอัตถิปัจจัย.
ที่เป็น ปุเรชาตะ ได้แก่
บุคคลพิจารณาจักษุ ฯลฯ หทยวัตถุ โดยความเป็นของไม่เที่ยง ฯลฯ
โทมนัส ย่อมเกิดขึ้น.
บุคคลเห็นรูปด้วยทิพยจักษุ, ฟังเสียงด้วยทิพโสตธาตุ.
รูปายตนะ เป็นปัจจัยแก่จักขุวิญญาณ ฯลฯ โผฏฐัพพายตนะ เป็น
ปัจจัยแก่กายวิญญาณ.

จักขายตนะ เป็นปัจจัยแก่จักษุวิญญาณ ฯลฯ กายายตนะ เป็นปัจจัย
แก่กายวิญญาณ.
หทยวัตถุ เป็นปัจจัยแก่สารัมมณขันธ์ทั้งหลาย ด้วยอำนาจของอัตถิ
ปัจจัย.
6. สารัมมณธรรม และอนารัมมณธรรม เป็นปัจจัย
แก่สารัมมณธรรม ด้วยอำนาจของอัตถิปัจจัย
มีอย่างเดียว คือที่เป็น สหชาตะ รวมกับ ปุเรชาตะ ได้แก่
ขันธ์ 1 ที่สหรคตด้วยจักขุวิญญาณ และจักขายตนะ เป็นปัจจัยแก่
ขันธ์ 3 ด้วยอำนาจของอัตถิปัจจัย ฯลฯ ขันธ์ 2 ฯลฯ
ขันธ์ 1 ที่สหรคตด้วยกายวิญญาณ และกายายตนะ เป็นปัจจัยแก่
ขันธ์ 3 ด้วยอำนาจของอัตถิปัจจัย ฯลฯ ขันธ์ 2 ฯลฯ
ขันธ์ 1 ที่เป็นสารัมมณธรรม หทยวัตถุ เป็นปัจจัยแก่ขันธ์ 3 ด้วย
อำนาจของอัตถิปัจจัย ฯลฯ ขันธ์ 2 ฯลฯ
7. สารัมณธรรม และอนารัมมณธรรม เป็นปัจจัย
แก่อนารัมมณธรรม ด้วยอำนาจของอัตถิปัจจัย
มี 3 อย่าง คือที่เป็น สหชาตะ, ปัจฉาชาตะ รวมกับ อาหาระ
และรวมกับ อินทริยะ
ที่เป็น สหชาตะ ได้แก่
สารัมมณขันธ์ และมหาภูตรูปทั้งหลาย เป็นปัจจัยแก่จิตตสมุฏฐานรูป
ด้วยอำนาจของอัตถิปัจจัย.
ในปฏิสนธิขณะ ฯลฯ

ที่เป็น ปัจฉาชาตะ ได้แก่
สารัมมณขันธ์ ที่เกิดภายหลัง และกพฬีการาหาร เป็นปัจจัยแก่กายนี้
ด้วยอำนาจของอัตถิปัจจัย.
ที่เป็น ปัจฉาชาตะ ได้แก่
สารัมมณขันธ์ที่เกิดขึ้นภายหลัง และรูปชีวิตินทรีย์ เป็นปัจจัยแก่กฏัตตา-
รูปทั้งหลาย ด้วยอำนาจของอัตถิปัจจัย

การนับจำนวนวาระในอนุโลม

[35] ในเหตุปัจจัย มี 3 วาระ ในอารัมมณปัจจัย มี 2 วาระ ใน
อธิปติปัจจัย มี 4 วาระ ในอนันตรปัจจัย มี 1 วาระ ในสมนันตรปัจจัย มี 1
วาระ ในสหชาตปัจจัย มี 7 วาระ ในอัญญมัญญปัจจัย มี 6 วาระ ในนิสสย-
ปัจจัยมี 7 วาระ ในอุปนิสสยปัจจัย มี 2 วาระ ในปุเรชาตปัจจัย มี 1 วาระ
ในปัจฉาชาตปัจจัย มี 1 วาระ ในอาเสวนปัจจัย มี 1 วาระ ในกัมมปัจจัย มี 3
วาระ ในวิปากปัจจัย มี 3 วาระ ในอาหารปัจจัย มี 4 วาระ ในอินทริยปัจจัย
มี 6 วาระ ในฌานปัจจัยมี 3 วาระ ในมัคคปัจจัย มี 3 วาระ ในสัมปยุตต-
ปัจจัย มี 1 วาระ ในวิปปยุตตปัจจัย มี 2 วาระ ในอัตถิปัจจัย 7 วาระ ใน
นัตถิปัจจัย มี 1 วาระ ในวิคตปัจจัย มี 1 วาระ ในอวิคตปัจจัย มี 7 วาระ.

ปัจจนียนัย

การยกปัจจัยในปัจจนียะ

[36] 1. สารัมมณธรรม เป็นปัจจัยแก่สารัมมณธรรม
ด้วยอำนาจของอารัมมณปัจจัย, เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของสหชาต-

ปัจจัย เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของอุปนิสสยปัจจัย, เป็นปัจจัย ด้วย
อำนาจของกัมมปัจจัย.
2. สารัมมณธรรม เป็นปัจจัยแก่อนารัมมณธรรม ด้วย
อำนาจของสหชาตปัจจัย, เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของปัจฉาชาตปัจจัย
เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของกัมมปัจจัย.
3. สารัมมณธรรม เป็นปัจจัยแก่สารัมมณธรรม และ
อนารัมมณธรรม ด้วยอำนาจของสหชาตปัจจัย, เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจ
ของกัมมปัจจัย.
4. อนารัมมณธรรม เป็นปัจจัยแก่อนารัมมณธรรม
ด้วยอำนาจของสหชาตปัจจัย, เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของอาหารปัจจัย
เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของอินทริยปัจจัย.
5. อนารัมมณธรรม เป็นปัจจัยแก่สารัมมณธรรม ด้วย
อำนาจของอารัมมณปัจจัย, เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของสหชาตปัจจัย
เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของอุปนิสสยปัจจัย เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของ
ปุเรชาตปัจจัย.
6. สารัมมณธรรม และอนารัมมณธรรม เป็นปัจจัยแก่
สารัมมณธรรม ด้วยอำนาจของสหชาตปัจจัย, เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจ
ของปุเรชาตปัจจัย.
7. สารัมมณธรรม และอนารัมมณธรรม เป็นปัจจัยแก่
อนารัมมณธรรม ด้วยอำนาจของสหชาตปัจจัย, เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจ

ของปัจฉาชาตปัจจัย, เป็นปัจจัย ด้วยอำนาจของอาหารปัจจัย, เป็น
ปัจจัย ด้วยอำนาจของอินทริยปัจจัย.

การนับจำนวนวาระในปัจจนียะ

[37] ในนเหตุปัจจัย มี 3 วาระ ในอนารัมมณปัจจัย 7 วาระ ฯลฯ
ในนสมนันตรปัจจัยมี 7 วาระ ในนสหชาตปัจจัย มี 6 วาระ ในนอัญญมัญญ-
ปัจจัย มี 6 วาระ ในนิสสยปัจจัยมี 6 วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี 7 วาระ
ในนปุเรชาตปัจจัย มี 7 วาระ ในนปัจฉาชาตปัจจัย 7 วาระ ฯลฯ ใน
นมัคคปัจจัย มี 7 วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี 6 วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย
มี 5 วาระ ในโนอัตถิปัจจัย มี 4 วาระ ในโนนัตถิปัจจัย มี 7 วาระ ใน
โนวิคตปัจจัย มี 7 วาระ ในโนอวิคตปัจจัย มี 4 วาระ.

อนุโลมปัจจนียนัย

การนับจำนวนวาระในอนุโลมปัจจนียะ

[38] เพราะเหตุปัจจัย ในนอารัมมณปัจจัย มี 3 วาระ. . . ใน
นอธิปติปัจจัย มี 3 วาระ ฯลฯ ในสมนันตรปัจจัย มี 3 วาระ ในนอัญญ-
มัญญปัจจัย มี 1 วาระ ในนอุปนิสสยปัจจัย มี 3 วาระ ฯลฯ ในนมัคคปัจจัย
มี 3 วาระ ในนสัมปยุตตปัจจัย มี 1 วาระ ในนวิปปยุตตปัจจัย มี 1 วาระ
ในโนนัตถิปัจจัย มี 3 วาระ ในโนวิคตปัจจัย มี 3 วาระ.